DUBLİN İLKELERİ ÇERÇEVESİNDE ÜRETİMDEN TÜKETİME ENDÜSTRİ YAPILARI

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 25 - 42, 20.05.2024

Nihan Konak

Öz

Üretimde makineleşmeyi başlatan Endüstri Devrimi, pek çok açıdan insanlık tarihinin dönüm noktalarından biri olmuştur. Kullanılan makinelerin boyut ve özellikleri doğrultusunda inşa edilen endüstri yapıları, kentleşme sürecine de yön vermişler ve zamanla, çeşitli sebeplerle atıl durumda kalıp terk edilmişlerdir. 20. yüzyılın ikinci yarısı itibariyle, işlevsiz kalan endüstri yapıları yeniden değerlendirilmek istenmiş ve ‘koruma’ fikrinin değer kazanmasıyla, kültürel mirasın bir parçası olarak ‘endüstriyel miras’ kavramı geliştirilmiştir. Bu noktada; yeniden işlevlendirme yöntemi, endüstri mirası yapıları koruyup varlıklarını sürdürme açısından uygun bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada temel başvuru kaynağı olarak; Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) ve Endüstri Mirasının Korunması Uluslararası Komitesi (TICCIH) tarafından 2011 yılında kabul edilen, endüstri mirasının belgelenmesi ve korunması adına imzalanan Dublin İlkeleri seçilmiştir. İlk işlevleri üretim yapıları olup, yeni işlevleri ile günümüz tüketim anlayışına hizmet eden yeniden işlevlendirilmiş örnek endüstri mirası yapıları, Dublin İlkeleri metninden yapılan çıkarımlar doğrultusunda çözümlenip değerlendirilmiştir. Bilimsel araştırma yöntemlerinden, nicel araştırma tekniği olan tarama yöntemine dayanan bu çalışmanın amacı; yeniden işlevlendirme yaklaşımı ile ‘üretim’ ekseninden ‘tüketim’ eksenine kaymış olan endüstri yapılarında endüstriyel miras değerinin, Dublin İlkeleri ile ne derece örtüştüğünü ölçebilmek ve bu konuya dair genel bir yaklaşım ortaya koyabilmektir.

Anahtar Kelimeler

Endüstri Yapıları, Endüstri Mirası, Yeniden İşlevlendirme, Dublin İlkeleri

Kaynakça

• Ay, R. B. (2013). Özgün işlevini yitirmiş endüstri mirası yapıların yeniden kullanımda uygun işlev seçimi: İstanbul Çengelköy ispirto/suma fabrikası örneği. T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İçmimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• Arabulan, S. & Demirel B. (2023). Gazhanelerde dönüşümün Dublin İlkeleri kapsamında değerlendirilmesi ve Yedikule Gazhanesi işlev önerisi. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 7(18), 70-93, https://doi.org/10.54707/meric.1271910 adresinden alınmıştır.
• Ayaz, K. (2017). Terkedilmiş endüstriyel alanlarda dönüşüm. T.C. Beykent Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• Balcı, E. & Kuban, N. & Çiftçi, A. (2022). Türkiye’de mimari mirasın korunmasında çalışan geleneksel yapı ustalarının önemi ve uygulama elemanlarının eğitimleri üzerine güncel bir değerlendirme. Journal of TÜBA-KED, 81-96, https://doi.org/10.22520/tubaked2022.25.003 adresinden alınmıştır.
• Emre, Ş. B. (2008). Sanayileşme ve sanayi yapılarının yeniden işlevlendirilmesinin İstanbul’dan örnekler üzerinde analizi. T.C Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İçmimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• Hasol, D. (2005). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. 9.Baskı, İstanbul: Yapı Yayın
• Köksal, G. (2012). Endüstri mirasını koruma ve yeniden kullanım yaklaşımı. Güney Mimarlık Dergisi, 8, 18-23, https://www.academia.edu/3307443/END%C3%9CSTR%C4%B0_M%C4%B0RASINI_KORUMA_VE_YEN%C4%B0DEN_KULLANIM_YAKLA%C5%9EIMI adresinden alınmıştır.
• Özen, H. & Sert, A. (2006). Karadeniz’de unutulan endüstri mirası. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 21(3), 499-508, https://dergipark.org.tr/tr/pub/gazimmfd/issue/6669/88837 adresinden alınmıştır.
• Öztürk, S. S. & Kısar Koramaz, E. (2020). Endüstri mirasının yeniden işlevlendirilmesi ve Londra Coal Drops Yard Alışveriş Merkezi örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, 3(1), 121-135, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1390954 adresinden alınmıştır.
• Piran, D. (2016). Endüstri yapılarının yeniden işlevlendirilmesi. T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• Senemoğlu, O. (2017). Tüketim, tüketim toplumu ve tüketim kültürü: Karşılaştırmalı bir analiz. İnsan&İnsan Dergisi, 4(12), 66-86, https://dergipark.org.tr/tr/pub/insanveinsan/issue/29201/313030 adresinden alınmıştır.
• Uçar, B. (2013). Endüstriyel miras ve yeniden işlevlendirme kavramları kapsamında Beykoz deri ve kundura fabrikasının irdelenmesi. T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• URL-1. http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0914779001536912340.pdf adresinden 01.08.2023’te alınmıştır.
• URL-2. https://www.iktisatsozlugu.com/tr/nedir/sanayi/4381 adresinden 02.08.2023’te alınmıştır.
• URL-3. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 02.08.2023’te alınmıştır.
• URL-4. https://www.arkitektuel.com/coal-drops-yard/ adresinden 01.08.2023’te alınmıştır.
• URL-5. https://www.google.com/search?q=radio+royal+restaurant&rlz=1C1CHZN_trTR1008TR1008&oq=radio+ royal+re&aqs=chrome.1.69i57j0i22i30l2j0i15i22i30j0i22i30.5040j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8#lpg=cid:CgIgAQ%3D%3D,ik:CAoSLEFGMVFpcE1iS3lUWHdMeWZlcVRQUUpiOGlSdGl0TDlQUTBsLUpnR1NGUWtw adresinden 01.09.2023’te alınmıştır.
• URL-6. https://www.we-heart.com/2012/09/06/radio-royaal-eindhoven/ adresinden 01.09.2023’te alınmıştır.
• URL-7. https://www.af6.es/montalvan adresinden 03.08.2023’te alınmıştır.
• URL-8. https://www.ekoyapidergisi.org/6104-montakvan-comlek-fabrikasinin-modern-donusumu.html adresinden 01.09.2023’te alınmıştır.