KUŞATILAN BEN’İN BİLİŞ DÜZEYİ YORUMU: YÜCE BİREY BAĞLAMINDA YUNUS

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 21, 69 - 77, 22.03.2018

Fatih Şayhan

Öz

13-14. yüzyıl Anadolu coğrafyası; Türk insanının atalar
belleğinden getirilen yaratıcı ve yaratılan evren ile ilgili yaklaşımlarını;
yeni sosyal yapılanmaların getirileri ile birlikte yeniden yorumladığı bilişsel
düzlemde başkalaşımların yaşandığı bir döneme göndermede bulunur. Söz konusu
dönem içerisinde Yunus, çağdaşlarının aksine -değişenin aktarıcılarının- varlık
alanına yapılan tehditlere karşı korunma ve bireysel anlamda aşkın değerlerine
ulaşabilme yolunda en önemli tarihsel varlık alanı olan “dil”i sayesinde
yazdıkları ile kendisini içselleştirme yolunda karşılıklı bir ilişkiye
girmiştir. Bu bakımdan kendisi ile olan deneyimini yoğunlaştıran Yunus, dili
soyutlayabilme ve anlamdan öte sözcüklere yüklediği sembolik dil bakımından
sanatsal bağlamda evrensel bir düzleme ulaşmıştır. Bu durum söz’den öte içsel
anlamda bir farkındalık düzeyinin gelişim aşamasının dil aracılığıyla
dışavurumudur. Farkındalık düzeyi ile birlikte bilişsel bir gelişim yaşayan
Yunus, atalar belleğine yapılan ontik dokunuş sayesinde toplumsal anlamda
yaratıcıyı ve yaratılan evreni bütüncül düzlemde kavramanın olanaklılığını söze
dönüştürmüştür. İnsanın yaratılışı gereği yeryüzüne getirmiş olduğu kavramsal
değerler üzerinden -ötekileştirme yolu ile- bireyselleşme sürecini başlatan
Yunus, kendilik değerleri ile bütünleşerek varlık alanını toplumsal yol
göstericilik boyutuna taşımıştır.  Bu
bakımdan, kendi merkezine doğru yaptığı yolculuğu kendi dışına çıkıp düşünce ve
akıl merkezinde konumlandıran Yunus, tarihsel varlık alanından geleceğe dönük
toplumsal bir bilgi alanı açmıştır. Bu çalışmada, Yunus’un şiirleri tarihsel ve
metinsel bağlamda ele alınmış; kişisel zamanın ve nesnel dünyanın geçici
görüntü düzeylerinin ötesinde toplumsal bir(ey)leşme düzeyi bağlamında okunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yunus, bireyselleşme, kendilik değerleri, sembol dili

COGNITION CONTEXT INTERPRETATION OF ENCIRCLED ‘ME’ YUNUS AS PART OF GLORIOUS INDIVIDUAL

Öz

13-14. century Anatolian geography refers to a
period in which metamorphosis is experienced in the cognitive context
reinterpreted with the introduction of new social structures with the
approaches of the Turkish people to the creative and created universe brought
from the ancestral memory. During this period, Yunus has been in a dialectical
relationship with his writings by means of the language, which is the most
important historical realm of existence, in order to protect it against the
threats and to reach the values of love in the individual sense, contrary to
his contemporaries. In this respect, the language has reached a
universal level in the artistic context in terms of symbolic language which can
be abstracted and implicitly conveyed to other words. This is the expression
through the language of the developmental stage of a level of awareness in the
inner sense, rather than the word. Yunus, who has a cognitive development with
a level of awareness, transforms the possibility of creativity in the social
sense and the possibility of conceiving the created universe in a holistic form
owing to the ontic touch to the ancestral memory. Yunus, who initiated the
process of individuation through the conceptual values that human has brought
to the earth by means of creation, has integrated the values of self into the
dimension of social guiding. In this respect, Yunus, who has moved his journey
towards his own center out of his mind and placed himself in the center of
thought and reason, has opened up a societal field of knowledge from the field
of historical being to the future. In this study, the poems of Yunus were
handled in a historical and textual context; in the context of a social level
of engagement beyond the temporal levels of personal time and the objective
world.

Anahtar Kelimeler

Yunus, individualization, values of individualism

Kaynakça

• CAMPBELL, Joseph (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. 2. Baskı, (Çev.: Sabri Gürses), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• DOĞAN, Gürkan (2015a). “Şiir Dili, Bağıntı ve Zayıf Sezdirimler”, Anlamlandırma Süreçleri, 269-300, İstanbul: Kesit Yayınları.
• DOĞAN, Gürkan (2015b). “Söylemin Yorumlanması”, Anlamlandırma Süreçleri, 123-153, İstanbul: Kesit Yayınları.
• GÖLPINARLI, Abdülbâki (2010). Yunus Emre Divân ve Risâletü’n Nushiyye. İstanbul: Derin Yayınları.
• JUNG, Carl Gustav (2009). Dört Arketip. 3. Baskı, (Çev.: Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul: Metis Yayınları.