THE ROLE OF SCHOLARLY-TRAVELLER TURKISH DERVISHES AND AKHIS, IN MAKING GİRESUN AND ITS VICINITY A TURKISH LAND
Öz
Charity organizations
and the institutions in the irvicinity are the foundations where the idea of
mysticism and mystic educationare widely studied and introduced to the society.
Is incertain that charity organizations and scholarly-traveler Turkish
dervishes who very much helped charity organizations to be established made
considerable contributions to making Anatolia a part of Turkish land. There is
no certain his to rical knowledge of when and where charity organizations were
first established. However, it is possible to mention the traces of charity
organizations and their culture in every area where Turkish-Islamic
civilization emerged. The lands conquered were reconstructed and built by
charity organizations. The dervis hesare located in the center of such
activities.
Eastern Black-Sea
Region began to experience the influende of Turkish-Islamic civilization in
later periods than the other part of Anatolia. The conquest of the region by
the Turks took a long time,which had gread impact on social and cultural life.
Throughout history, the fact that the region is geographic ally rugged and step
has played a decsive role in local culture. To propagate their ideas, the
Sufis, people who are interested in mysticism and who were the members of an
organization in the periods of the Seljuk and Ottoman, which helped people in
Anatolia get educated in the field of art, trade, economy and morality, used
some methods different from those used in other regions because of the geographical
reasons.
It is no coincidence
that the ethics and culture of Akhism in Giresun and its vicinty has survived
upto the centuries some how managed to survive in the society. Today, the
practices in Giresun and its vicinity in the field of economic and social life
are the most notable indications of how this culture deeply influenced the
society. In Giresun and its surroundings, especially in
villages, the imece culture and its applications are related to the economic
aspect of the people. The fact that the agricultural land in the region is
rugged makes it necessary for the local people to act jointly and cooperate. It
is seen that the terrain structure in Giresun region has a decisive
characteristic in the life of the community. The main source of our work is the
scanning of the works of contemporary authors and field inspections.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Artun, E.(1998).“Anadolu’da Türk Halk Kültürü Ürünleri.” Giresun Kültür Sempozyumu, İstanbul: Giresun Belediyesi Yay. ,307-312.Barkan, Ö.L.( 1942). “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskan ve Kolonizasyom Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler, İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler.”Vakıflar Dergisi. S II. 279-386.Bayram, S.(1997). “Giresun İli Vakıflarına Toplu Bir Bakış”, Giresun Tarih Sempozyumu, 24-25 Mayıs 1996, İstanbul: Giresun Belediyesi Yay. ,365-389.Bilgin, M.(1997).“Giresun Bölgesinde Türkmen Beylikleri ve İskân Hareketleri.”,Giresun Tarih Sempozyumu, İstanbul: Giresun Belediyesi Yay., 77-109.Bilgin, M. (2013).Karadeniz Dünyası. İstanbul: Ötüken Yayınları.Bostan, H. (2002). XV. ve XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadi Hayat. Ankara: TTK. Yayınları.Bostan, Hanifi, (2002b).Anadolu’da Çepni İskânı. Türkler Ansiklopedisi içinde (c.6,ss.299- 311).Ankara:Yeni Türkiye Yayınları.Düzgün, Ü. K. (2009).“Giresun Adak yerlerinde Tespit Edilen Çeşitli Uygulama, İnanış ve Efsaneler.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(7),133-152.Fatsa, Mehmet (2006). “Abdalân-ı Rûm’dan Giresunlu Yakup Halife (Zaviye ve Derbendi).”Türk Kültür ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S.39,95-114.Fatsa, M. (2008). Giresun Yöresinde Osmanlı Vakıfları ve Vakıf Eserleri (Dinî-İlmî Hayat ve Sosyal Kurumlar) . Giresun: Giresun Belediyesi Yayınları.Fatsa,M. (2013). “Giresun Yöresinin İskânı Sürecinde Kurulan İlk Cuma Camileri ve Toplumsal Fonksiyonlar.”, Geçmişten Günümüze Giresun’da Dinî ve Kültürel Hayat Sempozyumu I, Giresun: Giresun İl Özel İdaresi Kültür Serisi., 84-107.Fatsa, M. ve İltar, Gazanfer (2016).Hacı Abdullah Halife Tekkesi. İstanbul:Arı Sanat Yayınları.Fatsa, M.(2017).Karadeniz Zaviyeleri (15-17. Yüzyıl).İstanbul: Arı Sanat Yayınları.Gündüz, İ.(1983).Osmanlılarda Devlet-Tekke Münasebetleri. Erzurum: Seha Neşriyat.İnan, K.(1997). “Giresun ve Havalisinde Türkmenler.”Giresun Tarih Sempozyumu, İstanbul:Giresun Belediyesi Yay. ,59-75.Kaçar, B. Z. (2010). Çepnilerde Din ve Sosyal-Kültürel Hayat (Giresun Örneği). Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi SBE., İstanbul.Kökel, C.(2005). “Güvenç Abdal Ocağı Üzerine Bir Değerlendirme.”Hacı Bektaş Velî, S. 35, 47-59.Kuruca, Nazım (2013). “Giresunlu İki Mürşit: Hafız Osman Efendi (Abbasoğlu) ve Kasım Baba (Yağcıoğlu).”Geçmişten Günümüze Giresun’da Dinî ve Kültürel Hayat. Giresun: Giresun İl Özel İdaresi Yay. , 180-205. Ocak, A. Yaşar (1992). Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfilik: Kalenderîler (XIV-XVII. Yüzyıllar). Ankara: TTK. Yayınları.Pekin, S. (2013). Harşıt Havzasında Çepniler. Ankara: Berikan YayınlarıSümer, Faruk (1992). Tirebolu Tarihi. İstanbul: Türk Dünyası Araştırma Vakfı Yayınları.Sümer, F. (1992b). Çepniler, Anadolu’nun Türkleşmesinde Önemli Rol Oynayan Oğuz Boyu, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.Şahin, İ.(1997). “Osmanlı Döneminde Giresun Bölgesinde Konar-Göçerlerin İzleri.”, Giresun Tarih Sempozyumu 24-25 Mayıs 1996.İstanbul: Giresun Belediyesi Yay, 111-117.Şahin, İ.(2006).Osmanlı Döneminde Konar-Göçerler. İstanbul : Eren Yayıncılık.Tellioğlu, İbrahim (2005). “Doğu Karadeniz Bölgesinin Bugünkü Etnik Yapısına Tesir Eden Göçler.”, Karadeniz Araştırmaları/KARAM Yayınları. S.5.1-10.Turgut, V.( 2015).Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Coğrafyasında Vakıflar ve Şehirleşme (16. Yy. Bilecik ve Çevresi). Bilecik: Bilecik Üniversitesi Yay.Yurdaydın, H. (1961). “Türkiye’nin Dinî Tarihine Umumî Bir Bakış”, Ankara: İlâhiyat Fakültesi Dergisi. C. IX,109-120.Yüngül, N. (1982). “Giresun’un Espiye İlçesinde Yavuz Sultan Selim’in Tesis Ettiği Gülbahar Hatun Tekkesi Vakfına Ait Vesikaların Değerlendirilmesi.” Vakıflar Dergisi. C. XV.,101-116.Zaman, Mehmet (2007). Doğu Karadeniz Kıyı Dağlarında Yaylalar ve Yaylacılık. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.
Öz
Tekke
ve zaviyeler tasavvufi düşüncenin, anlayışının ve kendisine ait terbiyenin
işlendiği ve cemiyete takdim edildiği birer vakıf müesseseleridir. Anadolu’nun
bir yurt köşesi haline gelmesinde vakıfların ve bunların tesisinde hizmetleri
olan kolonizatör Türk dervişlerinin önemli katkıları olmuştur. Vakıfların ilk
defa ne zaman ve nerede kurulduğu konusunda kesin bilgi yoktur. Ancak
Türk-İslam medeniyetinin neşet ettiği her yerde bir şekilde vakıfların ve vakıf
kültürünün izlerini bulmak mümkündür.
Doğu
Karadeniz bölgesi, Türk-İslam medeniyetinin etkisine Anadolu’nun diğer
bölgelerinden daha sonraki tarihlerde girmiştir. Bölgenin feth edilmesi uzun
zaman almış ve bu durum sosyal hayat üzerinde de etkili olmuştur. Bölgenin
coğrafî yapısının engebeli ve sarp olması yöre kültürü üzerinde belirleyici bir
role sahip olmuştur. Bölgedeki sufiler ve ahiler fikirlerini yaymak için diğer
bölgelerdekinden farklı yöntemler kullanmışlardır.
Giresun
ve havalisindeki ahilik kültürünün bazı değişikliklere rağmen günümüze kadar
devam etmiş olması bir tesadüf değildir. Bu kültürün yüzyıllar boyunca
biriktirdiği değerler, bir şekilde toplumun bünyesine tutunmayı başarmıştır.
İktisadi ve sosyal hayata dair uygulamalar bunların en belirgin olanlarıdır. Giresun ve havalisinde özellikle köylerde imece kültürü ve
buna ait uygulamalar ahiliğin iktisadi yönü ile ilgilidir. Bölgedeki tarım
arazilerinin engebeli olması da yöre insanını ortak hareket etmelerini ve
işbirliği yapmalarını zorunlu hale getirmektedir. Görülmektedir ki tarihten
günümüze Giresun havalisindeki arazi yapısı toplum hayatında belirleyici bir
özelliğe sahiptir. Çalışmamız ana kaynak, çağdaş yazarların eserlerinin
taranması ve arazi incelemeleri şeklinde hazırlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Artun, E.(1998).“Anadolu’da Türk Halk Kültürü Ürünleri.” Giresun Kültür Sempozyumu, İstanbul: Giresun Belediyesi Yay. ,307-312.Barkan, Ö.L.( 1942). “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskan ve Kolonizasyom Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler, İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler.”Vakıflar Dergisi. S II. 279-386.Bayram, S.(1997). “Giresun İli Vakıflarına Toplu Bir Bakış”, Giresun Tarih Sempozyumu, 24-25 Mayıs 1996, İstanbul: Giresun Belediyesi Yay. ,365-389.Bilgin, M.(1997).“Giresun Bölgesinde Türkmen Beylikleri ve İskân Hareketleri.”,Giresun Tarih Sempozyumu, İstanbul: Giresun Belediyesi Yay., 77-109.Bilgin, M. (2013).Karadeniz Dünyası. İstanbul: Ötüken Yayınları.Bostan, H. (2002). XV. ve XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadi Hayat. Ankara: TTK. Yayınları.Bostan, Hanifi, (2002b).Anadolu’da Çepni İskânı. Türkler Ansiklopedisi içinde (c.6,ss.299- 311).Ankara:Yeni Türkiye Yayınları.Düzgün, Ü. K. (2009).“Giresun Adak yerlerinde Tespit Edilen Çeşitli Uygulama, İnanış ve Efsaneler.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(7),133-152.Fatsa, Mehmet (2006). “Abdalân-ı Rûm’dan Giresunlu Yakup Halife (Zaviye ve Derbendi).”Türk Kültür ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S.39,95-114.Fatsa, M. (2008). Giresun Yöresinde Osmanlı Vakıfları ve Vakıf Eserleri (Dinî-İlmî Hayat ve Sosyal Kurumlar) . Giresun: Giresun Belediyesi Yayınları.Fatsa,M. (2013). “Giresun Yöresinin İskânı Sürecinde Kurulan İlk Cuma Camileri ve Toplumsal Fonksiyonlar.”, Geçmişten Günümüze Giresun’da Dinî ve Kültürel Hayat Sempozyumu I, Giresun: Giresun İl Özel İdaresi Kültür Serisi., 84-107.Fatsa, M. ve İltar, Gazanfer (2016).Hacı Abdullah Halife Tekkesi. İstanbul:Arı Sanat Yayınları.Fatsa, M.(2017).Karadeniz Zaviyeleri (15-17. Yüzyıl).İstanbul: Arı Sanat Yayınları.Gündüz, İ.(1983).Osmanlılarda Devlet-Tekke Münasebetleri. Erzurum: Seha Neşriyat.İnan, K.(1997). “Giresun ve Havalisinde Türkmenler.”Giresun Tarih Sempozyumu, İstanbul:Giresun Belediyesi Yay. ,59-75.Kaçar, B. Z. (2010). Çepnilerde Din ve Sosyal-Kültürel Hayat (Giresun Örneği). Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi SBE., İstanbul.Kökel, C.(2005). “Güvenç Abdal Ocağı Üzerine Bir Değerlendirme.”Hacı Bektaş Velî, S. 35, 47-59.Kuruca, Nazım (2013). “Giresunlu İki Mürşit: Hafız Osman Efendi (Abbasoğlu) ve Kasım Baba (Yağcıoğlu).”Geçmişten Günümüze Giresun’da Dinî ve Kültürel Hayat. Giresun: Giresun İl Özel İdaresi Yay. , 180-205. Ocak, A. Yaşar (1992). Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfilik: Kalenderîler (XIV-XVII. Yüzyıllar). Ankara: TTK. Yayınları.Pekin, S. (2013). Harşıt Havzasında Çepniler. Ankara: Berikan YayınlarıSümer, Faruk (1992). Tirebolu Tarihi. İstanbul: Türk Dünyası Araştırma Vakfı Yayınları.Sümer, F. (1992b). Çepniler, Anadolu’nun Türkleşmesinde Önemli Rol Oynayan Oğuz Boyu, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.Şahin, İ.(1997). “Osmanlı Döneminde Giresun Bölgesinde Konar-Göçerlerin İzleri.”, Giresun Tarih Sempozyumu 24-25 Mayıs 1996.İstanbul: Giresun Belediyesi Yay, 111-117.Şahin, İ.(2006).Osmanlı Döneminde Konar-Göçerler. İstanbul : Eren Yayıncılık.Tellioğlu, İbrahim (2005). “Doğu Karadeniz Bölgesinin Bugünkü Etnik Yapısına Tesir Eden Göçler.”, Karadeniz Araştırmaları/KARAM Yayınları. S.5.1-10.Turgut, V.( 2015).Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Coğrafyasında Vakıflar ve Şehirleşme (16. Yy. Bilecik ve Çevresi). Bilecik: Bilecik Üniversitesi Yay.Yurdaydın, H. (1961). “Türkiye’nin Dinî Tarihine Umumî Bir Bakış”, Ankara: İlâhiyat Fakültesi Dergisi. C. IX,109-120.Yüngül, N. (1982). “Giresun’un Espiye İlçesinde Yavuz Sultan Selim’in Tesis Ettiği Gülbahar Hatun Tekkesi Vakfına Ait Vesikaların Değerlendirilmesi.” Vakıflar Dergisi. C. XV.,101-116.Zaman, Mehmet (2007). Doğu Karadeniz Kıyı Dağlarında Yaylalar ve Yaylacılık. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 12 Aralık 2018 |
| Gönderilme Tarihi | 25 Eylül 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 11 Sayı: 24 |
