ERKEK-İKTİDAR İLİŞKİSİNE HALK BİLİMSEL BİR BAKIŞ: DEDE KORKUT’TA “ERİL”İN İKTİDAR ÇIKMAZI

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 24, 240 - 251, 12.12.2018

Aysun Ezgi Yılmaz

https://doi.org/10.12981/mahder.474414

Öz

Bir kökü biyolojik cinsiyetle bağlantılı olsa da toplumsal
cinsiyet temel olarak kültürün tarihsel süreç içerisinde erkek ve kadına biçmiş
olduğu rolleri imlemektedir. Biyolojik cinsiyet gibi genetik kodlarla
aktarılmayan; fakat genetik bir mirasmış gibi sürdürülmesi beklenen toplumsal
cinsiyet rollerinin belli bir kural çerçevesinde şekillenmediği aksine
kurgulanmış rollerden ibaret olduğu açıktır. Toplumlarda var olan bu rollerin
ne şekilde temsil edildiği, tarihsel süreç içerisinde varlığını nasıl
sürdürdüğü, ne gibi değişimler geçirdiği gibi sorulara cevap arandığında ise
toplumsal dinamikler önemli bir kaynak olarak dikkat çekmektedir.  Medyadan modaya, dil kullanımından meslek
seçimine, yazından spora kadar daha birçok alanda toplumsal cinsiyet kodlarının
varlığı gözlemlenebilmekte; bu kodların çözümlenmesiyle toplumsal cinsiyet
algısının ortaya koyulacağı düşünülmektedir.

Çalışma kapsamında; Türk kültür tarihi açısından
önemli bir yeri olan ve toplumsal dinamikleri geniş bir perspektifle ortaya
koyan Dede Korkut Hikâyeleri’nde “erkek=iktidar”
ilişkisi ele alınmış ve bu ilişkinin açmazları irdelenmiştir. Çalışmada söz
konusu erkek-iktidar ilişkisi üç aşamalı olarak değerlendirilmiş olup; ilk
aşamada erkeğin toplum tarafından dayatılan iktidarı kazanma mücadelesi, ikinci
aşamada kazanılan iktidarı koruma çabası ve son aşamada da elde edilen
iktidarın erkeğin düşünsel ve duygusal dünyasını ne şekilde etkilediği ortaya
koyulmuştur

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, toplumsal cinsiyet, toplumsal cinsiyet rolleri, iktidar, erkeklik

A FOLKROIC VIEW OVER MAN-POWER RELATION: POWER DEAD-END OF MASCULINE IN THE DEDE KORKUT

Öz

Although
one of its roots is related to the biological sex, gender essentially envisages
the roles of man and woman in the historical process of culture. It is obvious
that gender roles, which cannot be transferred through genetic codes like
biological sex can, but are expected to be maintained as if they are some sort
of a genetic heritage, are not shaped around a certain rule, contrariwise, they
consist of constructed roles. When it is sought to answer questions like in
what way these roles in the societies are represented, how they continue their
existence in the historical process, what sort of changes they have been
through, social dynamics draw attention as being an important
source. The presence of gender codes can be observed in several fields, such as
from media to fashion; from use of language to the choice of profession; from writing to sports, and it is thought that the
perception of gender can be set forth by analysing these codes.

Within
the scope of this study, the “masculine=power” relation in the Book of Dede
Korkut, which has an important place from historical point of view and presents
social dynamics through a broad perspective, has been examined and the impasse
of this relation has been analysed. The masculine-power in question has been
evaluated in three stages; and the battle of men to obtain power which is
imposed by the society has been presented at first stage, the struggle of men
to preserve the obtained power has done so at the second stage, and how the
obtained power affects ideational and emotional world of men has been revealed
at the last stage.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, gender, gender roles, power, masculinity

Kaynakça

• ATAY, Tayfun (2012). Çin İşi Japon İşi- Cinsiyet ve Cinsellik Üzerine Antropolojik Değiniler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• BAYAN, Vehbi (2012). “Beden Sosyolojisi ve Toplumsal Cinsiyet”. Doğu Batı, (Toplumsal Cinsiyet Sayısı) S. 63, s. 147-164.
• CONNELL, Raewyn (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar: Toplum, Kişi ve Cinsel Politika. ( Çev. Cem Soydemir), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• DİAMOND, Jed (1998). Erkeklerin İyileşmesi Yeryüzünü de İyileştirecektir. (Çev. Tijen İnaltong), İstanbul: Mavi Okyanus Yayıncılık.
• LUPTON, Deborah (2002). Duygusal Yaşantı. (Çev. M.Cemal), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ÖLÇER ÖZÜNEL, Evrim (2017). Masal Mekânında Kadın Olmak: Masallarda Toplumsal Cinsiyet ve Mekân İlişkisi. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• ÖRNEK, Sedat Veyis (1977). Türk Halkbilimi. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• __________________ (1975). “Türk Folklorunda Ad Seçme ve Ad Koyma”. Boğaziçi Üniversitesi Halkbilim Yıllığı, İstanbul: Taş Matbaası, 101-112.
• PEHLİVAN, Gürol (2014). “Müstensihin Edebî Eserin Yaratımındaki Rolü–Dede Korkut Kitabı Örneğinde”. Milli Folklor, S.101, s.101-112.
• REAL, Terrence (2004). Erkekler Ağlamaz. (Çev. Z. Koltukçuoğlu), İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık.
• SANCAR, Serpil (2009). Erkeklik: İmkânsız İktidar. İstanbul: Metis Yayınları.
• TDK (Komisyon). (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• TEZCAN, Semih ve BOESCHOTEN, Hendrik (2018). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul.Yapı Kredi Yayınları.
• TÜRKER, Yıldırım (2004). “Erk ile erkek”. Toplum ve Bilim, Güz 101 (2004): 8-11.
• YÜKSEL, N. Aysun (1999). “Toplumsal Cinsiyet Olgusu Ve Türkiye'deki Toplumsal Cinsiyet Kalıplarının Televizyon Dizilerindeki Yansımaları”. Kurgu Dergisi, S.16, s. 67-81.