MUŞ İLİ MERKEZİNDE KULLANILAN ERKEK LAKAPLARI

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 23, 207 - 226, 22.09.2018

Canser Kardaş

https://doi.org/10.12981/motif.472

Cited By: 6

Öz

Lakap, bir kişi, aile veya grubun belli
özellikleri dikkate alınarak asıl isimden önce veya sonrasına sonradan eklenen
olumlu veya olumsuz anlamlar içerebilen adlardır. Lakaplar tarihin her
döneminde kullanılmıştır. Soyadı kanunundan önce aile adları dışında herkesin
tanıtıcı lakapları kullanıldığı bilinmektedir. Geleneksel yaşamı sürdüren köy,
kasaba ya da şehirlerde de kişilerin belirli özellikleri ön plana çıkarılarak
lakaplar takılmaktadır. Sadece geleneksel toplumlarda değil kent kültüründe de
meslek grupları, işyerleri,  öğrenciler,
birinci derece ilişkilerin geçerli olduğu her yerde lakaplar yaygın olarak
kullanılmaktadır. Takılan lakaplar kısa sürede toplum içinde yayılmakta ve
çoğunluk tarafından da kolaylıkla kabul edilmektedir.

Bu çalışmada Muş şehir merkezi esas alınarak alan
araştırması yapılmış ve geçmişten günümüze kullanılan lakaplar tespit edilmeye
çalışılmıştır. Nitel çalışma yöntemlerinden yüz yüze görüşme tekniği
kullanılmıştır. Kaynak kişiler farklı yaş gruplarından seçilerek mümkün
olduğunca farklı örnekler tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada şehrin
sosyal yapısı ayrıca kadınlara ulaşmanın zorluğu gözetilerek sadece erkekler
arasında kullanılan lakaplar tespit edilmeye çalışılmıştır. Kadınların
kullandıkları lakaplar ise çalışma kapsamına alınmamıştır. Yapılan derlemeler
sonucunda kullanılan lakaplarda Muş merkez ağzı özelliklerinin ön planda olduğu
ayrıca lakapların önemli bir kısmının da Türkçe, Kürtçe ve Arapça bir arada kullanıldığı
tespit edilmiştir. Şehrin en eski yerli ailelerin de büyük ölçüde lakaplar
sayesinde tanındıkları bu özelliğin günümüzde dahi devam ettiği anlaşılmıştır. Makale
çerçevesinde tespit edilen lakapların farklı özellikler göz önünde
bulundurularak tasnif denemesi de yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erkek lakapları, Muş merkez, gelenek, halk kültürü

THE MALE NICKNAMES WHICH ARE USED IN THE CENTER OF MUS

Öz

A
nickname is a name that can have positive or negative meanings added to the
original name before or after the original name, taking into account certain
characteristics of a person, family or group. The
nicknames are used in every period of history. 
It is known that before the Surname Law everyone's nicknames are used
except family names. In villages, towns or cities that continue traditional
life, certain features of people are put on the foreground and nicknames are
attached. Not only in traditional societies but also in urban culture,
nicknames are commonly used in professional, workplaces, students, wherever
first degree relationships are valid. The nicknames spread quickly within
society and are readily accepted by the majority.

In this study,
field research was done based on Muş city center and it was tried to find the
nicknames used from the past to today. As a qualitative study methods
face-to-face interview technique was used. Source persons were selected from
different age groups and tried to identify as many different samples as
possible. Considering the social structure of the city, as well as the
difficulty of reaching women, it has been tried to be found the nicknames only
used among men. The nicknames used by women are not included in the scope of
the study. As a result of the compilations, it was determined that the features
of the center mouth of Muş were foreground, and a significant part of the
nicknames were also mixed in Turkish, Kurdish and Arabic. It is understood that
even the oldest native families of the city continue to recognize this feature,
which is largely due to nicknames. The nicknames
identified in the framework of this article were also tested for classification
by considering different characteristics.               

Anahtar Kelimeler

Males Nicknames, Muş center, tradition, folk culture

Kaynakça

• ACIPAYAMLI, Orhan (1992). Türk Kültüründe Ad Koyma Folklorunun Morfolojik ve Fonksiyonel Yönlerden İncelenmesi, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri. C II. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları. s. 1-14.
• AKSU, Ali (2001). Asr- Saadet ve Emeviler Döneminde Lakap Takma ve Halifelerin Lakapları. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. V. S. 2, s. 229-248.
• AYDENİZ, Süleyman (2011). Muş Merkez Ağzında Kip Eklerinin Kullanımı. III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı (16-18 Aralık 2010 İzmir). İzmir s. 136-140.
• BAŞGÖZ, İlhan (1988). Dede Korkut Destanında Epitetler, Milli Folklor. (Çev.: Nebi Özdemir), S.37, s. 23-35.
• BOYRAZ, Şeref (1998). Lakaplar Konusunda Bazı Dikkatler ve Bir Yöre Örneği, Türklük Bilimi Araştırmaları. S.VII, s.107-138.
• BOZKURT, Nebi (2003).Lakap. Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. C.27, s.65-67.
• COŞAR, A. Mevhibe. Trabzon’da Kullanılan Lâkaplar Üzerine Bir Derleme/Değerlendirme. Belleten. http://www.tdk.gov.tr/images/css/TDA/1999/1999_3_Cosar.pdf (E.T. 30.06.2018)
• DEMİRCİ, Ümit Özgür (2014) Ardahan’ın Hanak İlçesinde Kullanılan Lakaplar. Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi. Y. VI, S. 1-1. s. 1-12.
• EROL ÇALIŞKAN, Şerife Seher (2016). Türk Folklorunda Lâkap Verme Geleneği: Bartın Örneği. MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi. C.14, S. 3, s. 103-126.
• KABAK, Turgay (2014) Lakaplar ve Uzuncaburç Kasabasında Lakap Verme Geleneği. Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi. Y. VI, S. 1-1. s. 1-30.
• KARATAŞ, Pınar (2017). Hekim Folklorunda Stereotiplerin Lakapları Şekillendirmesi ve Fıkralara Yansımaları. Milli Folklor. Y. 29. S. 116. s.129-142.
• KAYA, Doğan (2014). Türk Dünyası Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Kavramları ve Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• KİBAR, Osman (2005). Türk Kültüründe Ad Verme Kişi Adları Üzerine Bir Tasnif Denemesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Komisyon, (1982-83). Muş, Yurt Ansiklopedisi. İstanbul: Anadolu Yayıncılık. C.8, s. 6038-6039.
• Komisyon, (1998). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınevi
• ÖZDEMİR Seyhan-ERDEM Ramazan (2016). Akademik Örgütlerde İdari Personel Arasında Kullanılan Lakaplar Üzerine Bir Çalışma (12-15 Mayıs 2016-Isparta)İstanbul: İlem Yaınları http://www.tlck.org.tr/wp-content/uploads/2016/12/1._cilt_e-kitap.pdf
• ÖZKAN, Nevzat (2016). Adlandırma Yöntemi Olarak Lakaplar ve Büyükkışla’daki Örnekleri, I. Uluslararası Bozok Sempozyumu Bildirileri Kitabı. C.3, s. 180-189.
• ÖZMEN, Şeyda (2007). Muş Merkez Ağzı, (İnceleme-Metin-Sözlük). Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ÖZTÜRK, Jale (2016). Antakya Köylerinde Lakaplar. Dr. Mehmet Tekin’e Armağan. (Edt. Sacit Oğuz-Bülent Arı). İskenderun: Mustafa Kemal Üniversitesi Yayını. s. 262-281.
• PARMAKSIZOĞLU, İ. (1975). Lâkab, Türk Ansiklopedisi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. C.12, s. 455-456.
• PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (2010). Arkadaş Türkçe Sözlük. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• SAKAOĞLU, Saim (2001). Türk Ad Bilimi I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• YALDIZKAYA, Ömer Faruk (2014) Emirdağ’da Lakaplar Üzerine Bir Araştırma. Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi. Y. VI, S. 1-1. s.1-16.
• Sözlü KaynaklarKK-1: İbrahim Adanur, Muş 1991, Üniversite, Öğrenci. (24.05.2018).KK-2: F.Ö., Muş 1956, İlkokul, Emekli. (30.06.2018).KK-3: Fırat Aykan, Muş 1975, Üniversite, Ücretli Çalışan. (12.07.2018)KK-4: Bülent Polat, Muş 1966, Üniversite, Ticaret. (13.07.2018)KK-5: Şeref Işık, Muş 1956, Üniversite, Emekli. (01.07.2018)KK-6: M. Nuri Özdemir, 1969 Muş, Üniversite, Ücretli Çalışan. (06.07.2018)KK-7: Harun Mahmutoğlu, 1982 Muş, İşçi. (18.07.2018)KK-8: Metin Koç, 1965 Muş, Lise, Ticaret. (19.07.2018)KK-9: Deniz Sinan Bulakçıbaşi, 1973 Muş, Üniversite, Tiyatro Sanatçısı. (20.07.2018)KK-10: Mystafa Tekin, 1935 Muş, Okuma yazma yok, Emekli. (12.07.2018)