KEFEVÎ-ZÂDE MEHMED ÂDİL, MECMUASI VE ŞİİRLERİ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 1604 - 1641, 30.04.2022

Suat Donuk

https://doi.org/10.20322/littera.1081006

Cited By: 1

Öz

Klasik Türk edebiyatı şair ve yazarların yaşam bilgilerini ihtiva eden eserler bakımından zengindir. Ancak geniş bir coğrafyaya hükmeden Osmanlı Devleti’nin şairlerinden bazıları devlet merkezine uzak olma, divan sahibi olmama, biyografi yazarlarının erişim sahasına girememe, sınırlı şairlik yeteneğine sahip olma gibi nedenlerle kaynak eserlerde kendilerine yer bulamamıştır. Bu tür şairlerin şiirleri mecmua ve cönkler yardımıyla günümüze kadar gelmiştir. Son zamanlarda mecmua ve cönkler üzerine yapılan araştırmalar neticesinde kaynaklarda ismi zikredilmeyen çok sayıda şair edebiyatımıza kazandırılmıştır. Çeşitli seçme mensur metin ve manzumenin bulunduğu bir mecmuaya şiirlerini kaydeden Kefevîzâde Mehmed Âdil bunlardan biridir. Manzumelerindeki anlatımlara ve onun istinsah ettiği yazma eserlerdeki kayıtlara göre Mehmed Âdil, Sultan I. Abdülhamid döneminde yaşamıştır. 1187/1773-74 - 1222/1807-8 tarihleri arasında Ermenek, Baalbek, Şorba, Payas ve Şile gibi yerlerde kadılık yapmıştır. Âdil mahlasıyla şiirler yazmıştır. Döneminin önemli devlet adamlarına kasideler sunmuştur. Mehmed Âdil’in mecmuasında beşi müfred, biri mesnevi, üçü gazel, üçü kıt‘a, dördü kaside olmak üzere 16 manzumesi kayıtlıdır. Manzumelerden ikisi Fars dilinde yazılmıştır. Şiirlerde devlet büyüklerine övgü, peygamber sevgisi, sevgiliye duyulan istek, dünyanın geçiciliği, konuşmanın önemi gibi farklı temalar işlenmiştir. Kimi manzumelerde sade ve süssüz bir dil ve anlatım sergilenirken kasidelerde ağır ve tumturaklı bir üslup tercih edilmiştir. Mehmed Âdil’in manzumeleri klasik Türk edebiyatının yerleşik kaidelerine uygundur. Ancak onun bazı beyitleri klasik Türk şiiri metafor ve mazmunlarının inceliğinden ve şiirsel derinliğinden uzaktır. Bu makalede Kefevîzâde Mehmed Âdil’e ait mecmua tanıtılmış; nüsha kayıtları, manzume ve mühürlerden elde edilen yaşam bilgileri sunulmuş; şu an için tespit edilebilen şiirlerinin çeviri yazılı metni ilim âlemiyle paylaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Âdil, Mecmua, 18. yüzyıl, Osmanlı Şiiri

Kefevî-zâde Mehmed Adil, His Majmua And Poems

Öz

Classical Turkish literature is rich in works that contain the life information of poets and writers. However, some of the poets of the Ottoman Empire, which ruled a wide geography, could not find a place in the source works due to reasons such as being far from the center of the state, not having a divan, not being able to enter the reach of biographers, and having limited poetic talent. The poems of such poets have survived to the present day with the help of majmuas and conks. As a result of the researches on majmuas and conks recently, many poets whose names are not mentioned in the sources have been brought to our literature. Kefevîzâde Mehmed Âdil, who recorded his poems in a majmua containing various selected prose texts and poems, is one of them. According to the narratives in his poems and the records in the manuscripts he copied, Mehmed Âdil lived during the reign of Sultan Abdülhamid I. He served as a judge in places such as Ermenek, Baalbek, Şorba, Payas and Şile between 1187/1773-74 - 1222/1807-8. He wrote poems under the pen name Adil. He presented odes to important statesmen of his time. In Mehmed Âdil's journal, 16 poems are recorded, five of which are müfred, one masnavi, three ghazals, three kıt'a and four eulogies. Two of the poems were written in Persian. In the poems, different themes such as praise for the statesmen, love of the prophet, the desire for a lover, the transience of the world, the importance of speaking are handled. While a plain and unadorned language and expression is displayed in some poems, a heavy and grandiose style is preferred in eulogies. Mehmed Âdil's poems are in accordance with the established rules of classical Turkish literature. However, some of his couplets are far from the subtlety and poetic depth of the metaphors and mazmuns of classical Turkish poetry. In this article, the journal belonging to Kefevîzâde Mehmed Âdil is introduced; life information obtained from copy records, poems and seals are presented; the translated text of his poems, which can be identified for now, has been shared with the scientific community.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Adil, majmua, 18. Century, Ottoman Poetry

Kaynakça

• Akpınar, Cemil. “Kefevî Hüseyin Efendi”. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kefevi-huseyin-efendi [erişim tarihi: 22.02.2022].
• Arıkan, Zeki. “Tarih”. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/tarih#11-osmanli [erişim tarihi: 20.02.2022].
• Donuk, Suat (2013). “Bilinmeyen Bir Şair Suâlî ve Şiirleri”. Turkish Studies, V. 8/9, Summer: 1223-1249.
• Donuk, Suat (2016). Türk Edebiyatında Vefeyâtnâme ve İsmail Beliğ’in Güldeste-i Riyâz-ı İrfân’ı. Ankara: Gece Kitaplığı Yay.
• Donuk, Suat (2018a). “Antepli Hasretî ve Şiirleri”. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17 (4): 1270-1297.
• Donuk, Suat (2018b). “Feyzî-i Kefevî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD), C. 5, S. 11: 47-69.
• Donuk, Suat (hzl.) (2017). Nev‘îzâde Atâyî’nin Şakâik Zeyli Hadaiku’l-hakâik fî Tekmileti’ş-şakâik. (edt.) Derya Örs, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
• Efe, Zahide. “ÂDİL”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/adil [erişim tarihi: 22.02.2022].
• İçli, Ahmet (2017). “Âkib ve Şiirleri”. Karadeniz, (36) : 287-312.
• İçli, Ahmet (2019). “Zülfî ve Şiirleri”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, C. 2 S. 1 : 182-204.
• İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.
• Kanar, Mehmet (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Kılıç, Hulusi. “Ebü’l-Bekâ el-Kefevî”, TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/ebul-beka-el-kefevi [erişim tarihi: 22.02.2022].
• Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha. “ÂDİL, Şâh Tahmâsb, Şâh Tahmâs”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/adil-sah-tahmasb-sah-tahmas [erişim tarihi: 22.02.2022].
• Özel, Ahmet. “Kefevî, Mahmûd b. Süleyman”, TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/kefevi-mahmud-b-suleyman [erişim tarihi: 22.02.2022].
• Tok, Eda (2021). “Bilinmeyen bir şair: Hammâd ve Divançesi”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (22): 616-640.
• Tuğluk, İbrahim Halil (2015). “Na‘tî ve Şiirleri”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 7. Sayı 13: 36-54.
• Tuman, Mehmet Nâil (2001). Tuhfe-i Nâilî. (hzl.) Cemal Kurnaz-Mustafa Tatçı, Ankara: Bizim Büro Yay.
• Ünver, İsmail (2008). “Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”. Turkish Studies, Volume 3/6, Fall: 1-46.