MAİ VE SİYAH ROMANININ RUS BİÇİMCİLİĞİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 3, 1960 - 1992, 31.07.2022

Tahsin Yaprak

https://doi.org/10.20322/littera.1127782

Öz

Rus Biçimciliği, 1915-1930 yılları arasında Rusya’da etkili olmuş bir edebiyat kuramıdır. Kökenleri Aristo’ya kadar uzanan teori, kendisinden sonra gelen Yeni Eleştiri, Yapısalcılık gibi eseri merkeze alan eleştiri kuramlarını da etkilemiştir. Bu kurama göre edebiyat da diğer birçok disiplin gibi nesnel kriterlere göre incelenebilir bir bilimdir. Bu nedenle Biçimciler çalışmalarını yazınbilim olarak ifade etmişlerdir. Ayrıca, edebiyatı; psikoloji, sosyoloji, tarih gibi dalların bir örneklem alanı olmaktan çıkararak kendi özgül değerine kavuşturmayı amaçlamışlar ve bu nedenle edebiyatla ilgili çıkarımlarını edebiyata has terimlerle izah etme konusunda hassas davranmışlardır. Biçimciler, Sovyetler Birliği’nin edebiyatta hâkim kılmak istediği Sosyalist Realizm görüşüne aykırı olarak içeriği değil de biçimi ön plana çıkardıkları için zamanla sistem dışına itilmişler ve görüşlerini özgür biçimde ifade edememişlerdir. Böylece Biçimcilik’in etkileri Sovyet topraklarında değil, Avrupa ve Amerika’da görülmeye başlanmıştır. Bu beklenmedik dağılmanın, kuramın görüşlerini sistematize edememesinde etkili olduğu söylenebilir. Öte yandan, kuramcıların, araştırmacıları “eseri merkeze almak” paydası altında özgür bırakmak istemelerinin de statik bir okuma biçimi önermemelerine sebep olduğu düşünülebilir. Çalışmada, Rus kuramcıların roman teorisi üzerine düşüncelerinin bir araya getirilmesiyle yeni bir “roman tahlil metodu” önerilmiştir. Bu tahlil metodu ışığında Servetifünun edebiyatının en bilinen romanlarından olan Mai ve Siyah nesnel bir şekilde analiz edilmeye ve bu analizin sonucunda da romanın edebî nitelikleri ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rus Biçimciliği, Fabula, Syuzhet, Yabancılaştırma, Mai ve Siyah.

Kaynakça

• Arslan, Nurhayat (2007), Türk Romanının Oluşumu Dış Gerçeklik Açısından Bir İnceleme, Phoenix Yayınevi, Ankara.
• Kaplan, Mehmet (2006), Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 1, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Kerman, Zeynep (2009), Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri, Dergâh Yayınlar, İstanbul.
• Koçak, Orhan (1996) “Kaptırılmış Bir İdeal: Mai ve Siyah Üzerine Psikanalitik Bir Deneme” Toplum ve Bilim, s. 94-150, S: 70.
• Kudret, Cevdet (1977), Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman I, Varlık Yayınları, İstanbul.
• Orhanoğlu, Hayrettin (2014), Türk Romanında Değişme Ritüelleri, Kesit Yayınları, İstanbul.
• Striedter, Jurij (1989), Literary Structure, Evolution and Value, Russian Formalism and Czech Structuralism Reconsidered, Cambridge, Mass: Harvard University Press
• Şklovski, Viktor (2009), “Art As Device”, Theory Of Prose içinde, Translated By Benjamin Sher, Dalkey Archive Press, London.
• -------------- (2009a), “The Relationship between Devices of Plot Construction and General Devices of Style”, Theory Of Prose içinde, TranslatedBy Benjamin Sher, Dalkey Archive Press, London.
• -------------- (2009b), “The Structure of Fiction”, Theory Of Prose içinde, Translated By Benjamin Sher, Dalkey Archive Press, London
• -------------- (2009c), “The Making Of Don Quixote”, Theory Of Prose içinde, Translated By Benjamin Sher, Dalkey Archive Press, London.
• -------------- (2009d), “Sherlock Holmes and the Mystery Story”, Theory Of Prose içinde, Translated By Benjamin Sher, Dalkey Archive Press, London.
• -------------- (2009e), “The Novel As Parody: Stern’s Tristram Shandy”, Theory Of Prose içinde, Translated By Benjamin Sher, Dalkey Archive Press, London.
• -------------- (2009f), “Literature Without a Plot: Rozanov”, Theory Of Prose içinde, Translated By Benjamin Sher, Dalkey Archive Press, London.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2011), Edebiyat Üzerine Makaleler, Haz. Zeynep Kerman, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Tobias, Ronald B. (1996), Roman Yazma Sanatı, Say Yayınları, İstanbul.
• Yaprak, Tahsin (2020), Roman ve Biçim, Hiperlink Yayınları, İstanbul