EKOELEŞTİRİ ÇERÇEVESİNDEN AHMET MUHİP DIRANAS’IN ESERLERİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 193 - 213, 31.01.2023

Murat Turna

https://doi.org/10.20322/littera.1206478

Öz

Ekoeleştiri, ana hatlarıyla çevre-insan-edebiyat üçgeninde geliştirilmiş bir edebiyat kuramıdır. İlk olarak tabiat vurgusuyla dikkat çekse de esasen özünde farklı dinamikler yatar. Tüketim, bilinç, adil ve temiz bir hayat gibi kavram ve görüşler ekseninde şekillenen kuram, insanların çevre duyarlılığın artması için edebiyatı mühim bir kaynak ve vasıta olarak değerlendirir.
Tabiatı konu edinen yazı ve şiirleri ile Ahmet Muhip Dıranas, ekoleştiri çerçevesinden ele alınmaya değer, üretken ve bilhassa ormanlarımız konusunda özel bir hassasiyet sergilemiş bir sanatçıdır. Bu doğrultuda, külliyatının ekoeleştiri kuramıyla incelenmesi, Türk edebiyatındaki çevreci etiğin ve literatürün zenginleşmesine katkı sunacaktır.
Yapılan araştırma neticesinde Dıranas’ın şiirlerinde tabiatın çok yüksek temsil değeri olduğu sonucuna varılmıştır. O, tabiatı şiirlerinde sadece tem olarak kullanmaz. İmgelem boyutuyla da tabiattan yararlanır. Türk şiirinde tabiatın son derece yoğun ve işlevsel kullanıldığı bir şiir damarı oluşturmuştur. Düzyazıları ise ekoeleştirinin neredeyse bütün hatlarını yansıtır niteliktedir. Ormanların yitirilişinden sosyal adalete uzanan bir çizgide, ekoleştirinin gündemine aldığı pek çok konuyu işler. Çarpık kentleşme, köy kent arasındaki uçurum, iskân meselesi, toplumun tabiattan mahrumiyeti, çağın birtakım sorunları ele aldığı konulardır. Sanatçının bu yazıları kaleme aldığı yıllarda, yalnız yurtta değil, dünyada da henüz ekoeleştiri kuramının yerleşik bir yapı arz etmediği dikkate alındığında, Dıranas’ın yazdıklarının çevre bilinci, çevre etiği, çevre felsefesi oluşturup geliştirmede önemli bir yer tuttuğu ileri sürülebilir.

Anahtar Kelimeler

Ekoeleştiri, Kuram, Ahmet Muhip Dıranas

Kaynakça

• Ayaz, Hüseyin (2012). “Dıranas Şiirine Çevreci Bir Yaklaşım”, İstanbul: TUDOK Bildiriler Kitabı (421-428).
• Ayaz, Hüseyin (2014). “Çevreci Eleştiri Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, TEKE, (3/1): 278-292.
• Bookchin, Murray (2017). Ekolojik Bir Topluma Doğru, (Çev.: Abdullah Yılmaz), İstanbul: Sümer Yay.
• Demos, T. J. (2022). “Sürdürülebilirlik Politikası: Çağdaş Sanat ve Ekoloji”, Sanat ve Ekoloji, (Hzl. : Eda Sezgin). İstanbul: İletişim Yay. (19-67)
• Dıranas, Ahmet Muhip (1977). Oyunlar, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Dıranas, Ahmet Muhip (1994). Yazılar, İstanbul: Adam Yay.
• Dıranas, Ahmet Muhip (2001). Şiirler, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Durukoğlu, Salim – Doyumgaç, İbrahim (2017). “Ahmet Muhip Dıranas’ın Şiirlerine Yansıyan Değerler”, AKRA 11: 163-178.
• Garrard, Greg (2016). Ekoeleştiri, (Çev.: Ertuğrul Genç) İstanbul: Kolektif Kitap.
• Hazer, Gülsemin (2014). “Ontolojik Tahlil Metoduyla Ahmet Muhip Dıranas’ın ‘Yaşarken’ Şiirinin İncelenmesi”, Akademik Bakış Dergisi, 41: 1-13.
• Kaplan, Mehmet (2004). Şiir Tahlilleri 2 - Cumhuriyet Devri Türk Şiiri, İstanbul: Dergâh Yay.
• Karaca, Nesrin (2020). “Türk Şiirinin İki Zirvesi: Ahmet Muhip Dıranas ve Bahattin Karakoç’tan Türkiye’nin Zirvesi Ağrı Dağı’na Sesleniş”, UJHC, (2/2): 169-193.
• Kırcı, Mustafa (1988). Ahmet Muhip Dıranas’ın Fikir ve His Dünyası, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: 19 Mayıs Üniversitesi.
• Kışlalıoğlu, Mine-Berkes, Niyazi (2020). Çevre ve Ekoloji, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Namlı, Taner (2022). Tabiatın Şarkısı, Hafızanın Şiiri – Ahmet Muhip Dıranas, Ankara: Sonçağ Akademi.
• Opperman, Serpil (2012). “Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat Çalışmalarının Dünü ve Bugünü”, Ekoeleştiri Çevre ve Edebiyat, (Ed.: Serpil Opperman) Ankara: Phoenix Yay. (9-59)
• Sarıkaya, Dilek Bulut (2012). “Gılgamış Destanı’na Ekoeleştirel Bakış”. Ekoeleştiri Çevre ve Edebiyat, (Ed.: Serpil Opperman) Ankara: Phoenix Yay. (93-129)
• Pekman, Yavuz (2002). “Ahmet Muhip Dıranas’ın Sahnesine Günümüzden Bir Bakış”, Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Dergisi, (1): 12-27.
• Toprak, Sefa (2022). “Şairin Sahneye Vuran Gölgesi: Ahmet Muhip Dıranas Tiyatrosu Üzerine”, TURAS, (3/1): 156-159.
• Yivli, Oktay (2005). Ahmet Muhip Dıranas’ın Şiiri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.