Seben Alaca (Multicoloured) Weavings

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 20, 235 - 262, 30.12.2017

Zeynep Balkanal , Sultan Sökmen

Öz

The alaca (multi-coloured) weavings that were found in the field study carried out in the region of Seben comprised the subject of the current article. Hand-weaving goes back to old ages in the region. People in the town of Seben pointed out that particularly the types of “alaca”, “kız kıvrağı” and rug weavings were produced in almost all houses in the past for the purpose of daily use and trousseau. People in the region prepared a different place in the garden, out of their houses to make weavings. It was told by the source people that almost all houses had 2-3 looms and they produced saddlebags, rugs, mats and sacks in one of these looms, they wove underwear called ‘kıvrak” and bed sheets in one of them and alaca weavings in the other. There are still a few people dealing with weaving in the region. Alaca weavings were woven in the shuttled looms called “çulfalık”. These weavings were produced in two ways with the names of “iç donluk” (underwear) and “dış donluk” (trousers). İç donluk was used for the purpose of pyjamas to keep warm while sleeping and dış donluk was used for daily purposes by the women in the region just like shalwar (baggy trousers). Alaca weavings that were woven as plain weave has striped and square types. The purpose of the current article is to introduce the technical, design, colour and composition features of the samples of alaca weavings in the town of Seben in the city of Bolu. 

Anahtar Kelimeler

Handicrafts, (alaca) multi-coloured weave, Seben

Seben Alaca Dokumaları

Öz

Seben yöresinde yapılan alan araştırmasında bulunabilen alaca dokumalar makale konusu olarak ele alınmıştır. Yörede el dokumacılığı çok eski yıllara dayanmaktadır. Geçmiş yıllarda günlük kullanım ve çeyiz amaçlı, özellikle alaca, kız kıvrağı ve kilim dokuma çeşitlerinin hemen hemen her evde yapıldığı Seben halkı tarafından belirtilmiştir. Yöre halkı kendilerine dokuma yapmak için evlerinin dışında avluda başka bir mekân oluşturmuşlardır. Eskiden her evde 2-3 adet dokuma tezgâhı (düzen) bulunduğu bu tezgâhların birinde kilim, heybe, çul ve çuval gibi kaba dokumalar, birinde kıvrak dedikleri iç çamaşırlık ve çarşaflık dokumalar, diğerinde ise alaca dokumalar yapıldığı kaynak kişiler tarafından belirtilmiştir. Yörede günümüzde halen dokuma ile uğraşan birkaç kişi mevcuttur. Alaca dokumalar “çulfalık” adı verilen mekikli tezgâhlarda dokunmuşlardır. Bu dokumalar “iç donluk”, “dış donluk” adı altında iki şekilde üretilmiştir. İç donluk, gece yatarken sıcak tutması nedeniyle pijama amaçlı, dış donluk ise genelde yöre kadınları tarafından şalvar şeklinde gündelik olarak kullanılmaktadır. Bezayağı örgüsüyle dokunmuş olan alacaların çizgili ve kareli çeşitleri bulunmaktadır. Makalede amacımız Bolu İli Seben İlçesinde bulunabilen alaca dokuma örneklerinin teknik, desen, renk ve kompozisyon özelliklerini tanıtmaktır. 

Anahtar Kelimeler

El sanatları, alaca, dokuma, Seben

Kaynakça

• ARSEVEN, Celal Esat. (1986). Sanat Ansiklopedisi. Cilt: 1, Ankara.
• BÜYÜK LAROUSSE SÖZLÜK ve ANSİKLOPEDİSİ (1992). Milliyet Yayınları, İstanbul.
• ER, İlker ve GENÇ, Serdar. (2008). “XVII. Yüzyıl Sonlarında Balıkesir’de Giyim Kuşam”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 19, Haziran, Balıkesir.
• ERASLAN, Işıl ve ATALAYER, Günay. (2013). “Anadolu’da ¨Alaca¨ Üzerine Bir Karşılaştırma”, Akdeniz Sanat Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 11, Antalya.
• EVLİYA ÇELEBİ. (1314 H). “Seyahatname” Cilt: 2, İstanbul.
• İLKER, Ayşe. (2001). “Kuzey Azerbaycan Türkçesindeki "Alator" Kelimesi Üzerine”, Türkbilig Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Sayı, 2.
• İMER, Zahide. (2001). Gaziantep Yöresinde Üretilen Kutnu, Alaca ve Meydaniye Kumaşların Bazı Teknolojik Özellikleri, T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları: 2690, Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları: 320, Maddi Kültür Dizisi: 31, Ankara.
• İNALCIK, Halil. (2008). Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Genel Yayın: 1557, 1. Baskı, İstanbul.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat. (1988). Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri, Enderun Yayınevi, İstanbul.
• MEYDAN LAROUSSE. (1992). Büyük Lügat ve Ansiklopedi, Sabah Yayınları, Cilt: 1, İstanbul.
• ÖNDER, Mehmet. (1998). Antika ve Eski Eserler Kılavuzu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• ÖNLÜ, Nesrin. (1994). Geleneksel Dokumalarımızda Çizgi Desenli Kumaşlar ve Günümüzdeki Durumu, EI Sanatlarına Yaklaşım ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri, Ankara.
• ÖZBEL, Kenan. (1948). El Sanatları III, Eski Türk Kumaşları, C.H.P: Halk Evleri Bürosu. ÖZDEMİR, Melda, YETİM, Fatma ve KASAPLI, Hülya. (2011). Bolu İli Yöresel Kıyafetleri ve Folklorik Yapma Bebek Üretiminde Değerlendirilmesi, Bolu Belediyesi Bolu Araştırmaları Merkezi Yayınları, Sayı: 9, ISBN: 978-605-4111-11-4, 1. Baskı, Pulat Basımevi, Bolu.
• ÖZEN, (Esiner), Mine. (1981). “Türkçe’de Kumaş Adları”, Tarih Dergisi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, Sayı: 33, İstanbul.
• SALMAN, Fikri. (2004). “Türk Kumaş Sanatında Görülen Geleneksel Kumaş Çeşitlerimiz”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, Sayı: 6.
• SAMIKIRAN, Oğuzhan. (2014). “Nefs-İ Şam Örneğinde Gayrimüslimlerin Nüfûs ve Mesleklerine Dair Bir Araştırma (1674-1700)”, Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), Cilt: 3, Sayı: 2, İstanbul.
• SOYSALDI, Aysen, BALKANAL, Zeynep. (2011). Burdur’da Yapılan Bir El Dokuması “İbecik Bezi”, III. Uluslararası Türk El Dokumaları (Tekstil) ve Gelenekli Sanatlar Kongresi, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Başkanlığı, 30-31 Mayıs, Konya.
• SOYSALDI, Aysen, GÖK (Çatalkaya) Ebru. (2016). Ülker Muncuk Müzesinde Bulunan Bazı Alaca Kumaş Örneklerinin Teknik ve Desen Özellikleri, VI. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri, 12-14 Mayıs, Konya.
• SUSAM, Esin. (2010). Osmanlı Sanayileşme Hareketleri ve Teşvik-i Sanayi Kanunu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Tarih Bölümü, Eylül, Isparta.
• ŞAHİN, Harun. (2011). “Osmanlı Döneminde Maraş’ta İktisadi Faaliyetler: 19. Yüzyılın Sonu ve 20. Yüzyılın Başlarında”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 10, Gaziantep.
• TÜRK DİL KURUMU, Güncel Türkçe Sözlük: http://www.tdk.gov.tr Erişim Tarihi: 02.04.2017 ÜNAL, Mehmet Ali. (2011). Osmanlı Tarih Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul.
• YARDIMCI (Gürcan), Kevser. (2016). Osmanlı Dönemi Dokuma Sanatı Ürünlerinden Örnekler, International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), Volume 2, (Special Issue 1), August, 2016. Special Issue on the Proceedings of the 5th ISCS Conference, Kazakhstan, 2016. (http://www.intjcss.com/tr/multimedia/2c1si/2c18siyardimci.pdf) Erişim Tarihi: 10.04.2017.
• YENER, Enise. (1976). “Eski Ankara Kadın Kıyafetleri ve Giyiniş Tarzları”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, Cilt: 13, Ankara. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1234/14100.pdf, Erişim Tarihi: 03.04.2017
• YILDIRIM, Mehmet Ali. (2012). “XIX. Yüzyılın Son Çeyreğinde Ayntab’ın Sosyal ve Ekonomik Durumundan Bir Kesit”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 11, Gaziantep.
• QUATAERT, Donald. (2008). Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü, İletişim Yayınları: 543, Tarih dizisi: 51, İstanbul. http://www.seben.bel.tr-Erişim Tarihi: 25.09.2017