ŞÜKRAN MI DUYUYORUZ YOKSA MİNNETTAR MIYIZ?

Yıl 2020, Sayı: 56, 411 - 440, 25.10.2020

Zeynep Karataş , Kıvanç Uzun

Öz

Şükran ve minnettarlık aralarında benzerlikler ve farklılıklar bulunan birbirleri ile ilişkili kavramdır. Alanyazın incelendiğinde şükran ve minnettarlığın günlük yaşamda ve akademik tartışmalarda birbirlerinin yerine kullanılmakta olduğu görülmektedir. Ancak bu iki kavram arasında dikkat edilmesi gereken bazı önemli farklılıklar bulunmaktadır. Bu kavramların kuramsal alt yapıları incelendiğinde şükranın, manevi ve kişiler arası boyutlarda değerlendirildiği; minnettarlığın ise sadece kişiler arası bir boyutta değerlendirildiği anlaşılmaktadır. Bu bakımdan şükran ve minnettarlık kavramları arasındaki benzerliğin ve farklılığın; şükran kavramının iki boyutlu yapısından kaynaklandığı söylenebilir. Şükran kavramı bu bakımdan minnettarlığı da içine alan daha geniş bir yapıya sahiptir. Minnettarlık, şükran kavramının sadece gözle görülebilen, toplumsal yaşamdaki somut boyutuna denk gelmektedir. Ancak şükran, minnettarlığı da kapsayan kişiler arası şükran boyutunun ötesinde; dini, felsefi ve büyüsel alanı da içinde barındıran manevi bir boyuta da sahiptir. Bu araştırmada, öncelikle şükran ve minnettarlık kavramları tanıtılmış, daha sonra da kavramlar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şükran, Manevi Şükran, Kişilerarası Şükran, Minnettarlık

Kaynakça

• Adler, M. G., & Fagley, N. S. (2005). Appreciation: Individual differences in finding value and meaning as a unique predictor of subjective well-being. Journal of Personality, 73(1), 79-114. doi:10.1111/j.1467-6494.2004.00305.x
• Akın, A., & Yalnız, A. (2015). Yakın ilişkilerde minnettarlığı ifade etme ölçeği Türkçe formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(37), 539-544.
• Algoe, S. B. (2012). Find, remind, and bind: The functions of gratitude in everyday relationships. Social and Personality Psychology Compass, 6(6), 455-469. doi:10.1111/j.1751-9004.2012.00439.x
• Algoe, S. B., Fredrickson, B. L., & Gable, S. (2013). The social functions of the emotion of gratitude via expression. Emotion, 13(4), 605-609. doi:10.1037/a0032701 Algoe, S. B., Gable, S. L., & Maisel, N. C. (2010). It’s the little things: Everyday gratitude as a booster shot for roman¬tic relationships. Personal Relationships, 17(2), 217-233. doi:10.1111/j.1475-6811.2010.01273.x
• Allen, S. (2018). The science of gratitude. Greater Good Science Center. Erişim adresi: www.ggsc.berkeley.edu. Altuntaş, S. (2018). Ergenlerde iyi oluşun yordayıcısı olarak yaşamda anlam, minnettarlık ve affedicilik (Yayımlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Araz, A., & Erdugan, C. (2017). Minnettarlık dışavurum ölçeği geliştirme çalışması. Nesne Psikoloji Dergisi, 5(11), 404-425. doi:10.7816/nesne-05-11-04
• Arslan, S. (2015). Anneye bağlanma ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin yaşam doyumu, öğrenilmiş çaresizlik ve minnettarlık aracı rolüyle incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aslan, B. (2017). Şükran. Ş. Işık (Ed.), Okulda pozitif psikoloji uygulamaları (1.Basım) içinde (ss. 438-457). Ankara: Pegem Akademi.
• Ayten, A., Göcen, G., Sevinç, K., & Öztürk, E. E. (2012). Dini başa çıkma, şükür ve hayat memnuniyeti ilişkisi. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 12(2), 45-79.
• Barnhart, R. K. (Ed.). (1994). The Barnhart concise dictionary of etymology. New York: HarperCollins.
• Baron, R. A. (1984). Reducing organizational conflict: An incompatible response approach. Journal of Applied Psychology, 69(2), 272-279. doi:10.1037/0021-9010.69.2.272
• Bartlett, M. Y., Condon P., Cruz, J., Baumann, J., & DeSteno, D. (2012). Gratitude: Prompting behaviours that build relationships. Cognition and Emotion, 26(1), 2-13. doi:10.1080/02699931.2011.561297
• Başerer, Z. (2018). Üniversite öğrencilerinde minnettarlığın ve özgeci davranışın bazı değişkenlerle yordanması (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Baykal, E., Zehir, C., & Mahmut, K. (2018). Effects of servant leadership on gratitude, empowerment, innovativeness and performance: Turkey example. Journal of Economy Culture and Society, (57), 29-52. doi:10.26650/JECS390903
• Bekmezci, M., & Yıldız, B. (2019a). Babacan liderlik ile çalışmaya tutkunluk arasındaki ilişkide kolektif şükranın aracı etkisi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 52-73.
• Bekmezci, M., & Yıldız, B. (2019b). Babacan liderlik psikolojik sahipliği nasıl etkilemektedir? Kolektif şükranın aracı rolü. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 35(1), 309-324.
• Belen, H., & Barmanpek, U. (2020). Fear of happiness and subjective well-being: Mediating role of gratitude. Turkish Studies-Education, 15(3), 1561-1571. doi:10.29228/TurkishStudies.42067
• Bonnie, K. E., & De Waal, F. B. M. (2004). Primate social reciprocity and the origin of gratitude. In R. A. Emmons & M. E. McCullough (Eds.), The psychology of gratitude (pp. 213-229). Oxford University Press.
• Bozkurt, T. (2019). Gratitude interventions to reduce negative effects of extrinsic goals on psychological well-being (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Breen, W. E., Kashdan, T. B., Lenser, M. L., & Fincham, F. D. (2010). Gratitude and forgiveness: Convergence and divergence on self-report and informant ratings. Personal¬ity and Individual Differences, 49(8), 932-937. doi:10.1016/j.paid.2010.07.033
• Cohen, S., Gottlieb, B., & Underwood, L. (2000). Social relationships and health. In S. Cohen, L. Underwood & B. Gottlieb (Eds.), Measuring and intervening in social support (pp. 3-28). New York: Oxford University Press.
• Demirbağ, T. (2016). "Teşekkür ederim" minnettarlık eğitimi programının (TEMEP) ilkokul öğretmenlerinin minnettarlık düzeyleri üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Demirtaş, A. S. (2019). Secure attachment and mental well-being: Gratitude, hope and ego-resiliency as mediators. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(54), 937-964.
• DeSteno, D., Bartlett, M. Y., Baumann, J., Williams, L. A., & Dickens, L. (2010). Gratitude as moral sentiment: Emotion-guided cooperation in economic exchange. Emotion, 10(2), 289-293. doi:10.1037/a0017883
• De Waal, F. B. M. (1997). The chimpanzee’s service economy: Food for grooming. Evolution and Human Behavior, 18(6), 375-386. doi:10.1016/S1090-5138(97)00085-8 Dickens, L. R., & DeSteno, D. (2016). The grateful are patient: Heightened daily gratitude is associated with attenuated temporal discounting. Emotion, 16(4), 421-425. doi:10.1037/emo0000176
• Diessner, R., & Lewis, G. (2007). Further validation of the gratitude, resentment, and appreciation test (GRAT). The Journal of Social Psychology, 147(4), 445-447. doi:10.3200/SOCP.147.4.445-448
• Doğan, M. (2018). Üniversite öğrencilerinin travma sonrası gelişimlerinde içsel dinî motivasyon, dinî başa çıkma, sabır ve şükrün rolü. Turkish Studies, 13(25), 207-230. doi:10.7827/TurkishStudies.14583
• Doğruyol, Ş. (2018). Şükran duyma ve depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Dumas, J. E., Johnson, M., & Lynch, A. M. (2002). Likableness, familiarity, and frequency of 844 person-description words. Personality and Individual Differences, 32(3), 523-531. doi:10.1016/S0191-8869(01)00054-X
• Ekti, F. B. (2019). Ergenlerde psikolojik iyi olma ve şükür arasındaki ilişki üzerine bir araştırma Diyarbakır örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Elfers, J., & Hlava, P. (2016). The spectrum of gratitude experience. New York, NY: Springer. doi:10.1007/978-3-319-41030-2
• Ellsworth, P. C., & Smith, C. A. (1988). Shades of joy: Patterns of appraisal differentiating pleasant emotions. Cognition and Emotion, 2(4), 301-331. doi:10.1080/02699938808412702
• Emmons, R. A., & Crumpler, C. A. (2000). Gratitude as human strength: Appraising the evidence. Journal of Social and Clinical Psychology, 19(1), 56-69. doi:10.1521/jscp.2000.19.1.56
• Emmons, R. A., & Kneezel, T. T. (2005). Giving thanks: Spiritual and religious correlates of gratitude. Journal of Psychology and Christianity, 24(2), 140-148.
• Emmons, R. A., & McCullough, M. E. (2003). Counting blessings versus burdens: An experimental investigation of gratitude and subjective wellbeing in daily life. Journal of Personality and Social Psychology, 84(2), 377-389. doi:10.1037/0022-3514.84.2.377
• Emmons, R. A., & Shelton, C. S. (2002). Gratitude and the science of positive psychology. In C. R. Snyder & S. J. Lopez (Eds.), Handbook of positive psychology (pp. 459-471). New York: Oxford University Press.
• Erdugan, C. (2016). Yakın arkadaşlık ilişkisinde minnettarlığın bilişsel, duygusal ve davranışsal göstergeleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Erdugan, C., & Araz, A. (2019). The cognitive, emotional and behavioral ındicators of dispositional gratitude in close friendship: The case of Turkey. Studies in Psychology, 39(2), 321-344. doi:10.26650/SP2019-0001
• Farwell, L., & Wohlwend-Lloyd, R. (1998). Narcissistic processes: Optimistic expectations, favorable self-eval¬uations, and self-enhancing attributions. Journal of Personality, 66, 65-83. doi:10.1111/1467-6494.00003
• Fırıncı, C. (2019). Mediating roles of self-compassion, gratitude and forgiveness in the relationship between early maladaptive schemas and breakup adjustment: a mixed method study (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). TED Üniversitesi, Lisansüstü Programlar Enstitüsü, Ankara.
• Fredrickson, B. L. (2004). Gratitude, like other positive emotions, broadens and builds. In C. R. Snyder & S. J. Lopez (Eds.), Handbook of positive psychology (pp. 145-166). New York: Oxford University Press.
• Froh, J. J., Emmons, R. A., Card, N. A., Bono, G., & Wilson, J. A. (2011). Gratitude and the reduced costs of materi¬alism in adolescents. Journal of Happiness Studies, 12(2), 289-302. doi:10.1007/s10902-010-9195-9
• Froh, J. J., Kashdan, T. B., Ozimkowski, K. M., & Miller, N. (2009). Who benefits the most from a gratitude intervention in children and adolescents? Examining positive affect as a moderator. The Journal of Positive Psychology, 4(5), 408-422. doi:10.1080/17439760902992464
• Froh, J. J., Yurkewicz, C., & Kashdan, T. B. (2009). Gratitude and subjective well-being in early adolescence: Examining gender differences. Journal of Adolescence, 32(3), 633-650. doi:10.1016/j.adolescence.2008.06.006
• Gallup, G. (1998). Gallup survey results on “gratitude”, adult and teenagers. Emerging Trends, 20(3), 4-5.
• Goei, R., & Boster, F. J. (2005). The roles of obligation and gratitude in explaining the effect of favors on compliance. Communication Monographs, 72(3), 284-300. doi:10.1080/03637750500206524
• Göcen, G. (2012). Şükür ve psikolojik iyi olma arasındaki ilişki üzerine bir alan araştırması (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Göcen, G. (2014). Şükür: Pozitif psikolojiden din psikolojisine köprü (1.Basım). İstanbul: DEM yayınları.
• Göcen, G. (2015). 11-12 yaş grubundaki çocukların minnettarlıkları ve hayat memnuniyetlerine etki eden aile ile ilgili faktörler. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(29), 83-116.
• Göcen, G. (2016). Qualitatively exploring the relationship among gratitude, spirituality and life satisfaction in Turkish-Muslim children. Spiritual Psychology and Counseling, 1, 189-208. doi:10.12738/spc.2016.2.0010
• Gönenç, Z. (2019). 15-17 yaşlarındaki ergenlerde şükür ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin araştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Grant, A. M., & Wrzesniewski, A. (2010). I won’t let you down… or will I? Core self-evaluations, other-orienta¬tion, anticipated guilt and gratitude, and job performance. Journal of Applied Psychology, 95(1), 108-121. doi:10.1037/a0017974
• Griffith, R. M. (1998). “Joy unspeakable and full of glory”: The vocabulary of pious emotion in the narratives of American Pentecostal women, 1910-1945. In P. N. Stearns & J. Lewis (Eds.), An emotional history of the United States (pp. 218-240). New York: New York University Press.
• Gülmeriç, Ö. (2017). Cinsiyet ve sınıf değişkenlerinin minnetttarlık ve duygusal zekâ üzerindeki etkisinin incelenmesi: Bir özel lise örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Gündüz, B. (2011). Kur'an'da küfrün karşıtı olarak şükür (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Habip, E. (2018). Mesleki prestij ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkide kolektif şükranın aracılık etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Habip, E., & Koçoğlu-Sazkaya, M. (2019). Mesleki prestijin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde kolektif şükranın aracılık rolü: Ulaşım sektöründe bir araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(3), 834-857. doi:10.17130/ijmeb.2019355053
• Hill, P. L., & Allemand, M. (2011). Gratitude, forgiving¬ness, and well-being in adulthood: Tests of moderation and incremental prediction. The Journal of Positive Psychol¬ogy, 6(5), 397-407. doi:10.1080/17439760.2011.602099
• Hill, P. L., Allemand, M., & Roberts, B. W. (2013). Examining the pathways between gratitude and self-rated physical health across adulthood. Personality and Individ¬ual Differences, 54(1), 92-96. doi:10.1016/j.paid.2012.08.011
• Hlava, P., & Elfers, J. (2013). The Lived Experience of Grati¬tude. Journal of Humanistic Psychology, 54(4), 434-455. doi:10.1177/0022167813508605
• Kaplaner, K., & Ekşi, H. (2020). Manevi şükran ölçeği'nin Türkçe uyarlaması geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 18(1), 1-16. doi:10.37217/tebd.583207 Kardaş, F., & Yalçın, İ. (2018). Şükran: Ruh sağlığı alanında güncel bir kavram. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10(1), 1-18. doi:10.18863/pgy.334494
• Kardaş, F., Cam, Z., Eskisu, M., & Gelibolu, S. (2019). Gratitude, hope, optimism and life satisfaction as predictors of psychological well-being. Eurasian Journal of Educational Research, 82, 81-100. doi:10.14689/ejer.2019.82.5
• Kardaş, F., & Yalçın, İ. (2019). Şükran ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(69), 13-31. doi:10.17755/esosder.406306 Kashdan, T. B., Mishra, A., Breen, W. E., & Froh, J. J. (2009). Gender differences in gratitude: Examining appraisals, narratives, the willingness to express emotions, and chang¬es in psychological needs. Journal of Personality, 77(3), 691-730. doi:10.1111/j.1467-6494.2009.00562.x
• Kashdan, T. B., Uswatte, G., & Julian, T. (2006). Gratitude and hedonic and eudaimonic well-being in Vietnam war veterans. Behaviour Research and Therapy, 44(2), 177-199. doi:10.1016/j.brat.2005.01.005
• Komter, A. E. (2004). Gratitude and gift exchange. In R. A. Emmons & M. E. McCullough (Eds.), The psychology of gratitude (pp. 195-212). Oxford University Press.
• Kong, F., Ding, K., & Zhao, J. (2015). The relationships among gratitude, self-esteem, social support and life satisfaction among undergraduate students. Journal of Happiness Studies, 16(2), 477-489. doi:10.1007/s10902-014-9519-2
• Koo, M., Algoe, S. B., Wilson, T. D., & Gilbert, D. T. (2008). It’s a wonderful life: Mentally subtracting positive events improves people’s affective states, contrary to their affec¬tive forecasts. Journal of Personality and Social Psychology, 95(5), 1217-1224. doi:10.1037/a0013316
• König, S., & Glück, J. (2014). “Gratitude is with me all the time”: How gratitude relates to wisdom. Journals of Geron¬tology - Series B Psychological Sciences and Social Sciences, 69(5), 655-666. doi:10.1093/geronb/gbt123
• Köylü, Z. (2017). ‘Thank you so much! Mystery solved’: Online expressions of gratitude by IMDb* members. Dil Dergisi, 169(1), 21-50.
• Krause, N. (2006). Gratitude toward God, stress, and health in late life. Research on Aging, 28(2), 163-183. doi:10.1177/0164027505284048
• Krause, N., & Ellison, C. G. (2009). Social environment of the church and feelings of gratitude toward God. Psychology of Religion and Spirituality, 1(3), 191-205. doi:10.1037/a0016729
• Krause, N., Emmons, R. A., Ironson, G., & Hill, P. C. (2017). General feelings of gratitude, gratitude to god, and hemoglobin Alc: Exploring variations by gender. The Journal of Positive Psychology, 12(6), 639-650. doi:10.1080/17439760.2017.1326520
• Kruse, E., Chancellor, J., Ruberton, P. M., & Lyubom¬irsky, S. (2014). An upward spiral between gratitude and humility. Social Psychological and Personality Science, 5(7), 805-814. doi:10.1177/1948550614534700
• Krause, N., & Hayward, R. D. (2014). Hostility, religious involvement, gratitude, and self-rated health in late life. Research on Aging, 36(6), 731-752. doi:10.1177/0164027513519113
• Kubacka, K. E., Finkenauer, C., Rusbult, C. E., & Keijsers, L. (2011). Maintaining close relationships: Gratitude as a motivator and a detector of maintenance behavior. Personality and Social Psychology Bulletin, 37(10), 1362-1374. doi:10.1177/0146167211412196.
• Laird, S. P., Snyder, C. R., Rapoff, M. A., & Green, S. (2004). Measuring private prayer: Development, validation, and clinical application of the multidimensional prayer Inventory. International Journal for the Psychology of Religion, 14(4), 251-272. doi:10.1207/s15327582ijpr1404_2
• Lambert, N. M., Fincham, F. D., Braithwaite, S. R., Graham, S. M., & Beach, S. R. H. (2009). Can prayer increase gratitude? Psychology of Religion and Spirituality, 1(3), 139-149. doi:10.1037/a0016731
• Lambert, N. M., Graham, S. M., & Fincham, F. D. (2009). A prototype analysis of gratitude: varieties of gratitude experi¬ences. Personality and Social Psychology Bulletin, 35(9), 1193-1207. doi:10.1177/0146167209338071
• Lane, J., & Anderson, N. H. (1976). Integration of intention and outcome in moral judgment. Memory & Cognition, 4(1), 1-5. doi:10.3758/BF03213247 Lyubomirsky, S., Dickerhoof, R., Boehm, J. K., & Sheldon, K. M. (2011). Becoming happier takes both a will and a proper way: An experimental longitudinal intervention to boost well-being. Emotion, 11(2), 391-402. doi:10.1037/a0022575
• McAdams, D. P., & Bauer, J. J. (2004). Gratitude in modern life: Its manifestations and development. In R. A. Emmons & M. E. McCullough (Eds.), The psychology of gratitude (pp. 81-99). Oxford University Press.
• McCraty, R., Atkinson, M., Tiller, W. A., Rein, G., & Watkins, A. D. (1995). The effects of emotions on short-term power spectrum analysis of heart rate variability. American Journal of cardiology, 76(14), 1089-1093.
• McCullough, M. E., Emmons, R. A., & Tsang, J. (2002). The grateful disposition: A conceptual and empirical topography. Journal of Personality and Social Psychology, 82(1), 112-127. doi:10.1037/0022-3514.82.1.112
• McCullough, M. E., Kilpatrick, S., Emmons, R. A., & Larson, D. (2001). Is gratitude a moral affect? Psychological Bulletin, 127(2), 249-266. doi:10.1037//0033-2909.127.2.249
• McCullough, M. E., & Tsang, J. (2004). Parent of the virtues? The prosocial contours of gratitude. In R. A. Emmons & M. E. McCullough (Eds.), The psychology of gratitude (pp. 123-141). Oxford University Press.
• McCullough, M. E., Tsang, J., & Emmons, R. A. (2004). Gratitude in intermediate affective terrain: Links of grateful moods with individual differences and daily emotional experience. Journal of Personality and Social Psychology, 86(2), 295-309. doi:10.1037/0022-3514.86.2.295
• McWilliams, N., & Lependorf, S. (1990). Narcissistic pathology of everyday life: The denial of remorse and gratitude. Contemporary Psychoanalysis, 26(3), 430-451. doi:10.1080/00107530.1990.10746671
• Meydan-Uygur, S., & Küçükergin, K. G. (2013). Fast-food restoranlarda bireyselleştirme, müşteri tatmini, minnettarlık ve tekrar satın alma eğilimi arasındaki ilişki: Tekrar satın alma eğiliminde ataletin farklılaştırıcı etkisi. Ege Akademik Bakış, 13(3), 383-392.
• Morgan, B., Gulliford, L., & Kristjánsson, K. (2017). A new approach to measuring moral virtues: The multi-com¬ponent gratitude measure. Personality and Individu¬al Differences, 107, 179-189. doi:10.1016/j.paid.2016.11.044
• Müceldili, B. (2015). Çalışanların şükran duygularının organizasyon içindeki yüksek kaliteli ilişkiler ve performans üzerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gebze Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Neto, F. (2007). Forgiveness, personality and gratitude. Personality and Individual Differences, 43(8), 2313-2323. doi:10.1016/j.paid.2007.07.010
• Oğuz-Duran, N., & Tan, Ş. (2013). Minnettarlık ve yaşam amaçları yazma çalışmalarının öznel iyi oluşa etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(40), 154-166.
• Oğuz-Duran, N. (2019). Minnettarlık. B. Ergüner-Tekinalp & Ş. Işık (Eds.), Eğitimde pozitif psikoloji uygulamaları (2.Basım) içinde (ss. 359-386). Ankara: Pegem Akademi.
• Özsoylar, Ö. (2019). Çalışanların minnettarlık algısı ile psikolojik sermaye algısı arasındaki ilişki üzerine görgül bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Park, N., Peterson, C., & Seligman, M. (2004). Strengths of character and well-being. Journal of Social and Clinical Psychology, 23(5), 603-619. doi:10.1521/jscp.23.5.603.50748
• Peterson, C., Ruch, W., Beermann, U., Park, N., & Seligman, M. E. P. (2007). Strengths of character, orientations to happi¬ness, and life satisfaction. The Journal of Positive Psychology, 2(3), 149-156. doi:10.1080/17439760701228938
• Reckart, H., Huebner, E. S., Hills, K. J., & Valois, R. F. (2017). A preliminary study of the origins of early adolescents’ gratitude differences. Personality and Individual Differences, 116, 44-50. doi:10.1016/j.paid.2017.04.020
• Roberts, R. C. (2004). The blessings of gratitude: A conceptual analysis. In R. A. Emmons & M. E. McCullough (Eds.), The psychology of gratitude (pp. 58-78). Oxford University Press.
• Ruch, W., Gander, F., Platt, T., & Hofmann, J. (2016). Team roles: Their relationships to character strengths and job satisfaction. Journal of Positive Psychology, 13(2), 190-199. doi:10.1080/17439760.2016.1257051
• Sarı, T., & Yıldırım, M. (2017). Pozitif bir karakter gücü olarak şükür: Mental iyi oluş ve bazı demografik değişkenlerle ilişkisinin incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 62(1), 13-32. doi:10.9761/JASSS7249
• Saucier, G., & Goldberg, L. R. (1998). What is beyond the big five? Journal of Personality, 66(4), 495-524. doi:10.1111/1467-6494.00022
• Schimmel, S. (1997). The seven deadly sins: Jewish, Christian and Classical reflections on human psychology. New York: Oxford University Press.
• Schimmel, S. (2004). Gratitude in judaism. In R. A. Emmons & M. E. McCullough (Eds.), The psychology of gratitude (pp. 37-57). Oxford University Press.
• Seligman, M. E. P., Steen, T. A., Park, N., & Peterson, C. (2005). Positive psychology progress: Empirical validation of interventions. American Psychologist, 60(5), 410-421. doi:10.1037/0003-066X.60.5.410
• Sezer, Ö., & Turğut, E. (2019). Ergenlerde şükran, yaşam amaçları ve yaşam doyumunun bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 1463-1491. doi:10.23891/efdyyu.2019.168
• Solomon, R. C. (2004). Foreword. In R. A. Emmons & M. E. McCullough (Eds.), The psychology of gratitude (pp. V-XI). Oxford University Press.
• Solom, R., Watkins, P. C., McCurrach, D., & Scheibe, D. (2017). Thieves of thankfulness: Traits that inhibit grati¬tude. The Journal of Positive Psychology, 12(2), 120-129. doi:10.1080/17439760.2016.1163408
• Spence, J. R., Brown, D. J., Keeping, L. M., & Lian, H. (2013). Helpful today, but not tomorrow? Feeling grateful as a predictor of daily organizational citizen¬ship behaviors. Personnel Psychology, 67(3), 705-738. doi:10.1111/peps.12051
• Steindl-Rast, D. (2004). Gratitude as thankfulness and as gratefulness. In R. A. Emmons & M. E. McCullough (Eds.), The psychology of gratitude (pp. 282-289). Oxford University Press.
• Suchak, M., Eppley, T. M., Campbell, M. W., & De Waal, F. B. M. (2014). Ape duos and trios: spontaneous cooperation with free partner choice in chimpanzees. PeerJ, 2, e417. doi:10.7717/peerj.417
• Sun, P., & Kong, F. (2013). Affective mediators of the influ¬ence of gratitude on life satisfaction in late adolescence. Social Indicators Research, 114(3), 1361-1369. doi:10.1007/s11205-013-0333-8
• Teoman, D. D. (2015). Bir pozitif psikoloji uygulama örneği olarak şükran müdahalesi ile çalışanların dayanıklılıklarını artırmaya ve stresle başa çıkma tarzlarını iyileştirmeye yönelik bir alan çalışması (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tesser, A., Gatewood, R., & Driver, M. (1968). Some determinants of gratitude. Journal of Personality and Social Psychology, 9(3), 233-236. doi:10.1037/h0025905
• Toepfer, S. M., Cichy, K., & Peters, P. (2012). Letters of gratitude: Further evidence for author benefits. Journal of Happiness Studies, 13(1), 187-201. doi:10.1007/s10902-011-9257-7 Toksöz, L. (2019). Japon toplumunda şükran olgusu: Dil ve kültür bağlamında bir inceleme. Söylem Filoloji Dergisi, 4(2), 470-481.
• Topcu, M. (2016). The concept of gratitude and its relationship with posttraumatic growth: Roles of early maladaptive schemata and schema coping styles, locus of control and responsibility (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Trivers, R. L. (1971). The evolution of reciprocal altruism. The Quarterly Review of Biology, 46(1), 35-57. doi:10.1086/406755
• Tsang, J. (2006). Gratitude and prosocial behaviour: An experimental test of gratitude. Cognition and Emotion, 20(1), 138-148. doi:10.1080/02699930500172341
• Tsang, J. (2007). Gratitude for small and large favors: A behavioral test. The Journal of Positive Psychology, 2(3), 157-167. doi:10.1080/17439760701229019
• Tsang, J. A., Schulwitz, A., & Carlisle, R. D. (2012). An experimental test of the relationship between religion and gratitude. Psychology of Religion and Spirituality, 4(1), 40-55. doi:10.1037/a0025632.
• Uygur, A. E. (2016). Değerler sisteminin (dini başa çıkma, affedicilik ve emmons şükür ölçekleri açısından) anksiyete duyarlılığı üzerindeki yordayıcı etkisi: Metakognisyonların aracı rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uz-Baş, A. (2019). Psikolojik danışman adaylarında psikolojik iyi-oluşun yordayıcıları olarak minnettarlık, yaşamın anlamı ve psikolojik farkındalık. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 1-9.
• Van Overwalle, F., Mervielde, I., & De Schuyter, J. (1995). Structural modeling of the relationships between attributional dimensions, emotions, and performance of college freshman. Cognition and Emotion, 9(1), 59-85. doi:10.1080/02699939508408965
• Waters, L. (2012). Predicting job satisfaction: Contribu¬tions of individual gratitude and institutionalized grati¬tude. Psychology, 3(12), 1174-1176. doi:10.4236/psych.2012.312A173
• Watkins, P. C., Woodward, K., Stone,T., & Kolts, R. L. (2003). Gratitude and happiness: development of a measure of gratitude, and relationships with subjective wellbeing. Social Behavior and Personality, 31(5), 431-452. doi:10.2224/sbp.2003.31.5.431
• Weiner, B., Russell, D., & Lerman, D. (1978). Affective consequences of causal ascriptions. In J. H. Harvey, W. J. Ickes, & R. F. Kidd (Eds.), New directions in attribution research (pp. 59-90). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Weiner, B., Russell, D., & Lerman, D. (1979). The cognition-emotion process in achievement related contexts. Journal of Personality and Social Psychology, 37(7), 1211-1220. doi:10.1037/0022-3514.37.7.1211
• Wood, A. M., Joseph, S., & Linley, A. (2007). Gratitude parent of all virtues. Psychologist Leicester, 20(1), 18-21.
• Wood, A. M., Joseph, S., & Maltby, J. (2008). Gratitude uniquely predicts satisfaction with life: Incremental valid¬ity above the domains and facets of the five factor model. Personality and Individual Differences, 45(1), 49-54. doi:10.1016/j.paid.2008.02.019
• Wood, A. M., Maltby, J., Stewart, N., & Joseph, S. (2008). Conceptualizing gratitude and appreciation as a unitary personality trait. Personality and Individual Differences, 44(3), 621-632. doi:10.1016/j.paid.2007.09.028
• Yıldız, B., Özdemir, F., Habip, E., & Çakı, N. (2017). Aşırı nitelikliliğin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde kolektif şükranın moderator etkisi. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 2(2), 40-61.
• Yıldız, B., & Arda, Ö. A. (2018). Algılanan aşırı nitelikliliğin yenilikçi işyeri davranışları üzerindeki etkisinde kolektif şükranın rolü. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(2), 141-161. doi:10.11611/yead.397924
• Yıldız, B., & Çakı, N. (2018). Algılanan örgütsel desteğin bağlamsal performans üzerindeki etkisinde bireysel şükranın aracı rolü. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 69-86. doi:10.30794/pausbed.424505
• Yılmaz-Çıtır, Y. (2016). Ergenlik döneminde dindarlık, şükür ve hayat memnuniyeti (İstanbul Pendik örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yost-Dubrow, R., & Dunham, Y. (2017). Evidence for a relationship between trait gratitude and prosocial behaviour. Cognition and Emotion, 32(2), 397-403. doi:10.1080/02699931.2017.1289153
• Yüksel, A., & Oğuz-Duran, N. (2012a). Minnettarlık ölçeği’nin yetişkinlere uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Çağdaş Eğitim Dergisi Akademik, 1(1), 31-40.
• Yüksel, A., & Oğuz-Duran, N. (2012b). Turkish adaptation of the gratitude questionnaire. Eurasian Journal of Educational Research, 46, 199-215.