A CULTURAL HERITAGE: GÜMÜŞHACIKÖY / PUSACIK TRADITIONAL WOODEN SPOON MANUFACTURING

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 29, 109 - 122, 15.03.2020

Cavit Güzel

https://doi.org/10.12981/mahder.687038

Öz

Many
spoon-like tools were found in the excavations executed in many civilizations’
settlements established since the earliest times in history. The spoon, which
is understood to be an integral part of human nutrition culture, has always
existed in human life from past to present. The manufacturing of the spoon,
which is an important tool of the tables, has become a part of traditional
handicrafts. Traditional spoon making, which varies according to the
traditional form, manufacturing style and raw materials, has become an
important element of cultural heritage with its unique features. Although
handmade spoon production has decreased recently, spoon making is striving to
remain as a part of cultural life with its last representatives in some regions
of Anatolia. One of these regions is Pusacık village of Amasya Gümüşhacıköy.
This study attempts to introduce the traditional wooden spoon manufacturing
method, the tools and equipment used in the manufacturing, the stages of
manufacturing and the local manufacturing terminology. The transformation
stages of the tree coming from the forest, to tomaka, fasaltak and from there to
spoons in the hands of Pusacık’s craft masters, whose number is decreasing day
by day, were determined in the course of traditional manufacturing. The
contribution made to the traditional folk culture of the region through the
spoon types called “Akpınar”, “Kertmebogaz”, and “Sevkiyat” was also discussed
in the study.

Anahtar Kelimeler

Amasya, traditional handicrafts, Gümüşhacıköy, Pusacık, wooden spoon

KÜLTÜREL BİR MİRAS “GÜMÜŞHACIKÖY/PUSACIK GELENEKSEL TAHTA KAŞIKÇILIĞI”

Öz

Tarihin
en eski dönemlerinden itibaren pek çok medeniyetin yaşam alanlarında yapılan
kazılarda kaşık türünden araçlara rastlanmıştır.  İnsanın beslenme kültürünün ayrılmaz bir
parçası olduğu anlaşılan kaşık, geçmişten günümüze insan hayatının içerisinde
hep var olmuştur. Sofraların önemli bir aracı konumunda olan kaşığın yapımı da
geleneksel el sanatlarının bir parçası haline gelmiştir. Türk kültürü
içerisinde geleneksel formu, üretimi, hammaddesi ile çeşitlilik gösteren geleneksel
kaşık yapımı kendine has özellikleri ile kültür mirasının önemli bir unsuru
olmuştur. Son zamanlarda el yapımı kaşık üretimi azalsa da kaşıkçılık, Anadolu’da
bazı yörelerde son temsilcileri ile kültür hayatının bir parçası olarak kalma
mücadelesi vermektedir. Bu yörelerden biri de Amasya Gümüşhacıköy’e bağlı
Pusacık köyüdür. Çalışma ile yörede devam eden geleneksel tahta kaşık üretim
yöntemi, üretimde kullanılan araç-gereçler, üretimin aşamaları ve yöreye has
üretim terminolojisi tanıtılmaya çalışılmıştır. Sayıları her geçen gün azalan
Pusacıklı ustaların elinde ağacın ormandan gelip, tomakadan, fasaltağa ve
oradan kaşığa dönüşüm aşamaları geleneksel üretimin seyri içerisinde tespit
edilmiştir. Akpınar, kertmeboğaz, sevkiyat adı verilen kaşık tipleri üzerinden
yörenin geleneksel halk kültürüne yaptığı katkı çalışmada ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Amasya, Gümüşhacıköy, Pusacık, tahta kaşık, geleneksel el sanatları

Kaynakça

• BARIŞTA, H. Örcün (1998). Türk El Sanatları. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eren, Naci (1984). Kaşık ve Kaşıkçılık. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Koca, Selçuk Kürşad ve Uğurlu, Serdar (2008). Yesi Şehrinden Taraklı’ya Kaşıkçılık. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 2008/1 s.122-127.
• Ögel, Bahaeddin (1984). İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi “Orta Asya Kaynak ve Buluntularına Göre”, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ögel, Bahaeddin (2000). Türk Kültür Tarihine Giriş-IV. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Önder, Mehmet (1962). Konya Kaşığı. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, yıl, 14, c.7, s.2830.
• TDK (1998). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Üçüncü, Kemal (2012). Trabzon/Köprübaşı Yöresi Kaşıkçılık Meslek Geleneğinin Etnoğrafik Belgelenmesi ve Tahlili, Karadeniz (Black Sea-Çernoye More) Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl.4, S.13, s.26-46.
• Yılmaz, Şermin (2007). Anadolu Kaşıkları Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yücel, Erdem (1971). Kaşıklar Üzerinde Türk Motifi ile Dağlama Sergisi, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, yıl, 22 C.13, s.6037-6038.
• Züber, Hüsnü (1971). Türk Süsleme Sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.