OSMANISCHE SPRICHWÖRTER (1865) ADLI ESERDEKİ TÜRK ATASÖZLERİ VE BU ATASÖZLERİNİN TELAFFUZU -III-

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 15 - 46, 31.01.2021

Tuncay Böler

https://doi.org/10.20322/littera.820016

Öz

1928 Harf İnkılabı'ndan önce Avrupalı bilginler tarafından Latin harfleriyle yazılan transkripsiyon metinleri (transcribed texts), Türk dili araştırmaları için oldukça önemlidir. Ana dili Türkçe olmayanların elinden çıkması sebebiyle birtakım yanlışları ihtiva edebileceği hatırdan uzak tutulmaması gereken transkripsiyon metinlerinin yazılış amaçları farklı farklı olsa da bunlar -özellikle sözcüklerin telaffuzlarına yani konuşma diline de yer verdikleri için- ses bilgisi ve başka açılardan önemli birer kaynaktır. Bu türden eserler üzerinde Batı’da 1900’lü yılların başında birtakım incelemeler yapılmaya başlanmışken Türkiye’deki araştırmalar 1990’lı yıllara kadar sarkmıştır. Günümüzde Almanca, Fransızca, İtalyanca, İngilizce yazılmış birtakım transkripsiyon metinleri üzerinde yapılan çalışmalar hâlâ devam etmektedir. Burada konu edinilen atasözlerine kaynaklık eden Osmanische Sprichwörter (Osmanlı Atasözleri) 1865’te Viyana’da yayımlanmış transkripsiyon metinlerindendir. Eserde 500 atasözü bulunmaktadır. Bilindiği gibi Arap alfabesi ile yazılan sözcükler genellikle kalıplaşmış bir imlaya sahip oldukları için çoğu zaman telaffuzu örter, tam olarak göstermezler. Osmanische Sprichwörter’de hem Alman ve hem de Fransız transkripsiyon sistemine göre atasözlerinin telaffuzları yazıya yansıtılmaya çalışılmış, böylelikle bizler için imla ile telaffuz arasındaki farklılıkların görülmesi imkânı ortaya çıkmıştır. Makalede Osmanische Sprichwörter’de bulunan 100 (201-300) atasözü değerlendirilmiş, bu atasözlerinde yer alan sözcük ve eklerin telaffuzları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ses Bilgisi, Telaffuz, Transkripsiyon Metinleri, Atasözü, Osmanische Sprichwörter

Kaynakça

• Duman, Musa (1995). “Türkiye Türkçesi’nin Tarihî Kaynaklarından Carbognano’nun Grameri ve İmla-Telaffuz İlişkisi Bakımından Önemi”. İlmî Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri 1: 95-106.
• Duman, Musa (2005). “Modern Türkiye Türkçesinde Yazı ve Söyleyiş İlişkisi”. Türk Dili 625: 3-10.
• Hazai, György (2012). Türkiye Türkçesinin Dünü ve Bugünü. çev. Tevfik Turan. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• K. K. Orientalische Akademie (1865) Osmanische Sprichwörter. Wien: K.K. Hof- und Staats-Druckerei.