Applications for the Conservation and Relocation of Hasankeyf Middle Gate

Yıl 2021, Sayı: 3, 93 - 104, 30.06.2021

Mesut Yılmaz , Serap Sevgi , Cenk Koparan , Oğuz Çetin

Öz

With the completion of the Ilısu Dam and Hydroelectric Power Plant (HEPP) Project, comprehensive salvation projects have been carried out for the documentation, conservation, and salvation of cultural assets in the Hasankeyf Lower City region, a large part of which has been submerged. Within the scope of this project work, it is included in a successful conservation study of the immovable cultural assets named as Orta Kapı, which was carried out in 2018, with today's cultural assets conservation principles and understanding. With this work, the Middle Gate was relocated to its new location in the archeopark area created in the new Hasankeyf settlement in three blocks, and it was re-settled and salved from the threat of being flooded by the dam lake. In this article, Since the holistic relocation of the Middle Gate with the "Relocation by Separating into Blocks" constitutes one of the few important project examples applied in this quality and scale in the world literature, the studies carried out have been discussed in detail. Our study aims to contribute to the efforts to salve the historical and cultural heritage that are under the threat of extinction in the future and to contribute to the scientific research to be conducted.

Anahtar Kelimeler

Cultural Heritage, Hasankeyf, Middle Gate, Salvation (Relocation), Relocation by Separating into Blocks

Hasankeyf Orta Kapı’nın Korunması ve Taşınmasına Yönelik Uygulamalar

Öz

Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santralı (HEPP) Projesi’nin tamamlanmasıyla büyük bir bölümü su altında kalmış olan Hasankeyf Aşağı Şehir bölgesindeki kültürel varlıkların belgelenmesi, korunması ve kurtarılmasına yönelik geniş kapsamlı kurtarma projeleri gerçekleştirilmiştir. Bu proje çalışmaları kapsamında Orta Kapı olarak isimlendirilen taşınmaz kültür varlığının 2018 yılında gerçekleştirilen, günümüz kültür varlığı koruma ilkeleri ve anlayışıyla yapılmış başarılı bir koruma çalışmasıda yer almaktadır. Bu çalışma ile Orta kapının Üç blok halinde, yeni Hasankeyf yerleşiminde oluşturulan arkeopark alanındaki yeni yerine taşınmış ve yeniden kurulumu yapılarak baraj gölü suları altında kalma tehdidinden kurtarılması sağlanmıştır. Bu makalede; Orta Kapı’nın “Bloklara Ayırarak Taşıma Yöntemi” ile bütüncül taşınması dünya literatüründe de bu nitelikte ve ölçekte uygulanmış az sayıdaki önemli proje örneklerinden birini oluşturması nedeniyle, gerçekleştirilen koruma ve taşıma çalışmaları detaylı olarak ele alınmıştır. Çalışmamız, ileriki süreçlerde, yok olma tehdidi ile karşılaşan kültürel mirasın korunması/kurtarılması için müdahale biçimi ve yöntemleri açısından fikir vermesi ve yapılacak bilimsel araştırmalara katkı sunma amacı taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Miras, Hasankeyf, Orta Kapı, Kurtarma (Taşıma), Bloklara Ayırarak Taşıma

Kaynakça

• Ahunbay, 2011 Z. Ahunbay, Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon (6. Baskı). İstanbul, 2011.
• Burat, 1973 O. Burat, “Pertek «Baysungur» Camiinin Taşınması”. Vakıflar Dergisi, Sayı (10), Ankara, 1973, 289-298.
• Curtis, 1979 J.O. Curtis, Moving Historic Buildings. Washington, D.C. 1979.
• Çeken, 2008 M. Çeken, Hasankeyf Orta Kapi (3. Kapi) Tarihi Araştirma ve Restitüsyon Raporu. KABA, Eski Eserler Koruma ve Değerlendirme Mimarlık Ltd., Yayınlanmamış Rapor, Ankara, 2008.
• DSİ, 2018 DSİ/Devlet Su İşleri, “Tarihi Taşıma Operasyonlarında Sıra Orta Kapıda”, 2018. http://www.dsi.gov.tr/haberler/2018/10/17/tarihi-taşıma-operasyonlarında-sıra-orta-kapıda (Erişim Tarihi: 20.04.2019)
• Eskici, 2008 B. Eskici, Hasankeyf Orta Kapi Malzeme Koruma Raporu. KABA, Eski Eserler Koruma ve Değerlendirme Mimarlık Ltd., Yayınlanmamış Rapor, Ankara, 2008.
• Eskici – Şener, 2016 B. Eskici, Hasankeyf’te Orta Kapi Olarak İsimlendirilen Anitin Taşinmasi, Yerinde Kalacak Kalintilarin Korunmasi Ve Taşinan Orta Kapi’nin Yeni Yerinde Sergilenmesine Yönelik Rapor. Nuran Demirtaş Proje Mimarlık Ltd., Yayınlanmamış Rapor, Ankara, 2016.
• Kozbe, 2017 G. Kozbe, Batman İli Kültür Envanteri (III. Cilt). Batman, 2017.
• Sevgi - Murat - Yılmaz, 2017 S. Sevgi- M. Çetin - M. Yılmaz, “Hasankeyf Zeynel Bey Türbesi’nin Koruma ve Kurtarma (Taşıma) Projesi”, Kâgir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri IX Bildirileri, İstanbul, 2017, 10- 37.
• Uluçam, 2016 A. Uluçam, “Hasankeyf’teki Kültürel Mirasın Bugünkü Durumu”, XX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazılar ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Sakarya, 2016, 14- 36.
• Yılmaz, 2019 M. Yılmaz, Yok Olma Riski Altindaki Taşinmaz Kültür Varliklarinin Korunma Yöntemleri, Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Kültür Varlıklarını Koruma Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2019.
• Yılmaz - Eskici - Eliüşük - Akgönül - Şener, 2019 M. Yilmaz - B. Eskici - M. Eliüşük - M.S. Akgönül - Y.S. Şener, “Hasankeyf Mardinike Külliyesi Kalıntılarının Sağlamlaştırılması ve Su Altında Korunmasına Yönelik Uygulama Çalışmaları”. MASROP E-Dergi, 13 (1), 2019, 30-51.
• Yurttaş, 2002 H. Yurttaş, “Hasankeyf’de Artuklu, Eyyûbî, Akkoyunlu ve Osmanlı Dönemi Mimari Eserleri”. Türkler C.8, Ankara, 2002, 100-111.