16. YÜZYIL DİVAN ŞÂİRİ FEVRÎ VE ŞİKÂYETNÂME’Sİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 367 - 388, 30.04.2021

Karden Karakoç

https://doi.org/10.20322/littera.877132

Öz

Klasik Türk edebiyatında kullanılan nazım türlerinden biri de şikâyetnâmedir. Manzum veya mensur kaleme alınan şikâyetnâmelerin manzum olanları kıt’a, terci’-i bent, murabba, kaside, müseddes gibi çeşitli nazım şekilleriyle oluşturulur. Manzum şikâyetnâmeler; divanların, mecmuaların içinde yer alabileceği gibi başka eserlerin içinde de bulunabilir. Şikâyetnâmeler, gerek şairlerin psikolojini yansıtması gerek dönem ve muhitle ilgili bilgiler vermesi açısından önemli birer eser hüviyetindedir.
Edebiyatımızda kaleme alınan manzum şikâyetnâmelerden biri 16. yüzyıl divan şairlerinden Fevrî’nin Şikâyetnâme’sidir. Fevrî Divanı’nda yer alan Şikâyetnâme, kaside nazım şekliyle yazılmıştır. Fevrî, medreseden mezun olduktan sonra tayininin gecikmesi sebebiyle bu Şikâyetnâme’yi kaleme almış ve II. Selim’den yardım istemiştir. Bu çalışmada Klasik Türk edebiyatında şikâyetnâme türünün genel özellikleri, diğer türlerle ilişkisi gibi hususlardan sonra kitap veya makale çalışmasına konu olan manzum şikâyetnâmelerle divan taramaları sonucunda tarafımızdan tespit edilen manzum şikâyetnâmeler bir tabloyla sunulmuş ve şu ana kadar tespit edilen manzum şikâyetnâmeler muhteva ve şekil yönünden değerlendirilmiştir. Makalenin diğer bölümlerinde ise Fevrî’nin hayatı, edebî şahsiyeti, eserleri ile ilgili bilgiler verilmiş, Fevrî Divanı’nın iki nüshası üzerinden Şikâyetnâme transkrip edilerek; Fevrî’nin Şikâyetnâme’sinin muhteva ve şekil açısından değerlendirilmesi ve diğer manzum şikâyetnamelerle mukayesesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fevrî, Fevrî Divanı, Şikâyetnâme, kaside

Kaynakça

• Açıkgöz, Namık (2017). Riyâzü’ş-Şu’arâ, Ankara: KTB. Yayınları, e kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0[Erişim Tarihi:13.09.2020].
• Ak, Coşkun (2001). Bağdatlı Rûhî Dîvânı, Karşılaştırmalı Metin, C.I-II, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• Akgül, Hasan (2013). Diyarbakırlı Mâlî Dîvânı, Yüksek Lisans Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aksoyak, İ. Hakkı (1999). Gelibolulu Âlî ve Divanlarının Tenkitli Metni, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akyüz, Yahya (2010). Türk Eğitim Tarihi, Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Arslan, Mehmet- İ. Hakkı Aksoyak (1994). Haşmet külliyatı: Divan, Senedü'ş-şu‘arâ, Vilâdet-nâme (Sur-nâme), İntisabü'l-mülk (Hab-nâme), Sivas: Dilek Matbaası.
• Batıislam, H. Dilek (2007). Tarih ve Kültür Kaynağı Olarak Hasb-i Hâller, Türk Bilimi Araştırmaları, S.22, Niğde, s.29-42.
• Batıislam, H. Dilek (2008). Divanlardaki Manzum Arz-ı Hâller, Turkish Studies, Volume 3/1, s. 209-218.
• Batıislam, H. Dilek (2009). Divanlardaki Şikâyet Şiirleri, Adana: Karahan Kitabevi.
• Canım, Rıdvan (2018). Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Ankara: KTB. Yayınları, e-kitap:http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/60327,latifi-tezkiretussuara-ve-tabsiratun-nuzamapdf.pdf?0.[Erişim tarihi: 12.04.2020].
• Ceylan, Ömür (1994). Âsaf: Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı'nın Transkripsiyonlu Metni, Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ceylan, Ömür- YILMAZ, Ozan (2005). Hazâna Sürgün Bahâr, Keçecizâde İzzet Molla ve Dîvân-ı Bahâr-ı Efkâr, İstanbul: Kitap Sarayı.
• Çavuşoğlu, Mehmet- M. Ali Tanyeri (1981). Hayretî Divan Tenkidli Basım, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Develioğlu, Ferit (1998). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, 15. Baskı, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dikmen, Hamit (1991). Seyyid Vehbî ve Divanının Karşılaştırmalı Metni, C. I-II, Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Genç, İlhan (2018). Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye, Ankara: KTB. Yayınları, e kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57762,tezkire-i-suara-yi-mevleviyyepdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 10. 09. 2020].
• İsen, Mustafa (2017). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Ankara: KTB Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55739,kunhul-ahbarin-tezkirekismpdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 12.04.2020].
• Kadıoğlu, İdris (2005). Diyarbakırlı Lebib Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvan’ı, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Yayınları, Malatya.
• Kalpaklı, Mehmet (1986). Fevrî; Hayatı-Şahsiyeti-Eserleri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kalpaklı, Mehmet (1991). Divan Şiirinin Edisyonunda Bilgisayar Kullanımı Metoduna Giriş ve Fevrî Divanı’nın Elektronik Formu, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kalpaklı, Mehmet (1995). “Fevrî” TDVİA, C. 12, İstanbul: TDV Yayınları, s. 505-506, https://islamansiklopedisi.org.tr/fevri [Erişim tarihi:19.07. 2020].
• Karahan, Abdülkadir (1948). Fuzûlî’nin Mektupları, TDED, C.2, S.3-4, İstanbul, s.245-266.
• Karakoç, Karden (2019). Milli Kütüphane 06 Mil Yz A 3291 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Transkiripsiyonlu Metni ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi’ne (Mestap) Göre Tasnifi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Osmaniye: Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kestelli, Raif Necdet (2004). Resimli Türkçe Kamus, (hzl. Recep Toparlı, Belgin Tezcan Aksu, Canan Selvi Kanoğlu, Seyfullah Türkmen), Ankara: TDK Yayınları.
• Kılıç, Filiz (2018). Meşâ’irü’ş-şu’arâ, Ankara: KTB. Yayınları, e kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairus-suarapdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 10.09.2020].
• Kiremitçi, Ferdi (2015). Klasik Türk Edebiyatında Öğretici Eserler: Tanım, Tasnif, Örnek Metin, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, s.313-352.
• Küçük, Sabahattin (2017). Bâkî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitap.
• Levend, A. Sırrı (1988). Türk Edebiyatı Tarihi, C. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Pakalın, M. Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.I-II-III, İstanbul: MEB Yayınları.
• Parlatır, İsmail (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
• Solmaz, Süleyman (2018). Gülşen-i Şuʿarâ, Ankara: KTB. Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56733,ahdi-gulsen-isuarapdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 12.04.2020].
• Sungurhan, Aysun (2017a). Tezkîretü’ş-Şu’arâ Ankara: KTB. Yayınları, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/183504/kinalizade-hasancelebi-tezkiretus-suara.html. [Erişim tarihi: 12.04.2020].
• Sungurhan, Aysun (2017b). Beyânî Tezkiresi, Ankara: KTB. Yayınları, e kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55835,beyani-tezkiresipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 10.09.2020].
• Okuyucu, Cihan (1994). Cinânî, Hayatı, Eserleri, Dîvânının Tenkidli Metni, Ankara: TDK Yayınları.
• Tarlan, A. Nihad (1948). Şiir Mecmualarında 16. ve 17. Asır Divan Şiiri: Rahmî ve Fevrî, Fasikül 1. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, (1998). “Şîkâyetnâme” mad., C.8, İstanbul: Dergah Yayınları, s.169.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı (1988). Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara: TTK Yayınları.
• Yancı, Ülkü (2016). 18. Yüzyıl Osmanlı Medreselerinde Müderrislerin Atanma Usülleri, Zeıtschrıft für Die Welt Der Türken / Journal Of World Of Turks, Volume 8/1, s. 395-419.
• Yerdelen, Cevat (1995). Hâleti-i Gülşenî Divanı (Transkripsiyonlu Metin), Erzurum.