ANLAM İYİLEŞMESİ VE ANLAM KÖTÜLEŞMESİ BAKIMINDAN DEV ANASI MASALININ İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 493 - 505, 30.04.2021

Pelin Yılmaz

https://doi.org/10.20322/littera.872804

Öz

Masallar, duyguların ve düşüncelerin, dil aracılığıyla aktarıldığı sözlü anlatım türlerinden biridir. Masallarda, genellikle belirli sorunların çözümü ya da amaçların gerçekleştirilmesi için yolculuğa çıkan kahramanların maceraları anlatılır. Kırşehir sözlü kültürü içinde masallar önemli bir yer edinirler. Kırşehir’in sürekli göç alıp göç veren bir şehir olması, yöreden derlenen masalların içeriğine de yansır ve onların her bakımdan zenginleşmesinde etkin rol oynar.
Masalların hemen her konuda anlatılabilmesi, kolay üretilebilmesini ve zengin bir içeriğe sahip olmasını sağlar. Bu zenginliklerden biri de, masalların zengin dil içerikleridir. Bünyesinde taşıdıkları deyim ve atasözleri, halk deyişleri, yöresel kelimeler gibi dil özellikleriyle masallar, bir milletin zengin dil birikimini yansıtırlar.
Masalların ihtiva ettiği sözcükler, başlı başına bir araştırma ve inceleme konusu oluşturmaktadır. Halk masallarındaki kelimeler, halkın duygularını ve değerlerini yansıtırlar. Yansıtma işlemi ise genellikle bir kelimeye toplumca benimsenmiş olumlu ya da olumsuz anlamların eklenmesiyle yapılır. Bu çalışmada, Kırşehir’den derlenen Dev Anası adlı masaldaki kelimelerin uğradığı anlam değişmeleri, anlam iyileşmesi ve anlam kötüleşmesi bakımından incelenmiştir. İnceleme esnasında, masal metnindeki sözcüklerin, Türkçe Sözlük’teki birinci anlamı ile masal bağlamı içinde kazandığı yeni anlamı/anlamları karşılaştırılmıştır. Böylece masal anlatma geleneğinde anlam iyileşmesi ve kötüleşmesine uğrayan kelimeler tespit edilerek, irdelenmiş ve örnekleriyle açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

masal, bağlam, anlam iyileşmesi, anlam kötüleşmesi

Kaynakça

• Bilkan, Ali Fuat (2001). Masal Estetiği. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Jung, Carl Gustav (2017). Dört Arketip (Çev. Zehra Aksu Yılmazer). İstanbul: Metis Yayınları.
• Karaağaç, Günay (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özavşar, Resul (2013). Tarama Sözlüğü Ve Türkçe Sözlük’e Göre Anlam Değişmeleri. Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özkul, Ali (2019). Türkçe Sözlük’te Anlam İyileşmesi ve Anlam Kötüleşmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güncel Türkçe Sözlük (2011). Ankara: TDK Yayınları.
• Vardar, Berke (1982) Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. Ankara: TDK Yayınları.
• Yılmaz, Meltem (2016). “Halk Anlatılarının Epik Kuralları Işığında Ateşkâr Oğlan Masalının İncelenmesi”. Turkish Studies, S. 11/20, s. 643-658
• Yılmaz, Meltem (2019). Kırşehir’den Derlenen Masalların Kohlberg’in Zihinsel Ahlaki Gelişim Kuramına Göre İncelenmesi. Doktora Tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, Meltem (2020). “Carl Gustav Jung’un Dört Arketipi Bağlamında Keçeli Kız Masalının İncelenmesi” Uluslararası Yunus Emre Sosyal Bilimler Dergisi. 1(1), s. 51-65.
• Yılmaz, Meltem (2021). “Kohlberg’in Zihinsel Ahlaki Gelişim Kuramına Göre Akıl Okulu Masalının İncelenmesi” Doğan Kaya Armağanı 70. Yaş Hatırası. Sivas: Vilayet Kitabevi, C.2, s. 1457- 1484.