AHŞAP OYUNCAKLARININ KÖKBOYA, CEHRİ VE İNDİGO İLE BOYANMASI

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 19, 73 - 88, 01.06.2017

Ayşegül Koyuncu Okca

Öz

Çocuğun gelişim süreci ve eğitiminde
oyun önemi bir yer tutar.  Hayatın içinde
gerekli olan birçok davranış, bilgi ve beceriler oyun ortamında
öğrenilmektedir. Oyun oynarken çocuk mutlu olur, büyümesi ve sağlıklı gelişmesi
için beslenme, sevgi, bakım ne kadar gerekli ise oyun da o kadar gereklidir.
Oyun, belli bir amaca yönelik ya da amaçsız olarak, kurallı ya da kuralsız,
çocuğun tüm gelişim alanlarına etki eden, çocuğun isteyerek, hoşlanarak katıldığı,
oyuncak kullanarak veya kullanmayarak gerçekleştirilen doğal öğrenme aracı
olarak tarif edilmektedir. Oyun evrensel bir kavramdır. Çocuğun olduğu her
yerde oyun, oyunun olduğu her yerde de oyuncak vardır. Türü, kullanılan
araç-gereç kültürden kültüre değişiklik gösterir.

Son yıllarda doğal yaşam ortamından
uzaklaşma birçok yan etkileri beraberinde getirmiştir. Çocuk bedeninin
direncinin düşük olması, onlara yönelik ürünlerde doğallığı daha da önemli
kılmaktadır. Özellikle 0-3 yaş arasında oyuncakların birçoğunun ağıza
götürülmesi daha da tehlikeli durumların ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir.
Çocuk oyuncaklarında doğal malzemelerin kullanılması gereği bu yüzden önemli
bir konudur.

10 yıldır yaptığımız çalışmalarda
özellikle ahşap oyuncaklar doğal olarak bilinip pazarlanmasına karşın bu
ürünlerde kullanılan boyaların kimyasal oluşu doğallığını kaybettirdiği tespit
edilmiştir. Deneysel çalışmalar sonucunda çeşitli ebat ve şekillerde ahşaptan
imal edilmiş oyuncaklarda kullanılan ahşap doğal boya bitkileri ile
renklendirerek tamamen doğal hale getirilmiştir. Bu çalışmada doğal oyuncak
kavramı, kullanılan malzemeler, yapılan uygulamalar örnekler ile birlikte
sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Oyun, Oyuncak, Doğal Boya, Kökboya, Cehri

Kaynakça

• AKBULUT, Dilek (2009). “Günümüzde Geleneksel Oyuncaklar-Traditional Toys at the Present Day”, Milli Folklor, Yıl: 21, Sayı: 84. AND, Metin (1979). “Çocuk Oyunlarımızın Kültürümüzdeki Yeri ve Önemi”, Ulusal Kültür Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 4, Ankara. BAYKARA, Tuncer (1967). “Cehri Üzerine Notlar, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Yıl: 8, Sayı: 16. BAYTOP, Turhan (1997). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 578, Ankara. BAYTOP, Turhan (1984). Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3255, Eczacılık Fakültesi No: 40, İstanbul. BEGİÇ, Hacer Nurgül (2016). “Türk Kültüründe Geleneksel Bez Bebekler-Traditional Cloth Dolls in Turkish Culture”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 18. BRUCE, Tina (1994). “Çocukların Yaşamında Oyunun Rolü”, Eğitim ve Bilim Dergisi, Çeviren: D. İlkiz Altınoğlu, Cilt: 18, Sayı: 92, Ankara. EGEMEN, Ayten-YILMAZ, Özge ve AKİL, İpek (2004). “Oyun, Oyuncak ve Çocuk-Play, Toy and Children”, ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, Sayı: 5-2. ETİKAN, Sema (2011). “Doğal Boya Geleneğinin Türk Halı Sanatında Yeri ve Önemi Üzerine Bir Değerlendirme”, Türk Sanatları Araştırmaları Dergisi, Sayı:1, Cilt:1. GENÇ, Mustafa (2014). Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgelerinde Kökboya ve Cehri İle İlgili Kayıtlar. Art-e Sanat Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 13. http://dergipark.gov.tr/sduarte/issue/20733/221580 GÜNGÖRMEZ, Hakan (2015). “Doğal Boyalar ve Tuz-Natural Dyes and Salt”, Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. / Iğdır Univ. J. Inst. Sci. & Tech, Volume: 5, Issue: 1. ONUR, Bekir (1992). Oyuncaklı Dünya, Verso Yayıncılık A.Ş., Ankara. KARADAĞ, Recep ve DÖLEN, Emre (2007). “Re-Examination of Turkey Red”, Annali di Chimica, Volume: 97, Issue: 7. KARADAĞ, Recep (2007). Doğal Boyamacılık, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Döner Sermaye İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Geleneksel El Sanatları ve Mağazalar İşletme Müdürlüğü Yayınları No:3, Ankara. KAYKIOĞLU, Gül ve DEBİK, Eyyüp (2006). “Color Removal from Textile Wastewater With Anaerobic Treatment Processes”. Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi Sigma, Sayı: 4. KOYUNCU, Ayşegül (2005). “İğdir Köyü’nde Çocuk Oyunları ve Oyun Araçları”, I. Halkbilim Sempozyumu “Halkbilimi’nde Çocuk” Bildiriler Kitabı (30 Eylül-1 Ekim 2004 Eskişehir), Osmangazi Üniversitesi Basımevi, Eskişehir. SOMUNCU, Mehmet (2004). “Cehri Üretimi ve Ticaretinin 19. Yüzyılda Kayseri Ekonomisindeki Önemi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 22. SPONZA, Delya-Işık, Mustafa ve Atalay, Hülya (2000). “İndigo Boyar Maddelerinin Anaerobik Arıtılabilirliklerinin İncelenmesi-The Investigation of Anaerobic Treatability of Indigo Dyes)”, Deü Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 3. UYGUR, Ayşe (2013). “Discharge Printing Research for Cotton Fabric Previously Dyed With Indigo”, Tekstil ve Mühendis, Cilt: 1, Sayı: 6. http://dergipark.gov.tr/teksmuh/issue/12928/156312 YENİOCAK, Mehmet-Göktaş, Osman-Ertan, Özen-Çolak, Mehmet, Uğurlu, Mehmet ve Yeniocak, Sevil (2015). “Kökboya İle Renklendirilen Ağaç Malzemenin Yıkanma Performanslarının İncelenmesi- Investıgatıon of Leachıng Performance of Wood Materıals Colored with Madder Root”, Selçuk-Teknik Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 2.