OSMANLI DÖNEMİ ONARIM KEŞİFLERİNİN KÜLTÜR VARLIKLARININ KORUMA VE RESTORASYONU İÇİN KAYNAK OLARAK İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 43 - 54, 20.05.2024

Mert Nezih Rifaioğlu

Öz

Osmanlı dönemi onarım keşifleri kültür varlıklarının zaman içinde geçirdikleri tamirlere yönelik hazırlanmış birinci derece güvenilir kaynaklardır. Bu kaynaklardan gelen bilgiler ışığında kültür varlıklarının onarımlarında kullanılan yapı malzemeleri, malzeme ve işçilik fiyatları, ölçü birimleri, malzeme boyutları, çalışan kişilerin nitelikleri, dönemin yapım tekniği gibi birçok konu ile ilgili günümüz koruma ve onarım faaliyetleri için değerlendirilebilecek referans bilgiler edinilebilmektedir.
Bu makalede, 1230 – 1451 yılları arasında inşa edilmiş yapıların onarım keşifleri Ekrem Hakkı Ayverdi'nin eserleri üzerinden incelenmiş ve keşiflerden gelen bilgiler ışığında günümüz koruma ve onarım faaliyetlerine kaynak olabilecek saptamalarda bulunulmaya çalışılmıştır. Ekrem Hakkı Ayverdi’nin eserlerinde yer alan Osmanlı Dönemi onarım keşifleri yapılar ve dönemler üzerinden bütüncül ve birbirleri ile ilişkili olarak incelenmiştir. Eserlerden edinilen tüm bilgiler kültür varlıklarının korunması ve onarılmasına kaynak olabilmesine yönelik tasnif edilmiş ve değerlendirilmiştir. Osmanlı dönemi onarım keşiflerine bağlı olarak çalışma kapsamında yapılan değerlendirmelerde Osmanlı döneminde kültür varlıklarının koruma ve onarımında kullanılan malzemeler, yapım teknikleri, yapı türüne bağlı sorunlar, fiyatlar ile ilgili sonuçlar, onarıma sebep olan başlıca etkenler ve onarım alanında çalışan ustalarla ilgili özgün bilgiler sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Onarım Keşifleri, Osmanlı Dönemi, Kültür Varlığı, Yapım Malzemesi, Koruma, Ekrem Hakkı Ayverdi

INVESTIGATION OF OTTOMAN PERIOD REPAIR COST ESTIMATES AS A SOURCE FOR THE CONSERVATION AND RESTORATION OF CULTURAL PROPERTIES

Öz

Kaynakça

• Atçeken, Z. (1992). Konya şer’iyye sicil kayıtlarına göre Sahip-Ata Külliyesi’nin Osmanlılar zamanında tamirleri ve caminin bazı bilinmeyen yönleri”, Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6, 101-109.
• Ayverdi, E.H. (1989a). İstanbul Mimari Çağının Menşei Osmanlı Mimarisinin İlk Devri 630-805 (1230-1402), Damla Ofset, İstanbul.
• Ayverdi, E.H. (1989b). Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri 806-855 (1403-1451), Damla Ofset, İstanbul.
• Bakırer, Ö. (1973). Vakfiyelerde binaların tamiratı ile ilgili şartlar ve bunlara uyulması, Vakıflar Dergisi, X, 113-126.
• Bakırer, Ö. (1982). Mimarlık tarihi araştırmalarında yazılı ve resimli belgelerin katkıları, Milli Kültür, 36, 25-28.
• Bakırer, Ö. (1984). Onarım ve koruma konusunda tarihsel kaynakların kullanımı, Mimarlık, 84:3-4, Ankara, 22-25.
• Başol, S. & Çam, M. (2010). Keşif ve tamir belgelerinin Osmanlı iktisat tarihi araştırmaları açısından önemi, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 27, 1-26.
• Çelik, S. (2009). Süleymaniye Külliyesi Malzeme, Teknik ve Süreç, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara.
• Küçükdağ, Y. (1996). “1251 H / 1835 M. Tarihli Mevlana Türbesi ve Çelebi Efendi Konağı Tamir ve İnşası Defteri”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2(2), 181-206.
• Maden, F. (2010). “XIX. Yüzyılda Hacı Bektaş Veli Tekkesi’nde Yapılan Tamirlerle İlgili Arşiv Belgeleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 17(55), 311-324.
• Madran, E., (2004). Osmanlı İmparatorluk Klasik Çağlarında Onarım Alanının Örgütlenmesi 16-18. Yüzyıllar, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, Ankara.
• Muşmal, H. & Çetinaslan, M. (2009). “Bir Keşif Defteri Işığında Konya Kapı Camii’nin İnşa Süreci ve Mimari Özellikleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, II(6), 446-480.
• Oğuzoğlu, Y., Bilici, Z.K., Uysal, A.O. (1987). “Bazı Belgelere Göre 17. Yüzyılda Konya Alaeddin Camii’nde Yapılan Onarımlar”, V. Araştırma Sonuçları Toplantısı I, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, (5-10 Nisan), Ankara, 77-126.
• Özön, M.N. (1955). Osmanlıca-Türkçe Sözlük, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• Sönmez, N. (1997). Osmanlı Dönemi Yapı ve Malzeme Terimleri Sözlüğü, YEM Yayın, İstanbul.
• Ürekli, B. (1993). Mevlana türbesi ve Çelebi Efendi Konağı’na dair bir tamir kaydı, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, (7-8),187-196.
• Üstün, A. (2000). Osmanlı Arşivi’ndeki cami ve türbe tamiratı ile ilgili birkaç belge, Ulusal Taşınabilir Kültür Varlıkları Konservasyonu ve Restorasyonu Kolokyumu, Ankara, 161-169.
• Yavaş, D. (2009). Bursa Ulucamii’nin geçirdiği tamirler, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 217-236.
• Yılmaz, İ. (2017). Osmanlı Klasik Döneminde vakıf yapılarının korunmasında onarım aşamaları, Journal of Ottoman Studies, 3(4), 36-61.