Kanatlı ve Memeli Karaciğerinde Karbonhidrat ve Yağ Metabolizmasının Karşılaştırılması

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 1, 33 - 42, 21.07.2018

Füsun Erhan , Levent Ergün

https://doi.org/10.24998/maeusabed.356417

Öz

Yaşam için temel
organlardan biri olan karaciğer, safra kesesi ve safra kanalı ile birlikte
diyaframın altında bulunan ve karın boşluğunun sağ üst köşesine yerleşmiş olan
kompleks bir organdır. Karaciğer, sindirim kanalından emilen besinleri
işleyerek vücudun diğer doku ve organlarının yararlanması için depolar ya da
kan dolaşımına verir. Bu nedenle sindirim sistemi ile kan arasında bir geçiş
bölgesi oluşturur. Sindirim
sistemi organlarından gelen besinleri içeren kan, karaciğer sinuzoidlerine
taşındıktan sonra sinuzoidlerin duvarından hepatositlere aktarılırlar.
Hepatositlerde işlenerek elde edilen ürünler; ya dış salgı olarak (safra) safra
kanalları aracılığıyla duodenum’a gönderilir, ya da iç salgı olarak (çeşitli
proteinler, lipidler ) tekrar sinuzoidlere aktarılırlar ve oradan kan dolaşımı
ile ilgili yerlere dağıtılırlar. Karaciğer, karbonhidrat ve lipid
metabolizmasında önemli birçok fonksiyonu gerçekleştirir. Kanatlılar ve
memeliler arasında karbonhidrat ve yağ metabolizmaları bazı yönleriyle benzerlik
gösterse de metabolizma yolakları, hormonal cevap, enzim regülasyonu ve
metabolizmayı etkileyen faktörler açısından birtakım farklılıklar
bulunmaktadır. Örneğin; kanatlılarda insüline karşı duyarlılığın zayıf
olmasından dolayı, normal açlık kan
şekeri düzeyi memelilerden daha yüksektir. Karbonhidrat ve lipid
metabolizmasına katılan enzimlerin aktivitelerindeki önemli değişiklikler
civcivlerin kuluçka döneminde, memelilerin ise fötal dönemden neonatal döneme
geçiş aşamasında gerçekleşir. Ayrıca memelilerde
intrauterin hayatta fötusun gelişebilmesi ve metabolik ihtiyaçlarını
karşılayabilmesi için maternal enerji kaynaklarına ihtiyaç vardır. Kanatlılarda
gelişim, anneden bağımsız izole bir ortamda gerçekleştiği için maternal bir
destek söz konusu değildir. Bu durum kanatlı ve memeliler arasındaki
metabolizma farklılıklarının, henüz dış dünya ile bağlantı kurulmadan ortaya
çıkmasına neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karaciğer, karbonhidrat metabolizması, yağ metabolizması

Kaynakça

• 1. Ağaoğlu ZT, Akgül Y. 2006. Koyunların ketozisi. “Geviş Getiren Hayvanların İç Hastalıkları”, 2rd ed. Malatya: Medipres.
• 2. Altınışık M. 2010. Karbonhidrat Metabolizması Bozukluklarına Biyokimyasal Yaklaşım. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi. 11, 51 – 59.
• 3. Ası T. 1999. Tablolarla Biyokimya Cilt 2. Erişim: [http://80.251.40.59/veterinary.ankara.edu.tr/fidanci/Ders_Notlari/Tablolarla_Biyokimya/TB-Lipid_Metabolizmasi.pdf] Erişim Tarihi: 17 Aralık 2016.
• 4. Babcock MB, Cardell RR. 1974. Hepatic glycogen patterns in fasted and fed rats. Am. J. Anat. 140, 299-338.
• 5. Babcock MB, Cardell RR. 1975. Fine structure of hepatocytes from fasted and fed rats. Am. J. Anat. 143, 399-438.
• 6. Ballard FJ, Olıver IT. 1963. Glycogen metabolism in embryonic chick and neonatal rat liver. Biochimica et Biophysica Acta. 71, 578-588.
• 7. Ballard FJ, Olıver IT. 1965. Carbohydrate Metabolism in Liver from Foetal and Neonatal Sheep. Biochem. J. 95, 191.
• 8. Battaglia FC, Meschia G. 1978. Principal substrates of fetal metabolism. Physiol Rev. 58, 499-527.
• 9. Bell GI, Burant CF, Takeda J, ve ark. 1993. Structure and function of mammalian facilitative sugar transporters. J Biol Chem. 268, 19161-4.
• 10. Black JL, Burggren WW. 2004. Acclimation to hypothermic incubation in developing chicken embryos (Gallus domesticus): I. Developmental effects and chronic and acute metabolic adjustments. The Journal of Experimental Biology. 207, 1553-1561.
• 11. Blackburn ST. 2003. Maternal, fetal, and neonatal physiology. 2 th ed. Elseiver, 61-110.
• 12. Buyse J, Janssen S, Geelıssen S, ve ark. 2009. Ghrelin modulates fatty acid synthase and related transcription factor mRNA levels in a tissue-specific manner in neonatal broiler chicks. Peptides. 30(7), 1342-1347.
• 13. Cardell RR, Cardell EL. 1990. Heterogeneity of glycogen distribution in hepatocytes. J. Electr. Micro. Tech. 14(2), 126-139.
• 14. Dashty M. 2013. A quick look at biochemistry: Carbohydrate metabolism. Clinical Biochemistry. 46, 1339-1352.
• 15. Decuypere E, Michels H. 1992. Incubation temperature as a management tool: A review. World’s Poult. Sci. J. 48(1), 28–38.
• 16. Freeman BM, Vince MA. 1974. Development of the Avian Embryo. London: Chapman and Hall.
• 17. Gartner LP, Hiatt JL. 2006. Color Textbook of Histology. 3th ed. Elsevier.
• 18. Gürdol F. 2013. Bilimin Mum Işığında Yemek “ Beslenmenin Biyokimyası”. Nobel Tıp Kitabevleri.
• 19. Hazelwood RL. 1986. Carbohydrate Metabolism. In: Avian Physiology. Springer-Verlag New York, 303-325.
• 20. Herrera E, Amusquıvar E. 2000. Lipid metabolism in the fetüs and the newborn. Diabetes Metab Res Rev.16, 202–10.
• 21. Junqueira LC, Charneiro J. 2009. Temel Histoloji text&atlas. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
• 22. Kalhan S, Parımı P (2000). Gluconeogeneis in the fetus and neonate. Semin Perinatol. 24(2), 94–106.
• 23. Kannenberg F, Ellinghaus P, Assmann G , ve ark. 1999. Aberrant oxidation of the cholesterol side chain in bile acid synthesis of sterol carrier protein-2/sterol carrier protein-x knockout mice. J. Biol. Chem. 274(50), 35455–60.
• 24. Kaplan S, Kolesari GL, Bahr JP. 1978. Temperature Dynamics of the fertile chicken egg. Am. J. Physiol. 234(5), 183–187.
• 25. Knopp RH, Saudek CD, Arky RA, ve ark. 1973. Two phases of adipose tissue metabolism in pregnancy: maternal adaptations for fetal growth. Endocrinology. 92(4), 984-988.
• 26. Krishan L, Rahej A, James G, ve ark. 1971. Activities of some enzymes involved in lipogenesis, gluconeogenesis, glycolysis, and glycogen metabolism in chicks (Gallus Domesticus) from day of hatch to adulthood. Comp. Biochem. Physiol. 39, 237-246.
• 27. Kutlu HR, Görgülü M, Çelik LB. 2005. Genel Hayvan Besleme Ders Notu. [http://traglor.cu.edu.tr/objects/objectFile/Wcx8NSgF-2232013-5.pdf] Erişim Tarihi:14 Ocak 2017.
• 28. Martin HA, Holm C, Belfrage P, ve ark. 1994. Lipoprotein lipase and hormone-sensitive lipase activity and mRNA in rat adipose tissue during pregnancy. Am. J. Physiol. 266, 930-935.
• 29. Mitra V, Metcalf J. 2009. Metabolic functions of the liver. Anaesthesıa and Intensıve Care Medicine. 10(7), 13:2.
• 30. Parkes JL, Cardell EL, Grieninger G, ve ark. 1990. Glycogen metabolism in cultured chick hepatocytes: a morphological study. Anatom. Rec. 227(3),321-333.
• 31. Rao PN, Shashidhar A, Ashok C. 2013. In utero fuel homeostasis: Lessons for a clinician. Indian J Endocrinol Metab. 17(1), 60-8.
• 32. Reece WO. 2004. Dukes Veteriner Fizyoloji. 12rd ed. Medipres Matbaacılık Yayıncılık, 383-527.
• 33. Rosen SI, Kelly GW, Peters VB 1966. Glucose-6-phosphatase in tubular endoplasmic reticulum of hepatocytes. Science. 152, 352-354.
• 34. Rui L. 2014. Energy Metabolism in the Liver. Compr Physiol. 4(1), 177–197.
• 35. Sağlam M, Aştı RN, Özer A (2001). Genel Histoloji. 6rd ed. Ankara: Yorum Matbaacılık.
• 36. Samson WK, Zhang JV, Avsian-Kretchmer O, ve ark. 2008. Neuronostatin encoded by the somatostatin gene regulates neuronal, cardiovascular, and metabolic functions. The Journal of Biological Chemistry. 283, 3194-3195.
• 37. Seyer P, Vallois D, Poitry-Yamate C, ve ark. 2013. Hepatic glucose sensing is required to preserve beta cell glucose competence. J Clin Invest. 123, 1662–1676.
• 38. Sklan D. 2001. Development of the digestive tract of poultry. World’ s Poultry Science Journal, 57, 415-428.
• 39. Solomon EP, Berg LR, Martın DW. 1999. Biology. 5rd ed. Saunders College Publishing.
• 40. Sözbilir NB, Bayşu N. 2008. Biyokimya. Güneş Tıp Kitabevleri, 101-500.
• 41. Speake BK, Murray AM, Noble RC. 1998. Transport and transformations of yolk lipids during development of the avian embryo. Prog. Lipid Res. 37(1), 1–32.
• 42. Sucu E, Akbay KC, Filya İ. 2015. Ruminantlarda Sıcaklık Stresinin Metabolizma Üzerine Etkileri. Atatürk Üniversitesi Vet. Bil. Derg. 10(2), 130-138.
• 43. Taşkın L. 2003. Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği. 6rd ed. Ankara: Sistem Ofset Matbaacılık, 67-80.
• 44. Van Den Bosch H, Schutgens RB, Wanders RJ, ve ark. 1992. Biochemistry of peroxisomes. Annu. Rev. Biochem. 61,157–97.
• 45. Vleck CM, Vleck D, Hoyt DF. 1980. Patterns of metabolism and growth in avian embryos. Amer. Zool. 20, 405-416.