Puranda ve Arkaik Priene’nin Lokalizasyonu Üzerine Yeni Bir Öneri: Samsun (Mykale) Dağı, Çatallar Tepe Mevkii

Yıl 2022, Sayı: 6, 65 - 97, 29.12.2022

Suat Ateşlier , Aydın Erön

https://doi.org/10.54577/lycus.1202362

Cited By: 1

Öz

Günümüzde aynı zamanda Dilek Yarımadası olarak adlandırılan Samsun (Mykale) Dağı, B. Anadolu coğrafyasının en özel alanlarından bir tanesidir ve bölgenin tarihin her döneminde önemli olduğu anlaşılmaktadır. Bu özel coğrafyada 2020 yılında ekibimiz tarafından yeni bir yüzey araştırması çalışmasına başlanılmıştır. Çalışmalar kapsamında Çatallar Tepe Mevkii’ndeki kalıntı ve buluntular da ayrıntılı olarak incelenmiştir. Söz konusu bölge, Samsun (Mykale) Dağı üzerindeki en stratejik alanlardan bir tanesidir. 857 m yüksekliğindeki alandan bakıldığında Kuşadası Körfezi ve bir zamanların Latmos Körfezi olan Söke Ovası çok net bir şekilde izlenebilmektedir. Bölgede geçmiş yıllarda yüzey araştırması ve kazı çalışmaları gerçekleştirmiş olan H. Lohmann Çatallar Tepe’deki kalıntıların Melia Antik Kenti’ne ve Arkaik Panionion Kutsal Alanı’na ait olabileceğini iddia etmiştir. H. Lohmann, Herodotos’un “Panionion, Mykale Burnu’nda kutsal bir yerdir; kuzeye bakar…” ifadesinden yola çıkarak tapınağın Çatallar Tepe mevkiinde olması gerektiğini ifade etmiştir. Fakat bu lokalizasyon önerisini destekleyecek herhangi bir net buluntu yoktur. Çatallar Tepe’deki yerleşiminin kimliğinin anlaşılmasında Samsun (Mykale) Dağı’nın üzerindeki baskın kültsel merkez olan Priene gözden kaçırılıyor gibidir. Priene mevcut kalıntılarını gördüğümüz alana Geç Klasik Dönem’de kurulmuştur. Arkaik Priene’nın nerede olduğu konusu hala tartışmalıdır. Kentleşme süreçleri incelendiğinde yerleşimlerin yüksek noktalardan kıyılara indiği anlaşılmaktadır. Çatallar Tepe’deki mevcut kalıntılar ile Geç Klasik Dönem’de yeni bir arazide kurulan Priene kenti arası kuş uçuşu yaklaşık olarak 5.5 km dir. H. Lohmann Çatallar Tepe’de gerçekleştirdiği kazı çalışmaları sırasında üzerinde ΠР]ΙΗΝΕ[ΩΝ (Priene..?) yazısı olan bir stroter (?) parçası bulmuştur. Bize göre yerleşimin kimliğini anlamamız açısından söz konusu buluntu oldukça önemlidir. Çatallar Tepe’deki kalıntıların Arkaik Priene’ye veya en azından tapınağın Arkaik Priene’nin kent dışı bir kutsal alanına ait olma olasılığı bize göre oldukça yüksektir. Çatallar Tepe Mevkii’nde yaptığımız incelemeler sırasında Arkaik Dönem surlarının yanı sıra daha erken tarihli olabileceğini düşündüğümüz sur kalıntıları da tespit edilmiştir Kalıntılardan anlaşıldığı kadarıyla bu özel coğrafya üzerinde yer alan Çatallar Tepe’deki yerleşimin kökleri iddia edilenden çok daha erkene, MÖ II. binyıla kadar uzanması oldukça olasıdır. Hitit Kralı II. Murşili’nin Arzawa Konfederasyonu üzerine düzenlediği sefer sırasında Puranda kentini almak için çok uğraştığı ilgili yıllıklardan anlaşılmaktadır. Puranda’nın lokalizasyonu konusunda çeşitli öneriler bulunmaktadır. Bazı dilbilimciler Puranda’nın Samsun Dağı üzerinde aranması gerektiğini ısrarla belirtmektedir. A. Ünal Puranda ve Priene isimleri arasındaki fonetik benzerliğe dikkat çekerek Puranda=Priene önerisini dile getirmiştir. Bize göre bu görüş olasıdır. Bölgede uzun yıllar araştırmalar ve kazılar gerçekleştiren sayın Lohmann ve ekibi bizce Arkaik Panionion’u değil, Puranda ve muhtemelen Arkaik Priene kentini ya da ona ait, kent dışı bir tapınağı keşfetmiş olmaları kuvvetle muhtemeldir.

Anahtar Kelimeler

Mykale, Arinnanda, Arkaik Priene, Puranda, Çatalllar Tepe

A New Suggestion on the Localization of Puranda and Archaic Priene: Mount Samsun (Mykale), Çatallar Tepe Precinct

Öz

Mount Samsun (Mykale), today also called as Dilek Peninsula, is one of the most special areas in western Anatolia and it can be understood that this region was important in every period of the history. A new survey study was started by our team in this special geography in 2020. Within the scope of the studies, the remains and finds in Çatallar Tepe Precinct were also examined in detail. This precinct is one of the most strategic areas on Mount Samsun (Mykale). When viewed from the 857 m high area, the Gulf of Kuşadası and the Söke Plain, which was once the Gulf of Latmos, can be seen very clearly. H. Lohmann, who carried out surveys and excavations in the region in the past years, claimed that the remains at Çatallar Tepe may belong to the Ancient City of Melia and the Archaic Panionion Sanctuary. By looking at Herototos’ statement that “the Panionion is a sacred ground in Mykale, facing north…” H. Lohmann suggested that the temple should be located in Çatallar Tepe. However, there is no clear finding to support this localization suggestion. Priene, the dominant cultic center on the Mount Samsun (Mykale), seems to be overlooked in understanding the identity of the settlement in Çatallar Tepe. Priene was founded in the Late Classical Period in the area where we see the existing remains. The whereabouts of Archaic Priene is still controversial. When the urbanization processes are examined, it is understood that the settlements descended from the high points to the coasts. The distance between the existing ruins at Çatallar Tepe and the city of Priene, which was founded on a new land in the Late Classical Period, is approximately 5.5 km. During his excavations at Çatallar Tepe, H. Lohmann found a fragment of a stroter (?) with the inscription ΠР]ΙΗΝΕ[ΩΝ (Priene..?). In my opinion, this find is very important in terms of understanding the identity of the settlement. It is highly probable that the remains at Çatallar Tepe belong to Archaic Priene, or at least the temple to an extra-urban sanctuary of Archaic Priene. During the investigations conducted in Çatallar Tepe Precinct, in addition to the Archaic Period walls, the remains of further walls, which we think may be earlier, were identified. As it is understood from the ruins, the roots of the settlement in Çatallar Tepe, which is located on this special geography, is possibly quite earlier than claimed, dating back to IInd millenium B.C. It is understood from the relevant annals that Hittite King Murshili II tried to take the city of Puranda during his campaign against the Arzawa Confederation. There are various suggestions about the localization of Puranda. Some linguists insist that Puranda should be sought on Mount Samsun. A. Ünal drew attention to the phonetic similarity between the names Puranda and Priene and expressed the suggestion of Puranda=Priene. In our opinion, this view is plausible. Lohmann and his team, who carried out researches and excavations in the region for many years, in my opinion, discovered Puranda and possibly the Archaic city of Priene or an extra-urban temple belonging to it.

Anahtar Kelimeler

Mykale, Arinnanda, Archaic Priene, Puranda, Çatallar Tepe

Kaynakça

• AA Archäologischer Anzeiger
• AnatSt Anatolian Studies. Journal of the British Institute of Archaeology at Ankara
• AST Araştırma Sonuçları Toplantısı
• Alparslan 2006 M. Alparslan, II. Murşili ve Dönemi, T.C. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Anabilim Dalı Hititoloji Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2006.
• Barbaro N. Barbaro, Dedica votiva del mercenario Pedon, Axon 2. 1., 2018, 19-30.
• Brückner v.d. 2017 H. Brückner, A. Herda - M. Kerschner - M. Müllenhoff - F. Stock, “Life cycle of estuarine islands - From the formation to the landlocking of former islands in the environs of Miletos and Ephesos in western Asia Minor (Turkey)”, JAS 12, 2017, 876-894.
• Beckman v.d. 2011 G. M. Beckman - T. R. Bryce - E. H. Cline, The Ahhiyawa Texts, Atlanta, 2011.
• Blümel - Merkelbach 2014 W. Blümel - R. Merkelbach, Die Inschriften von Priene, Bonn, 2014.
• Bryce 1974 T. Bryce, Some Geographical and Political Aspects of Mursilis' Arzawan Campaign, AnatSt 24, 1974, 103-116.
• Bryce 2005 T. Bryce, The Kingdom of the Hittites, New York, 2005.
• Bryce 2009 T. Bryce, The Peoples and Places of Ancient Western Asia, London/NewYork, 2009.
• Chandler 1971 R. Chandler, Travels in Asia Minor 1764-1765, London, 1971.
• Cooper 2012 M. E. Cooper, Uhha-Ziti, King of Arzawa: Tantalus, King of Lydia, Talanta 44, 2012, 81-106.
• Easton v.d. 2002 D. F. Easton - J. D. Hawkins - A. G. Sherratt - E. S. Sherratt, “Troy in Recent Perspective”, AnatSt 52, 2002, 75-109.
• Gaertringen 1906 F. H. Von Gaertringen, Inschriften von Priene, Berlin, 1906.
• Güterbock - Hoffner 1997 H. G. Güterbock - H. A. Hoffner, The Hittite Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago, Volume P, Chicago, 1997.