Lise Öğrencilerinin Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara Yönelik Algılarının Belirlenmesi

Yıl 2016, Sayı: 37, 89 - 111, 01.04.2016

Sibel Gürbüzoğlu Yalmancı

Öz

Bu araştırmanın temel amacı, “Genetiği değiştirilmiş organizmalar” kavramına yönelik olarak, metafor ve sanat temelli araştırma yöntemlerinin kullanılarak, öğrencilerin bu konudaki algılarının belirlenmesidir. Araştırmada olgu bilim ve sanat temelli araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, Kars Fen Lisesi’nde öğrenim gören, 121 kız, 82 erkek, toplam 203 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, nitel veri toplama araçlarıyla (çizim ve metafor) elde edilmiştir.  Verilerin analizi için içerik analizi tekniği kullanılmıştır.  Yapılan çizimler ve üretilen metaforlar sonunda öğrencilerin GDO kavramına yönelik ortak algıları, GDO’nun değişime uğraması, insan sağlığına etki etmesi ve yararlıymış gibi görünüp zararlı etkiye sahip olması kavramsal kategorileri içerisinde ele alınmıştır. Bu kavramsal kategoriler ve belirlenen diğer kategoriler incelendiğinde öğrencilerin GDO’ya yönelik olumsuz görüş içinde oldukları söylenebilir. Ayrıca çalışma sonunda öğretmen adaylarında GDO’ya yönelik bazı yanlış kavramların olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

GDO, biyoteknoloji, çizimler, metaforik düşünce, sanat temelli araştırma yöntemi

Determining the Perceptions of High Scholl Students Against Genetically Modified Organisms

Öz

The main purpose of this study is to determine the perceptions of students against ?genetically modified organisms? (GMO) by using metaphor and art-based research method. Phenomenology-based and art-based research methods were used in this study. The study group consists of a total of 203 students (121 females, 82 males) from Kars Science High School. The data were obtained by using qualitative data collection tools (figure and metaphor). Content analysis method was used for data analysis. Drawings and metaphors were evaluated to identify the common perception of students towards GMO, and were discussed within ?Undergoing change?, ?Effect on human health?, and ?Having harmful effects while seeming beneficial? conceptual categories. It is assumed that students have negative views of GMOs. Moreover, it is observed that candidate teachers, too, had certain misconceptions of GMOs.

Anahtar Kelimeler

GMO, biotechnology, drawings, metaphorical thinking, art-based research method

Kaynakça

• Aksoy, F. (2006). Lise öğretmenlerinin genetiği değiştirilmiş gıdalara ilişkin bilgi düzeyleri, görüşleri ve bilgilendirme ihtiyaçlarının belirlenmesi: Adana örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Universitesi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden 16 Şubat 2015 tarihinde indirilmiştir.
• Arnett, R.C. (1999). Metaphorical guidance: administration as building and renovation. Journal of Educational Administration, 37(1), 80-89. doi. 10.1108/09578239910253953
• Cerit, Y. (2008). Öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin müdür kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin görüşleri. Eğitim ve Bilim, 33(147), 3-13.
• Coates, E., & Coates, A. (2006). Young children talking and drawing. International Journal of Early Years Education, 14(3), 221-241. doi. 10.1080/09669760600879961
• Coşkun, M. (2010). Lise öğrencilerinin “İklim” kavramıyla ilgili metaforları (zihinsel imgeleri). Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish, 5(3), 919- 940.
• Çelik, V. & Balık, D.T. (2007). Genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO). Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 23(1-2), 13-23.
• Çetiner, S. (2010). Genetiği değiştirilmiş organizma (GDO) nedir? Sorular ve yanıtlar 1. Uluslarararsı Ekonomik Sorunlar Dergisi. 10(38), 40-54.
• Demir, A.; Seyis, F. & Kurt, O. (2006). Genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar. I. bitkiler. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(2), 249-260.
• Demir, B. & Düzleyen, E. (2012). İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinin GDO Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi. X. http://www.pegem.net/akademi/bildiri_detay.aspx?id=135681 Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi. Bildiri özeti
• Demirci, A. (2008). Perceptions and attitudes of geography teachers to biotechnology: A study focusing on genetically modified (GM) foods. African Jornal Of Biotechnology, 7(23), 4321-4327. doi. 10.5897/AJB08.817
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT, 2000). Devlet planlama teşkilatı VIII. Beş yıllık kalkınma planı, biyoteknoloji ve biyogüvenlik özel ihtisas komisyonu raporu: Ulusal Moleküler Biyoloji, Modern Biyoteknoloji ve Biyogüvenlik Atılım Projesi Önerisi, Ankara.
• Durukan, E., Erdal, R., Aykut, N.B., Mıhçıokur, S. & Akın, A. (2012). Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Genetiği Değiştirilmiş Organizmalı Ürünlerle İlgili Bilgi Düzeyi. 15. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, 2-6 Ekim, Bursa.
• Eisner, E. W. (2002). The arts and the creation of mind. New Haven: Yale University Press.
• Ergin, I.; Gürsoy, Ş. T.; Öcek, Z.A. & Çiçeklioğlu, M. (2008). Sağlık Meslek Yüksekokulu öğrencilerinin genetiği değiştirilmiş organizmalara dair bilgi, tutum ve davranışları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 7,503-508.
• Flogaitis, E. & Agelidou, E. (2003). Kindergarten teachers" conceptions about nature and the environment. Environmental Education Research, 9(4), 461-478. doi. 10.1080/1350462032000126113
• Flores, Vanessa S. & Tobin, Allan J. (2002). Frankenfoods: values about genetics embedded in a metaphor. The American Biology Teacher. 64(8), 581-586. doi. 10.1662/0002-7685(2002)
• Geçit, Y. & Gençer G. (2011). Sınıf öğretmenliği 1. Sınıf öğrencilerinin Coğrafya algılarının metafor yoluyla belirlenmesi (Rize Üniversitesi örneği). Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 1-19.
• Gürbüzoğlu Yalmancı, S. & Aydın, S. (2013). Pre-Service teachers’ metaphorical perceptions towards Biology. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(21), 209-223.
• Haney, W., Russell, M., Gulek, C., & Fierros, E. (1998). Drawing on education: Using student drawings to promote middle school improvement. Schools in the Middle, 7(3), 38-43.
• Harms, U. (2002). Biotechnology education in schools. Electronic Journal of Biotechnology, 5(3), 5-6. doi. 10.2225/vol5-issue3-fulltext-i03
• Kahveci, D. & Özçelik, B. (2008). Attitudes of Turkish consumers towards genetically modified foods. İnternational Journal of Natural and Engineering Sciences, 2(2), 53-57.
• Kıyak, S. (2004). Genetik olarak değiştirilmiş gıdalar, Cartagena Güvenlik Protokolü ve Türkiye’de durum (1). Çevreye Genç Bakış, 5, 1-20.
• Koçak, N., Türker, T., Kılıç, S. & Hasde, M. (2010). Assessment of knowledge, attitude and behavior level of medical school students about genetically modified organisms. Gulhane Medical Journal, 52 (3), 198-204.
• Kulaç, İ.; Ağırdil, Y. & Yakın, M. (2006).Sofralarımızdaki tatlı dert, genetiği değiştirilmiş organizmalar ve halk sağlığına etkileri. Türk Biyokimya Dergisi, 31(3), 151-155.
• Lakoff, G. & M. Johnson. (2003). Metaphors we live (Çev. G.Y.Demir). İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Leavy, P. (2009). Method meets art: Arts-based research practice. New York: The Guilford Press.
• Loughland, T., Reid, A. & Petocz, P. (2002). Young people’s conceptions of environment: A phenomenographic analysis. Environmental Education Research, 8 (2), 187-197. doi. 10.1080/13504620220128248
• Martinez, M., Sauleda, N. & Huber, G. (2001). Metaphors as blueprints of thinking about teaching and learning. Teaching and Teacher Education, 17, 965-977. doi. 10.1016/S0742-051X(01)00043-9
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2008). TTK biyoloji dersi öğretim programı. http://ttkb.meb.gov.tr adresinden 16 Şubat 2015 tarihinde indirilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013). Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı ortaöğretim biyoloji dersi öğretim programı, Ankara. http://ttkb.meb.gov.tr/www/guncellenen- ogretim-programlari/icerik/151 adresinden 16 Şubat 2015 tarihinde indirilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2014). Fen liseleri. http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/34/35/750419/dosyalar/2014_04/10033540_fenliseleri.p df
• Mehmetoğlu, A. C. (2007). Preferences of Turkish people for irradiated, GM or organic foods. Journal of Food, Agriculture & Environment, 5(3-4), 74-80.
• Merceiner, A.; Wiedermann, U. & Breiteneder, H. (2001). Edible genetically modified microorganisms and plants for improved health curr. Opin Biotechnol. 497, 50-54.
• McNiff, S. (2008). Art-based research. Knowles JG, Cole AL (edt.), In Handbook of the arts in qualitative research (pp 29–40). Los Angeles: Sage
• Miles, M.B. and Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Mohapatra, A.K.; Priyadarshini, D. & Biswas, A. (2010). Genetically modified food: Knowledge and attitude of teachers and students. Journel of Science Education Techonology, 19, 489-497. doi. 10.1007/s10956-010-9215-x
• Morris, S. H. & Adley, C. C. (2000). Genetically modified food issues attitudes of Irish university scientists. British food Journal, 102(9), 669-667. doi. 10.1108/00070700010362040
• Özdemir, O. (2009). Attitudes of consumers toward nthe effects of genetically modified organisms (GMO’s): The example of Turkey. Journal of Food Agriculture & Environment, 7(3-4), 132-138.
• Özdemir, O. & Duran, M. (2010). Biyoteknolojik uygulamalara ve genetiği değiştirilmiş organizmalara (GDO) ilişkin tüketici davranışları. Akademik Gıda, 8(5), 20-28.
• Özdemir, O.; Güneş,M. H. & Demir, S. (2010). Üniversite öğrencilerinin genetiği değiştirilmiş organizmalara (GDO’lara) yönelik bilgi düzeyleri, tutumları ve sürdürülebilir tüketim eğitimi açısından değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 53-68.
• Özel, M.; Erdoğan, M.; Uşak, M. & Prokop, P. (2009). High school students’ knowledge and attitudes regarding biotechnology applications. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(1), 321-328.
• Öztürk, Ç. (2007). Sosyal bilgiler, sınıf ve fen bilgisi öğretmen adaylarının “Coğrafya” kavramına yönelik metafor durumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 55-69.
• Öztürk, S., Ağapınar Şahin, S. & Güdü Tüfekçi, F. (2014). Annelerin genetiği değiştirilmiş organizmalara yönelik bilgi durumları ve tutumları. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi Dergisi, 4(2), 117-122. doi. 10.5222/buchd.2014.117
• Prokop, P., Lešková, A., Kubiatko, M., & Diran, C. (2007). Slovakian students’ knowledge of and attitudes toward biotechnology. International Journal of Science Education, 29(7), 895-907. doi. 10.1080/09500690600969830
• Punch, S. (2002). Research with children. The same or different from research with adults?. Childhood, 9(3), 321-341. doi.10.1177/0907568202009003005
• Rennie, L.J. & Jarvis, T. (1995). Childrens’ choice of drawings to communicate their ideas about technology. Research in Science Education, 25, 239-252. doi. 10.1007/BF02357399
• Saba, A. & Vassalo, M. (2002). Consumer attitudes towards the use of gene technology in tomato production. Food Quality and Preference, 13(1), 13-21. doi. 10.1016/S0950-3293(01)00052-0
• Semenderoğlu, F. & Aydın, H. (2014). Öğrencilerin biyoteknoloji ve genetik mühendisliği konularını kavramsal anlamalarına yapılandırmacı yaklaşımın etkisi. Turkish Studies, 9(8),751-773.
• Senemoğlu, N. (2005). Gelişim öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Shaow, A. (2002). It just goes against the grain. puplic understandings of genetically modified (GM) food in the UK. Puplic Understanding of Science, 11, 273-291. Doi. 10.1088/0963-6625/11/3/305
• Simonneaux, L.; Albe, V.; Ducamp, C. & Simonneaux, J. (2005). Do high-school Students’ perceptions of science change when addressed directly by researcers? Eurasia Journel of Mathematics, Science and Technology Education, 1(1), 21-40.
• Tüysüzoğlu, B. B., & Gülsaçan, M. (2004). Türkiye’de GDO. Bilim ve Teknik, 443, 36-43.
• Uzogara, S.G. (2000). The impact of genetic modification of human foods in the 21st centruy. Biotechnology advances, 18, 179- 206. Doi. 10.1016/S0734-9750(00)00033-1
• Uzunkol, E. (2012).Sınıf öğretmeni adaylarının genetiği değiştirilmiş organizmalara (GDO) ilişkin algılarının metaforlar aracılığıyla analizi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(4), 94-100.
• Yıldırm, A. ve Şimşek, H. (2011). Soysal bilimlerde nitel araştırıma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.