Alinda’dan Bir Grup Friz Bloğu

Yıl 2024, Sayı: 9, 1 - 20, 01.07.2024

Asude Yıldız , Murat Çekilmez

https://doi.org/10.54577/lycus.1423202

Öz

Bu çalışmada, günümüzde Aydın ili Karpuzlu ilçesinde yer alan, Alinda antik kenti buluntusu olan üç mimari heykeltraşlık buluntusu değerlendirilmiştir. 2020-2023 yılları arasında Alinda antik kentinde yürütülen yüzey araştırmalarında saptanan söz konusu üç friz bloğunun farklı dönemlere ait tapınaklarda kullanıldığı düşünülmektedir. Çalışmada ilk olarak Alinda antik kenti heykeltıraşlık eserlerinin literatür özeti verilerek, antik çağ yazarlarının anlatımları ve araştırmacılarının verdiği bilgiler toplanmıştır. İkinci bölümde friz parçalarının mimari özellikleri, sahneleri ve ikonografileri üzerinde durulmuştur. Eserler tipolojik ve ikonografik yönden değerlendirilirken çevre merkezlerle karşılaştırılarak tarihlenmiştir. Çalışmada yer alan F.1 numaralı frizde Diadokhlar Dönemi savaşlarıyla ilgili bir sahne yer alırken, F.2 numaralı frizde Amazonomakhia sahnesi ve F.3 numaralı frizde ise dört boğa başı ve girland dekorasyonu, girlandların aralarında çiçek şeklinde rozetler yer almaktadır. Frizlerin, Geç Hellenistik Dönem’den olduğu önerilmiştir. Bu çalışma sonucunda farklı boyutlardaki tapınaklara ait farklı sahnelerin olduğu üç tapınak frizi önerisi bilim dünyasına sunulmaktadır. Bu görüşten yola çıkarak frizlerin çizim önerileri ayrıca çalışmada yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Arkeoloji, Karia, Alinda, Friz

Destekleyen Kurum

Bu çalışma, Prof. Dr. Murat Çekilmez’in danışmanlığında Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Yüksek Lisans Programında Asude Yıldız tarafından 2023 yılında tamamlanan “Alinda Antik Kenti ve Çevresi Heykeltıraşlık Eserleri ve Kabartma Buluntuları” adlı yüksek lisans tezinden türetilmiştir. Söz konusu yüksek lisans tezi Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından FEF-22007 kodlu, “Alinda Antik Kenti ve Çevresi Heykeltıraşlık E

Teşekkür

Bu çalışma, Prof. Dr. Murat Çekilmez’in danışmanlığında Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Yüksek Lisans Programında Asude Yıldız tarafından 2023 yılında tamamlanan “Alinda Antik Kenti ve Çevresi Heykeltıraşlık Eserleri ve Kabartma Buluntuları” adlı yüksek lisans tezinden türetilmiştir. Söz konusu yüksek lisans tezi Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından FEF-22007 kodlu, “Alinda Antik Kenti ve Çevresi Heykeltıraşlık Eserleri ve Kabartma Buluntuları” adlı proje ile desteklenmiştir. Alinda Antik Kenti ve Çevresi ile Gerga Kome Kutsal Alanı Arkeolojik Yüzey Araştırmaları, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından İTBF-23003 kodlu “Tralleis Antik Kenti Kazıları, Alinda ve Gerga - Kome Kutsal Alanı Yüzey Araştırmaları ile Buluntularının Değerlendirilmesi” adlı projelerle desteklenmiştir. Desteklerinden dolayı Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Rektörlüğüne ve Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğüne teşekkür ederiz.

A Group of Frieze Blocks From the Alinda

Öz

In this study, three architectural frieze fragments from the ancient city of Alinda, located in the Karpuzlu district of Aydın province, were evaluated. It is thought that the three frieze blocks in question, detected during the survey carried out in the ancient city of Alinda between 2020 and 2023, were used in temples from different periods. In the study, firstly, a literature summary of the sculptural works of the ancient city of Alinda was given, and the information given by the ancient writers and researchers was collected. In the second part, the architectural features, scenes and iconography of the frieze pieces are emphasized. While the works were evaluated in terms of typology and iconography, they were dated by comparing them with surrounding centers. While there is a scene about the battles of the Diadokhs Period in the frieze numbered F.1, there is an Amazonomachia scene in the frieze numbered F.2, and there are four bull heads and garland decoration in the frieze numbered F.3, with flower-shaped rosettes between the garlands. It has been suggested that the friezes are from the Late Hellenistic Period. As a result of this study, three temple frieze proposals with different scenes belonging to temples of different sizes are presented to the scientific world. Based on this view, suggestions for drawing friezes are also included in the study.

Anahtar Kelimeler

Anatolia, Archaeology, Karia, Alinda, Frieze

Kaynakça

• Anabolu 1984 M. U. Anabolu, “Batı Anadolu'da Bulunan Hellenistik Çağ ve Roma İmparatorluk Çağı Girland (Askı)’lı Sunakları”, Sanat Tarihi Dergisi, 3/3, 1984, 1–17.
• Bağdatlı 2001 F. Bağdatlı, Alabanda Apollon Isotimos Tapınağı, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2001.
• Başgelen 2005 N. Başgelen, Ernst Krickl’ın Gezi Günlüğü Fotoğraflarıyla Adım Adım 1892 Lykia Araştırma Gezisi, İstanbul, 2005.
• Başgelen 2013 N. Başgelen, İskender Lahti, İstanbul, 2013.
• Baumeister 2007 P. Baumeister, Der Fries des Hekateions von Lagina-Neue Untersuchungen zu Monument und Kontext, Byzas 6, Istanbul, 2007.
• Bean 1971 G. E. Bean, Turkey Beyond the Maeander an Archaeological Guide, London, 1971.
• Bieber 1955 M. Bieber, The Sculpture of the Hellenistic Age, New York, 1955.
• Boardman 2014 J. Boardman, Yunan Heykeli Geç Klasik Dönem, İstanbul, 2014.
• Boardman 2017 J. Boardman, Kırmızı Figürlü Atina Vazoları Klasik Dönem, İstanbul, 2017.
• Bothmer 1957 D. V. Bothmer, Amazons in Greek Art. Oxford, 1957.
• Çekilmez v.d. 2022 M. Çekilmez, E. Erdan, A. Erön, S. Vardar, B. Semiz, F. A. Yüksel, M. Cura, R. İlhan, E. Özdemir, Ö. Güngörmüş, U. Kapuci, M. Arinç, P. Taşpınar, K. Ersavaş, Ş. Doymaz, A. Örgen, Y. B. Yüksektepe, G. T. Toprak, Y. Taşdelen, B. C. Bayraktar, E. N. Burgazlı, K. Avcı, “2020 Yılı Alinda Antik Kenti ve Çevresi Arkeolojik Yüzey Araştırmaları(1. Sezon)”, 2019-2020 Yılı Yüzey Araştırmaları, Ankara, 2022, 317–331.
• Çekilmez v.d. 2023 M. Çekilmez, E. Erdan, A. Erön, F. A. Yüksel, E. Özdemir, Ö. Güngörmüş, U. Kapuci, M. Arinç, P. Taşpınar, A. Örgen, Y. B. Yüksektepe, G. T. Toprak, Y. Taşdelen, E. N. Burgazlı, Ş. Doymaz, A. Yıldız, K. Avcı, “2021 Yılı Alinda Antik Kenti ve Çevresi ile Gergakome Kutsal Alan Arkeolojik Yüzey Araştırmaları (2.Sezon)”, 38. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 3. Cilt, Denizli, 2023, 7–24.
• Edhem Bey 1905 H. Edhem Bey, “Fouilles d’Alabanda en Carie. Rapport Sommaire sur la Premiere Campagne”, CRAI 49, Paris, 1905, 443–459.
• Edhem Bey 1906 H. Edhem Bey, “Fouilles d’Alabanda. Rapport Sommaire sur la Seconde Campagne”, CRAI 50, Paris, 1906, 407–422.
• Işık 2020 C. Işık, “Hekatomneion Mezar Anıtının Duvar Resimleri Üzerine Gözlemler”, Mylasa Uzunyuva Hekatomneion’u Ed. A. Diler, İstanbul, 2020, 290–321.
• Koçak 2019 İ. E. Koçak, Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemi Cephe Mimarisinde Girland Dekorasyonu, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara. 2019.
• Kutlu Dilbaz 2016 B. Kutlu Dilbaz, “Müze-i Hümayun’da İskender Lahdi”, Tarih Dergisi, 64, İstanbul, 2016, 1–26.
• Langner 2014 M. Langner, “Amazonen als Einwanderinnen. Ursprung, Konstruktion und Dekonstruktion mythischer Verwandtschaft in Athen und Ephesos”, Genealogie und Migrationsmythen im antiken Mittelmeerraum und der arabischen Halbinsel, Berlin Studies of the Ancient World 29, Eds. A. B. Ranger-I. Toral-Niehoff, 2014, Berlin.
• Mert 2016 İ. H. Mert, “Apollonia ad Rhyndakos’taki Girlandlı Friz Blokları”, Sözlü Bildiri, Odryses’ten Nilüfer’e Uluslararası Nilüfer Sempozyumu, 13-15 Kasım Bursa , Eds.M. Şahin, S. Sevim, D. Yavaş, 2016, Ankara, 533–542.
• Özgan 2018 R. Özgan, Hellenistik Devir Heykeltraşlığı III, Yüksek Hellenistik, İstanbul, 2018.
• Özgan 2020 R. Özgan, Hellenistik Devir Heykeltraşlığı IV. Geç Hellenistik, Aydın, 2020.
• Özkaya v.d. 1999 V. Özkaya, O. San, G. Barın, “Alinda (Karpuzlu)”, AST 16/II, Ankara, 1999, 299–323.
• Özkaya – San 2000 V. Özkaya, O. San, “Alinda Nekropolü – I”, AST 17/II, Ankara, 2000, 263–278.
• Özkaya – San 2001 V. Özkaya, O. San, “Alinda Antik Dokusu ve Anıtsal Gömütleriyle İç Karia Bölgesinde Bir Kent”, Prof. Dr. Zafer Bayburtluoğlu Armağanı, Sanat Yazıları, Ed. M. Denktaş – Y. Özbek, Kayseri, 2001, 463–478.
• Özkaya 2001 V. Özkaya, “Alinda Nekropolü – II”, AST 18/I, Ankara, 2001, 181–196.
• Özkaya-San 2002 V. Özkaya, O. San, “Alinda and Amyzon, Two Ancient Cities in Caria”, AST 19/I, Ankara, 2002, 237–254.
• Özkaya – San 2003a V. Özkaya, O. San, “Alinda 2001 Araştırmaları”, AST 20/I, Ankara, 2003, 235–248.
• Özkaya – San 2003b V. Özkaya, O. San, “Alinda: An Ancient City with its Remains and Monumental Tombs in Caria”, Revue des Études Anciennes, 105, Paris, 2003, 103–125.
• Plattner 2009 G. Plattner, “Zur Bauornamentik des Oktogons von Ephesos”, Neue Forschungen zur Kuretenstrabe von Ephesos, Ed. S. Ladstätter, Archaologische Forschungen, Band 15, 2009, 101–110.
• Ridgway 1990 B. S. Ridgway, Hellenistic Sculptrure I, Bristol, 1990.
• Ruggendorfer 2010 P. Ruggendorfer, “Die Ergebnisse Der Feldforschungen in Alinda 2008”, AST 27/3, Ankara, 2009, 83–96.
• Ruggendorfer 2011 P. Ruggendorfer, “Untersuchungen zur städtebaulichen Entwicklung und zur Geschichte von Alinda 2009”, AST 28/3, Ankara, 2011, 207–221.
• Ruggendorfer 2012 P. Ruggendorfer, “Ergebnisse der städtebaulichenUntersuchungen in Alinda 2010”, AST 29/2, Ankara, 2012, 67–82.
• Ruggendorfer 2013 P. Ruggendorfer, “Alinda 2011 Şehir Planlaması Gelişim Araştırmasının Sonuçları”, AST 30/1, Ankara, 2013, 227–236.
• Rumscheid 1994 F. Rumscheid, Untersuchungen zur kleinasiatischen Bauornamentik Des Hellenismus, Beiträge zur Erschliessung hellenistischer und kaiserzeitlicher Skulptur und Architektur, Band. 14, P. von Zabern, Mainz, 1994.
• Russenberger 2015 C. Russenberger, Der Tod und die Mädchen: Amazonen auf römischen Sarkophagen, De Gruyter, Berlin, 2015.
• Seyer v.d. 2016 M. Seyer, K. Sewing, J. Novacek, K. Scheelen, I. Uytterhoeven, U. Quatember, A.K.Y. Leung, P. Bes, I. Egartner, O. Saas “Limyra 2014”, KST, 37/1, Ankara, 2016, 519–538.
• Sezgin 2012 Y. Sezgin, “Antik Dönemde Pergamon-Aigai İlişkileri”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Arkeoloji Dergisi-17, İzmir, 2012, 81–96.
• Smith 2002 R. R. R. Smith, Hellenistik Heykel, İstanbul, 2002.
• Turak 2022 Ö. Turak, “Perge’den Amazonomakhia Betimli Bir Lahit”, MJH 12, 2022, 209–216.
• Umar 1999 B. Umar, Karia, İstanbul, 1999.
• Vandeput 1997 L. Vandeput, The Architectural Decoration in Roman Asia Minor: Sagalassos, a Case Study, Studies in Eastern Mediterranean Archaeology I, 1997.
• Webb 1996 P. A. Webb, Hellenistic Architectural Sculpture, Figural Motifs in Western Anatolia and the Aegean Island, London, 1996.
• Wiegand - Schrader 1904 T. Wiegand, H. Schrader, Priene: Ergebnisse der Ausgrabungen und Untersuchungen in den Jahren 1895-1898, Berlin, 1904.
• Yaylalı 1976 A.Yaylalı, Der Fries des Artemisions von Magnesia Am Mäander, Ist. Mit. Beiheft, 15, 1976.
• Yıldırım 2020 N. Yıldırım, “Sinope Kentinden Boğa Başlı Girland Bezemeli Mimari Bloklar”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 28, Trabzon, 2020, 547–568.