EGE ÜNİVERSİTESİ ETNOGRAFYA MÜZESİ TEKSTİL KOLEKSİYONUNDA BULUNAN ÇEVRELERİN YÜZEY TASARIMI

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 30, 797 - 808, 15.06.2020

Tülay Gümüşer

https://doi.org/10.12981/mahder.709990

Öz

Anadolu halkının günlük
yaşamda yaygın olarak kullandıkları çevreler, etrafı kıvrılıp oya ve işleme ile
süslenmiş tekstillerdir. Çevrelerin yüzey tasarımında yer alan işlemeler ve
motifler, Türk toplumunun kültürel özelliklerini ve sanatsal zevklerini yansıtmaktadır.
Çevre, geçmişteki kullanım amacından uzaklaşmış olsa da değeri eksilmeyecek kültürel
miraslarımızdan biridir. Batı bölgelerinde her ne kadar unutulmuş olsa da
Anadolu’nun bazı kırsal bölgelerinde genç kızların çeyizlik olarak yapmaya
devam ettiği çevreler, geleneğin sürdürülebilmesi açısından önemlidir. Bugün,
çevreler geleneksel tekstiller kapsamında yerli ve yabancı müzelerde muhafaza
edilmekte ve sergilenmektedir. Etnografik ürünlerin sürdürülebilirliğini
sağlamada önemli rol üstlenen müzelerden biri de Ege Üniversitesi Etnografya
Müzesi’dir. Birçok tekstil ürünlerini bünyesinde barındıran müzede ağırlıklı
olarak Ege ve Balkan bölgelerine ait tekstiller sergilenmektedir. Bu tekstiller
arasında hesap işi tekniğiyle işlenmiş çevre örnekleri de mevcuttur. Çalışmanın
amacı, çevrelerin Türk kültüründeki yeri ve öneminin altını çizmektir. Alan
araştırması, ayrıca eleştirel farkındalığın gelişmesine katkıda bulunmayı
hedeflemektedir. Bu bağlamda, müzedeki sekiz numaralı dolap içerisinde bulunan on
beş adet işlemeli çevrenin altısı araştırma kapsamına alınarak tasarım
özellikleri yönünden incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Ege Üniversitesi Etnografya Müzesi, işlemeli çevre, tekstil tasarım, Anadolu, gelenek

THE SURFACE DESIGN OF KERCHIEFS IN EGE UNIVERSITY MUSEUM'S TEXTILE COLLECTION

Öz

Çevres (kerchiefs) which Anatolian people commonly use in daily life, are textiles with folded sides ornamented with embroideries. The embroideries and patterns in the surface design of çevres reflect the cultural features and artistic tastes of Turkish society. Çevre is one of cultural heritages whose value will never lessen although it has got far away from its purpose of usage in the past. Even though they have been forgotten in western parts, çevres are important in terms of the continuation of the tradition, which young girls continue to perform as dowries in some rural parts of Anatolia. Today, çevres are preserved and displayed in domestic and foreign museums in the scope of traditional textiles. Ethnography Museum of Ege University is one of the museums having an important role in providing the sustainability of ethnographic products. In the museum including many textile products, the textiles of Aegean and Balkan regions are mostly displaced. Among these textiles there are çevre examples ornamented with counting work technique. The primary objectives of the study emphasize the importance and place of çevres in Turkish culture. This case study aims to contribute to developing critical awareness. In this context, six of the fifteen çevres in the locker number eight were taken in the scope of research, being examined in terms of their design features.

Anahtar Kelimeler

Ege University Ethnography Museum, embroidered kerchief, textile design, Anatolia, tradition

Kaynakça

• Önlü, Nesrin. 2004. Tasarımda Yaratıcılık ve İşlevsellik Tekstil Tasarımındaki Konumu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. No:1 sayı:3
• Özcan, T. Fatma. 1994. Türk Nakışları Öğretim Yaprakları. Ankara: Önder Matbaacılık.
• Özçıtak, S. 2010. Bergama Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Geleneksel Tekstillerin Kataloglanması. Dokuz Eylül Üniversitesi. Güzel Sanatlar Enstitüsü. Geleneksel Türk El Sanatları ASD. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sain, Bilge. 1987 Hesap İşi El İşlemeleri. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. 2012. Sanat Kavramı ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi
• Sürür, A. 2010. The Art of Embroidery. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 3280-2 Ed. Doğanay Çevik p.10-87
• Türkyılmaz A. T. Ve Uzunöz K. 2008. Tekstil Terimleri Sözlüğü. Bursa: Ezgi Kitabevi
• Ulla, T. 1993. Türk İşlemeleri Osmanlı Saray İşlemelerinden Anadolu Çeyiz Sandıklarına. İstanbul: Yeni Çığır Kitabevi