KADI BURHANEDDİN DİVANI’NDA HAZAN

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 4 - PROF. DR. İ. ÇETİN DERDİYOK ARMAĞAN SAYISI, 788 - 803, 31.10.2021

Belde Aka Kiyağa

https://doi.org/10.20322/littera.993849

Öz

Divan şiirinde mevsimler ve tabiatın bu mevsimlerde büründüğü hâller, şairler tarafından sıklıkla işlenmiştir. Hazan mevsiminde yaprakların sararması, rüzgârın kuruyan yaprakları dökmesi, ağaçların yapraksız kalması gibi durumlar şairlerin zihinlerinde farklı hayallere kapı açmıştır. Divan şairleri tabiatın hazandaki görüntüsünü, kimi zaman olumlu kimi zaman olumsuz şekilde şiirlerinde söz konusu etmişlerdir. XIV. yüzyılda yaşamış olan Kadı Burhaneddin hükümdar şairlerdendir. Divan şiirinin kurucularından kabul edilen şair, divanında aşk, sevgili, tabiat, mevsimler gibi klasik konulara yer vermiştir. Hazan mevsimi, şairin işlediği konular arasındadır. Kadı Burhaneddin’in divanında hazandan bahsettiği beyitleri yanında hazan konusunda yazmış olduğu dört yek-âhenk gazeli bulunmaktadır. Bu makalede Kadı Burhaneddin’in hazanı işlediği beyit ve gazellerinden yola çıkılarak bu mevsimi şiirlerinde nasıl ele aldığı, hangi duygu ve hayallerle söz konusu ettiği incelenmiştir. Çalışmada şairin yek-âhenk gazellerinde hazanın hangi özellikleri üzerinde durulduğu, ilişkilendirildiği kişi ve unsurlar, bu mevsime nasıl bir anlam yüklendiği gibi sorulara da cevap aranmıştır. Böylece Divan şiirinin kuruluş devrinde hazanın bir motif olarak yeri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadı Burhaneddin, hazan, yek-âhenk gazel

Kaynakça

• Aka, Belde (2015). Divan Şiirinde Rüzgâr. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Alpaslan, Ali (2000). Kadı Burhaneddin Divanı’ndan Seçmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Batislam, H. Dilek (2016). "Divan Şiirinde Hazan". Divan Şiirinin Benzetme ve Hayal Dünyasından. İstanbul: Kesit Yayınları. 55- 76.
• Bayram, Yavuz ve A. Erdemir (2008). “ ‘Hazan Gazeli’ne Farklı Bir Bakış”. Prof. Dr. Celâl TARAKÇI Armağanı. ed. Ahmet Cüneyt Issı ve Dinçer Eşitgin. Ankara: Birleşik Kitabevi. 111- 123.
• Demirbağ, Ömer (2011). Kadı Burhânettin ve Şiiri. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Erkal, Abdulkadir (2001). “Divan Edebiyatı’nda Hazaniyye ve Nev‘î’nin ‘Hazaniyye-i Lâtife’ İsimli Kasidesi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (Prof. Dr. M. Sadi Çöğenli Özel Sayısı) (18): 107- 152.
• Gibb, E. J. Wilkinson (1999). Osmanlı Şiir Tarihi I- II. çev. Ali Çavuşoğlu. Ankara: Akçay Yayınları.
• İpekten, Haluk (2004). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kurnaz, Cemal (2012). Hayâlî Bey Divanının Tahlili. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Muallim Nâcî (2009). Lügat-i Nâcî. hzl. Ahmet Kartal. Ankara: TDK Yayınları.
• Mum, Cafer. (2006). “Divan Şiirinde Hazâniye ve Bâkî’nin Hazâniyesi”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD) (4): 127-151.
• Mütercim Âsım Efendi (2009). Burhân-ı Katı. hzl. Mürsel Öztürk ve Derya Örs. Ankara: TDK Yayınları.
• Özaydın, Abdülkerim (2001). “Kadı Burhâneddin” DİA. C. 24. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 74- 75. Pala, İskender (2009). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Sefercioğlu, M. Nejat (2001). Nev’î Divanı’nın Tahlili. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şentürk, Ahmet Atillâ (2020). Osmanlı Şiir Kılavuzu 4. İstanbul: DBY Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihat (1958). “Kadı Burhaneddin’de Tasavvuf (Bir gazelinin şerhi)”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 8: 8- 15.
• Tarlan, Ali Nihat (1960a). “Kadı Burhaneddin’de Tasavvuf (İkinci gazelinin şerhi)”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 9: 27- 32.
• Tarlan, Ali Nihat (1960b). “Kadı Burhaneddin’de Tasavvuf III (Bir gazelinin şerhi)”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 10: 1- 4.
• Tarlan, Ali Nihat (1961). “Kadı Burhaneddin’de Tasavvuf IV”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 11: 19-24.
• Tolasa, Harun (2001). Ahmed Paşa’nın Şiir Dünyası. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tökel, Dursun Ali (1996). “Ontolojik Analiz Metodu ve Bu Metodun Bâkî’nin Bir Gazeline Uygulanışı”. Yedi İklim 11 (74): 53- 59.
• Tökel, Dursun Ali (2016). Divan Şiirinde Şahıslar Mitolojisi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Yayınları.
• Uludağ, Süleyman (2002). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Ümütlü, Selim (2020). “Walter Andrews'in Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı Adlı Eseri Çerçevesinde Bâkî'nin Hazân Gazeli'ne Bir Bakış”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3 (2): 174-183.
• Yıldırım, Nimet (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.