EBEVEYN MEDYA OKURYAZARLIK ÖLÇEĞİ (EMOYÖ) GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2023, Sayı: 66, 394 - 422, 29.04.2023

Gül Kadan , Neriman Aral

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1073651

Cited By: 1

Öz

Araştırmada, Ebeveyn Medya Okuryazarlık Ölçeğinin (EMOYÖ) geliştirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma 2018-2019 yılında Çankırı İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı olan bağımsız anaokullarına devam eden 36-72 aylık çocuğa sahip olan ebeveynlerle gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda 354 ebeveyn çalışmaya dahil edilmiştir. Kuramsal ve ampirik çalışmalara bağlı olarak 70 maddeden ve beşli likert tipinden oluşan madde havuzu uzman görüşüne sunulmuştur. Pilot uygulamanın ardından 354 ebeveynle yapılan çalışmada, ölçekte yer alan maddeler için geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizinde ölçme aracının üç alt boyutlu bir yapı gösterdiği belirlenmiştir. Ölçekteki tüm maddelerin toplam varyansın %28,38’ini açıkladığı, bu varyansın birinci faktör için %14,91, ikinci faktör için %7,94 ve üçüncü faktör için %5,62 olduğu saptanmıştır. Güvenirlik analizinde Cronbach Alfa katsayıları birinci faktör için .72, ikinci faktör için .71 ve üçüncü faktör için .71 olarak hesaplanmıştır. Tüm bu sonuçlar ışığında ölçme aracının geçerli ve güvenilir olduğu belirlenmiş ve ileriki araştırmalarda kullanılmasına yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

medya, medya okuryazarlığı, ebeveyn, okul öncesi dönem, geçerlilik, güvenirlilik

Kaynakça

• Akkuş, S., Yılmazer, Y., Şahinöz, A. & Sucaklı, İ. (2015). 3-60 Ay Arası Çocukların Televizyon İzleme Alışkanlıklarının İncelenmesi. Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi Erken Müdahale, H.Ü. Kültür Merkezi, Ankara, 11-13 Mayıs.
• Alımcı, F. (2019). Kayseri’deki Anne ve Babaların İnternet Medya Okuryazarlığı Bilinçliliği Üzerine Bir Araştırma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Erciyes Üniversitesi /Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Alpar, R. (2020). Spor, Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik- Güvenirlik- SPSS de Çözümleme Adımları ile Birlikte. (6. Baskı). Ankara: Detay.
• Altun, A. (2009). Eğitim Bilim Açısından Seçmeli Medya Okuryazarlığı Dersi Programına Eleştirel Bir Yaklaşım. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 97-109.
• Aral, N., Kandır, A. & Can-Yaşar, M. (2002). Okul Öncesi Eğitim, Okul Öncesi Eğitim Programı. İstanbul: Ya- Pa. Aydoğan, F. (2015). Tüketici Kitleler Olarak Çocuklar ve Çocuk Dergileri. Selda İçin- Akçalı (Ed.) Çocuk ve Medya içinde (s. 53-69). Ankara: Nobel.
• Aydoğan, Y., Özyürek, A. &Akduman, G. (2017). Erken Çocukluk Döneminde Gelişim. Ankara: Vize.
• Bilici, İ.E. (2017). Medya Okuryazarlığı ve Eğitimi. (2. Baskı). Ankara: Nobel.
• Boateng, G.O., Neilands, T.B., Frongillo, E.A., Melgar- Quinonez, H. & Young, S.I. (2018). Best Practices for Developing and Validating Scales for Health, Social and Behavioral Research: A Primer. Frontiers in Public Health, 149, 1-18.
• Buckingham, D. (2009). Media Education: Literacy Learning and Contemporary Culture. UK: Blackwell Pub, Cambridge.
• Bulut- Özek, M. (2016). Ebeveynlerin Medya Okuryazarlık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 805-818.
• Bütün, E. (2010). Medya Okuryazarlığı Dersine İlişkin Öğretmen, Öğrenci ve Veli Görüşleri (Samsun İli Örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç- Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (20. Baskı). Ankara: Pegem.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal Bilimler için Veri Analizi Kitabı. (27. Baskı). Ankara: Pegem.
• Can, B. & Besler, H. (2018). Dijital ve Medya Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinin ve Ebeveynlerinin Medya ve Bilim Okuryazarlıklarına Etkisinin Belirlenmesi. PAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 31-49.
• Clark, L. A., & Watson, D. (1995). Constructing Validity: Basic Issues in Objective Scale Development. Psychological Assessment, 7(3), 309–319.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal Bilimler için Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve Lisrel Uygulamaları. Ankara: Pegem.
• DeVellis, R.F. (2016). Scale Development: Theory and Applications. (4th Edition). USA: Sage.
• Ekici, E. (2012). Öğretmenlere Yönelik Bilişim Teknolojileri Öz- Yeterlik Algısı Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 53-65.
• Ertürk, Y.D. & Gül, A.A. (2006). Çocuğunuzu Televizyona Teslim Etmeyin: Medya Okuryazarı Olun. Ankara: Nobel.
• Gentile, D.A. & Walsh, D.A. (2002). A Normative Study of Family Media Habits. Applied Developmental Psychology, 23, 157-178.
• Gündüz- Kalan, E. (2010). Medya Okuryazarlığı ve Okul Öncesi Çocuk: Ebeveynlerin Medya Okuryazarlığı Üzerine Bir Araştırma. İletişim Fakültesi Dergisi, 39, 59-73.
• Gündoğdu, Z., Seytepe, Ö., Pelit, B., Doğru, H., Güner, B., Arıkız, E., Akçomak, Z., Kale, E., Aydoğdu, G. & Kaya, E. (2016). Okul Öncesi Çocuklarda Medya Kullanımı. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(2), 6-10.
• Güngör, N. (2013). Kuramlar ve Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal.
• Henkel, M. (2019). Exploring Media and Information Literacy in Early Childhood with a Digital App. International Conference on Library and Information Science, January, 19-21, 2019, Sapparo, Japan.
• İlkin, A. & Korkmaz, Ö. (2019). Muhtaç Aile Çocuklarının Teknoloji Kullanımı, İnternet Bağımlılığı ve Medya- Televizyon Okuryazarlığının İncelenmesi. OMÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(2), 137-153.
• İnan, T. (2013). Medya Okuryazarlığı Sürecinde Medya, Çocuk ve Ebeveyn İlişkisi: Ortaokul Öğrencilerinin ve Ebeveynlerinin Televizyon ve İnternet Kullanımına İlişkin Tutum ve Davranışlarının İncelenmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi), Dumlupınar Üniversitesi /Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• İnan- Kaya, G., Mutlu- Bayraktar, D. & Yılmaz, Ö. (2018). Dijital Ebeveynlik Dijital Risklere Dair Algılar. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 131-157.
• İspir, N.B. & İspir, B. (2008). Televizyon Programı İçeriği Dereceleme Sembollerinin Kullanımı ve Ebeveyn Yönlendirmesi. Journal of Selcuk Communication, 5(3), 176-183.
• Jie, L. & Zixi, C. (2015). Research on the Tablet Computer Application of Preschool Children in Guangzhou City Center the View of Media Literacy. International Conference on Informatization in Education, Management and Business, 12-13 September, 2015, China.
• Kandır, A. & Alpan, Y. (2008). Okul Öncesi Dönemde Sosyal- Duygusal Gelişime Anne-Baba Davranışının Etkisi. Aile ve Toplum, 10(4), 33-38.
• Kıncal, R.Y. & Kartal, O. Y. (2009). Medya Okuryazarlığı Eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 181, 318-333.
• Kösebalan, N.D. & Taşköprülü, Ş.S. (2008). Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Medya Okuryazarlığı Kavramı Bağlamında Medyayı Kullanmaya Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 32, 81-96.
• Krosnick, J.A. (2018). Questionnaire Design. D.L. Vanette & J. A. Krosnick (Eds.). The Palgrave Handbook of Survey Research in (p. 439-455). US: Palgrave MacMillan. Lawshe, C. H. (1975). A Quantitative Approach to Content Validity. Personnel psychology, 28(4), 563-575.
• Lepicnık- Vodopivec, J. (2011). Some Aspects of Teaching Media Literacy to Pre-school Children in Sloven is from a Perception Stand Point of Teachers and Parents. Acto Didacto Napocensia, 4(2-3), 69-78.
• Marsh, J., Hannon, P. Lewis, M. & Ritchie, L. (2017). Young Children’s Initiation into Family Literacy Practices in the Digital Age. Journal of Early Childhood Research, 15(1), 47-60.
• Nevski, E. (2016). The Role of Parents and Parental Mediation on 0-3 Year Olds’ Digital Play with Smart Devices: Estonian Parents’ Attitudes and Practices Early Years. (Dissertation doctoral thesis), Tellin University/ Institute of Educational Sciences.
• Osborne, J.W. (2014). Best Practices in Exploratory Factor Analysis. Scott Valley, CA: Create Space.
• Oskay- Yurttaş, G. (2013). İnternet Kullanım Alışkanlıkları Açısından İlköğretim 5. 6. 7. 8. Sınıf Öğrencilerinin Durumu- İnternet Kullanımı ile İlgili Ailelerinin Değerlendirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Başkent Üniversitesi /Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Öncel- Taşkıran, N. (2007). Medya Okuryazarlığına Giriş. (2. Baskı). İstanbul: Beta.
• Özerkan, Ş. (2012). Medya, Dil ve İdeoloji. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(12), 63-76.
• Özsoy, A. (2010). Türkiye’de Kentli Çekirdek Ailelerin Medya Okuryazarı Olabilirliği Üzerine Bir Alan Araştırması. Erciyes İletişim Dergisi, 1(3), 47-58.
• Pınar, Y., Ünal, F. & Kubilay- Pınar, N. (2018). Impact of Excessive Screen-based Media use on Early Childhood Development: A Short Review. Like Skills Journal of Psychology, 2(8), 297-305.
• Plowman, L., McPake, J. & Stephen, C. (2010). The Technologisation of Childhood? Young Children and Technology in the Home. Children & Society, 24(1), 63-74.
• Saçan, S., Metin, Ş. & Millici, M. (2016). Okul Öncesi Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Medya Okuryazarlık Düzeylerinin Bazı Değişkenlere göre İncelenmesi. Uluslararası Aile Çocuk ve Eğitim Dergisi, 10, 36-57.
• Salı, J.B., Ünal, F. & Küçük, M. (2008). İlköğretim medya okuryazarlığı dersinin amaçlarının ve etkinliklerinin değerlendirilmesi. https://www.academia.edu/2396998/%C4%B0lk%C3%B6%C4%9Fretim_medya_okuryazarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1_dersinin_ama%C3%A7lar%C4%B1n%C4%B1n_ve_etkinliklerinin_de%C4%9Ferlendirilmesi.
• Scull, T.M., Kupersmidth, J.B. & Weatherholt, T.N. (2017). The Effectiveness of Online Family- based Media Literacy Education for Substance Abuse Prevention in Elementary School Children: Study of the Media Detective Family Program. J. Community Psychol, 45, 796-809.
• Seçer, I. (2017). SPSS ve Lisrel ile Pratik Veri Analizi: Analiz ve Raporlaştırma. Ankara: Anı . Senemoğlu, N. (2013). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Yargı . Sezgin, E. & Tonguç, G. (2016). Okul Öncesi Eğitimde Mobil Teknolojilerin Kullanılmasına Yönelik Örnek Bir Araştırma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5, 2146-2199.
• Sharkins, K.A., Newton, A. B., Albaiz, N.E.A. & Ernest, J.M. (2016). Preschool Children’s Exposure to Media, Technology and Screen Time: Perspectives of Caregivers from Three Early Childcare Settings. Early Childhood Education Journal, 44, 437-444.
• Stanislav, J., Karasova, M., Kostelansky, A., Chanasova, Z., Uhrinova, M. & Vargova, M. (2017). Family as One of the Key Determinants of Media Education of Young School- age Children. The New Educational Review, 4, 94-108.
• Şahin, M.G. & Boztunç- Öztürk, N. (2018). Eğitim Alanında Ölçek Geliştirme Süreci: Bir İçerik Analizi Çalışması. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitimi Dergisi, 26(1), 191-199.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenirlik ve Geçerlik. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Tabachnick, B., & Fidell, L. (2001). Using Multivariate Statistics. (4th Edition). MA.: Allyn & Bacon Inc.
• Tan, Ş. (2012). Öğretimde Ölçme ve Değerlendirme: KPSS El Kitabı. Ankara: Pegem.
• Tercan, İ., Sakarya, S. & Çoklar, A. N. (2012). Çocukların Gözüyle Onların İnternet Kullanım Profilleri ve Ailelerin Getirdiği Sınırlamalar. E-Journal of New World Sciences Academy, 7(1), 305-312.
• Veneziano L. & Hooper J. (1997). A Method for Quantifying Content Validity of Health-related Questionnaires. American Journal of Health Behavior, 21(1),67-70.
• Yeşilyurt, S. & Çapraz, C. (2018). Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Kullanılan Kapsam Geçerliliği için Bir Yol Haritası. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 251-264.
• Yıldız, A. (2017). Ebeveynlerde Medya Okuryazarlığı Yeterliliği: Ankara Saha Araştırması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi /Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yurdugül, H. (2005). Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Kapsam Geçerliliği için Kapsam Geçerlilik İndekslerinin Kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, 1, 771-774.
• Yücedoğan, G. (2012). Medya Kamuoyu İlişkisi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 6, 83-87.