KİTÂB-I GÜZÎDE’DE GEÇEN DİN VE İNANÇLA İLGİLİ SÖZ VARLIĞI ÜZERİNE

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 4, 1137 - 1148, 31.10.2022

Osman Türk , Fatma Koç

https://doi.org/10.20322/littera.1122966

Cited By: 1

Öz

Kitâb-ı Güzîde Eski Anadolu Türkçesi ile yazılmış dinî içerikli kitaplardan biridir. Ebû Nasr bin Tahir bin Muhammed es-Serahsî tarafından olga-bolga diliyle kaleme alınmıştır. Olga-bolga dili, hem Doğu Türkçesinin hem de Batı Türkçesinin dil özelliklerini temsil eden bir dildir. Karışık dilli olarak adlandırılan eserler bu dil ile verilmiştir. Eserin yazarı hakkında yeterince bilgi bulunmamaktadır. Kitâb-ı Güzîde 14. Yüzyılda Anadolu Türkçesine aktarılmıştır. Dinî bilgilere ve öğütlere çokça yer verildiği için Arapça ve Farsça sözcüklere rastlamak mümkündür. Eser hem Doğu Türkçesinin hem de Batı Türkçesinin dil özelliklerini taşıdığı için karışık dilli eserler içerisinde değerlendirilmektedir. Eserin farklı adlarla tanınan nüshaları bulunmaktadır. Türkler tarih boyunca farklı dinleri benimsemişlerdir. İslamiyet’i kabul etmeleriyle birlikte hem sosyal hem de kültürel açıdan birtakım değişiklikler yaşamışlardır. Bu değişim doğal olarak dile de yansımıştır. Karışık dilli eserlerden biri olan Kitâb-ı Güzîde adlı eser ise din ve inanç bakımından zengin bir söz varlığına sahiptir. Eser, Batı Türkçesine doğru yönelişin izlerini taşımakla birlikte aynı zamanda din değişikliğinin dile yansımasının da örneğini teşkil etmektedir. Çalışma oluşturulurken Serhat Küçük’ün “Kitâb-ı Güzîde Akâidü’l-İslâm” adlı eseri esas alınmıştır. Eser içerisindeki inançla ilgili olan sözcükler tarama yöntemiyle tespit edilmiştir. Belirlenen sözcüklerle ilgili açıklamalara yer verilmiş ve sözcüklerin metin içerisinde geçtiği yerlere dair örnek cümleler metin numaraları ile verilmiştir. Çalışma metne dayalı olduğu için bir inceleme niteliği taşımakta olup ulaşılan veriler sonucunda değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kitâb-ı Güzîde, Karışık Dilli Eserler, Din ve İnanç.

Destekleyen Kurum

Harran Üniversitesi

Teşekkür

Dergi ekibine başarılar dilerim

Kaynakça

• Caferoğlu, Ahmet (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Clauson, Sir Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-CenturyTurkish. Press: Oxford University.
• Gürsoy, Naskali Muvaffak & Duranlı, Emine (1999). Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Koç, Fatma (2020). “Karışık Dilli Eserlerin Fonetik Özellikleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Millî Kültür Araştırmaları Dergisi, 4 (1): 55-68.
• Koç, Fatma (2020). “Kitâb-ı Güzîde’de Geçen Birleşik Fiiller Üzerine Bir Değerlendirme”. Diyalektolog Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 24: 263-281.
• Küçük, Serhat (2014). Kitâb-ı Güzîde. İstanbul: Kesit Yayınları.