SAÇLI EMÎRZÂDE ABDÜLKÂDİR EFENDİ VE ZEYL-İ ŞAKÂİK’I

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 4, 891 - 911, 13.11.2020

Suat Donuk

https://doi.org/10.20322/littera.774118

Öz

Osmanlı Devleti kadı, müderris, şeyh ve dervişlerinin yaşamlarını anlatan Şakâiku’n-nu‘mâniyye’ye yazılmış pek çok zeyil vardır. Bunlardan biri Saçlı Emîrzâde Abdülkadir Efendi’nin Zeyl-i Şakâik’ıdır. Abdülkadir Efendi, iyi bir eğitim alıp çeşitli medreselerde müderrislik yaptı. Maraş, Kütahya, Yenişehir kadılıklarında bulunduktan sonra 1000 (1592) senesinde vefat etti. Zeyl-i Şakâik’taki anlatımlardan onun Mehmed b. İdris el-Bidlisî’nin damadı olduğu, beş çocuğunu çeşitli hastalıklardan kaybettiği, Kadrî mahlasıyla tarih manzumeleri yazdığı anlaşılmaktadır. Abdülkadir Efendi’nin Zeyl-i Şakâik’ının ünik nüshası Paris Bibliotheque Nationale De France, Arabe 2164’te kayıtlıdır. Yazımı muhtemelen 999 (1590/91) senesinde tamamlanan Zeyl-i Şakâik, Şakâiku’n-nu‘mâniyye’yi Taşköprîzâde’nin bıraktığı 965 (1557/58) yılından 998 (1589/90) senesine kadar getirmektedir. Arapça yazılan Zeyl-i Şakâik’ta yüz kırk kadı, müderris ve şeyhin hal tercümesi yer almaktadır. Biyografilerde ilgili şahsın ismi, nisbesi, ailesi, eğitim durumu, mesleki kariyeri, ölüm tarihi, fiziksel-ruhsal portresi hakkında bilgiler bulunmaktadır. Şahsın şairlik ve yazarlık yönü varsa eserleri hakkında bilgi verilip şiirlerinden örnekler sunulmaktadır. Saçlı Emîrzâde Efendi Zeyl-i Şakâik’ı, Arapça yazılan diğer zeyillere nazaran fazla sayıda Türkçe şiir içermektedir. Fevrî, Bihiştî, Kâmî, Sürûrî, Kınalızâde Ali Çelebi, Azmî, Bahrî, Fazlî gibi şair ve yazarların biyografilerini içeren bu eser Türk edebiyatı için önemli bir kaynak hüviyetindedir. Bu makalede Saçlı Emîrzâde Abdülkadir Efendi’nin güncel biyografisi yazılmış, Zeyl-i Şakâik adlı eseri çeşitli yönlerden tanıtılmış, Zeyl-i Şakâik’ta yer alan bir hal tercümesinin metni ve Türkçeye tercümesi ilim âlemiyle paylaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Saçlı Emîrzâde Abdülkadir Efendi, Hal Tercümesi, Zeyl-i Şakâiku'n-nu'mâniyye

Kaynakça

• Aycibin, Zeynep (haz.) (2007). Katip Celebi - Fezleke - Tahlil ve Metin, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Babinger, Franz (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, (çev.) Coşkun Üçok, Ankara: Kültür Bakanlığı. Yayınları.
• Donuk, Suat (2015). “Âşık Çelebi’nin Arapça, Nev‘îzâde Atâyî’nin Türkçe Şakâiku’n-nu‘mâniyye Zeylindeki Ortak Biyografilerin Mukayesesi” Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı: 4/4, s. 1524-1560.
• Donuk, Suat (2017). Nev‘îzâde Atâyî’nin Şakâik Zeyli Hadâiku’l-hakâik fî Tekmileti’ş-şakâik Nev‘îzâde Atâyî, (edit.) Derya Örs, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Donuk, Suat (2018). Ali b. Bâlî’nin Şakâik Zeyli el-Ikdu’l-manzûm fî Zikri Efâzıli’r-Rûm, (edit.) Muhammet Hekimoğlu, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Ekinci, Ramazan (2017). Zeyl-i Şakâik Uşşâkîzâde’nin Şakâik Zeyli Uşşâkîzâde İbrâhîm Hasîb Efendi, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Furat, Ahmed Subhi (haz.) (1985). Eş-şekâiku’n-nu‘mâniye fî Ulemâi’d-devleti’l-Osmaniye-Taşköprülü-zade, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Gönül [Necatigil], Behcet (1945). İstanbul Kütüphanelerinde al-Şakāik al-Nu’maniya Tercüme ve Zeyilleri, Türkiyat Mecmuası, VII-VIII/2, İstanbul 1945, s. 136-168. Hekimoğlu, Muhammed (2019). eş-Şakâiku’n-nu‘mâniyye fî Ulemâi’d-devleti’l-osmâniyye, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Kaplan, Yunus (20.07.2020). “SAÇLI EMİR (EMÎR-İ GÎSÛDÂR), Muhyiddin Mehmed Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sacli-emir-emiri-gisudar-muhyiddin
• Kâtip Çelebi (2014). Keşfü’z-zünûn, (çev.) Rüştü Balcı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Mecdî Mehmed Efendi (1989). Hadâ’iku’ş-şakâ’ik, (tıpkıbasım: A. Özcan), İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Nâimâ (1280). Tarih, İstanbul: Yayın Yeri Belli Değil.
• Öztürk, Mehmet (2016). Âşık Çelebi’nin Zeylü’ş-şakâiki’n-nu‘mâniyye Adlı Eseri (İnceleme-Metin), Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Rescher, Oskar (Osman) (1978) es-Saqaiq en-no‘manijje, Osnabrück: Biblio Verlag.
• Saçlı Emîrzâde Abdülkadir Efendi, Zeyl-i Şakâik, Paris Bibliotheque Nationale De France, Arabe 2164.
• Tan, Muharrem (çev.) (2007). Taşköprülüzâde-Osmanlı Bilginleri, İstanbul: İz Yayıncılık.