DERVȊŞ MAHFȊ VE MUHTÂR-NÂME’Sİ

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 233 - 243, 30.04.2020

Gencay Zavotçu

https://doi.org/10.20322/littera.712568

Öz

Hz. Muhammed’in torunu Hüseyin ve yakın aile fertlerinin Kerbelâ’da acımasızca katledilmeleri İslam dünyasında tarifi imkansız büyük bir hüzne sebep olur. İslâm coğrafyasında derin bir hüzne sebep olan Kerbelâ Hādisesi Yezîd ve taraftarları arasında sevinçle karşılanır. Müslüman şair ve yazarlar bu elim vakayı eserlerinde işler, Hz. Hüseyin ve yakınlarının Kerbelâ’da acımasızca katledilmelerini anlatan mersiyeler yazarlar. Hz. Peygamber ve Hüseyin taraftarı bazı kişilerin de intikam duygusuna kapılmalarına zemin hazırlar. Süleymān b. Surad el-Huzâî ve Muhtār Es Sekâfî intikam alma mücadelesine girişenlerin başında zikredilecek iki isim olarak anılabilir. Bu kişilerin teşviki ve önderliğinde başlatılan intikam alma mücadeleleri başarıya ulaşır, bu mücâdeleler sonunda Hz. Hüseyin ve yakınlarının intikamı alınır. Hz. Peygamber’in ailesi ve Hüseyin taraftarları arasında buruk da olsa bir sevince neden olan bu intikâm kültür ve edebiyatta işlenerek nazım - nesir hikâye metinlerinin yazılmasına sebep olur. Kerbelâ’da acımasızca katledilen Hz. Hüseyin ve yakınlarının intikâm mücâdelesini işleyen eserlerden biri Muhtâr-nâme’dir. Muhtâr-nâme, Hz. Alî’nin küçük oğlu Hüseyin ile yanındakilerin Kerbelâ’da öldürülmesinden sonra Muhtâr Es-Sekâfî önderliğinde girişilen intikâm mücadelesini işleyen hikâyelerden oluşur. Hikayeler, öğretici mahiyette sanattan yoksun cümlelerden oluşan, halkın konuşma diline yakın sadelikte, halkın kolay anlayabileceği bir anlatım tarzı ile yazılmıştır. Bu anlatım tarzı ile sâde nesir örneği bir eser olan Muhtâr-nâme, dil ve yazım itibarıyla da Eski Anadolu Türkçesi özelliklerini yansıtır.

Anahtar Kelimeler

Kerbelâ, intikam, Dervîş Mahfî

Kaynakça

• 1. Çağbayır, Yaşar: Ötüken Türkçe Sözlük, Ötüken nşr., C 1, İstanbul 2007. 2. Duman, Ebru; Dervîş Mahfî-Muhtâr-nâme (İnceleme-Metin, 1a-31b Varaklar Arası), YL Tezi, Dan.: Prof. Dr. Gencay Zavotçu, Kocaeli Üni. Sos. Bil. Ens., Kocaeli 2019, 6+105s. 3. Derleme Sözlüğü (Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü), TDK Yay., Ankara 1979, C 11, U-Z 4. Ebu Dâvud Süleyman b. Eş'as Es-Sicistânî; Kitâbü'l-Edeb, Şamil Yay., İstanbul 2013. 5. Fayda, Mustafa; “Ebû Bekir”, DİA, TDV Yay., C 10, İstanbul 1994, s. 101-108. 6. Fayda, Mustafa; “Ömer”, DİA, TDV Yay., C 34, İstanbul 2007, s. 44-51. 7. Fığlalı, Ethem Ruhi; “Ali”, DİA, TDV Yay., C 2, İstanbul 1989, s. 371-374. 8. Güngör, Şeyma (2015). Tarihi Olaydan Menkıbeye, Menkıbeden Şahesere [Kerbela Olayı ve Hadikatü’s-Süeda] s.773. 9. Öz, Mustafa; “Osmân”, DİA, TDV Yay., C 25, İstanbul 2002, s. 271, 272. 10. Yiğit, İsmail; “Osmân”, DİA, TDV Yay., C 33, İstanbul 2007, s. 438-443. 11. Yiğit, İsmail; “Muhtâr es-Sekafî”, DİA, TDV Yay., C 31, İstanbul 2006, s. 55. 12. Yüksel, Ahmet Turan (2012). İslam Ansiklopedisi (DİA),(C. 42).İstanbul: TDV Yay.