Öz
Ahmet Hamdi Tanpınar, toplum-birey-doğa terkibi üzerinden yaşanan açmazları/ çatışmaları düşsel bir ironi olarak kurgular. Rüya estetiğinin parentezlediği eserleri, iletilmek istenilen mesajın örtülü bir biçimde verilmesinin amaçlandığı çok katmanlı ve çok anlamlı ruhsal birer ürün hâlindedir. Tanpınar estetiğinin bütün unsurları ile yansıdığı Abdullah Efendi’nin Rüyaları adlı hikâye, başkişinin gerçek-rüya, düzen-karmaşa, umut-umutsuzluk gibi karşıt uçlarda gidip geldiği bir sarkaç düzeneğinde kurgulanır. Yaşanan her olay ve her düşünce, bu sarkaca ivme vermekte, maddi dünyaya başkaldıran başkişinin iradesiz kişiliğinin sarsılmasına sebep olmaktadır. Olay örgüsü, özneliği aşan bir imge niteliğindeki başkişinin bilinçaltına yaptığı yolculukta yaşadığı olağanüstü olayların, hezeyanların, hayaletlerin, gaipten seslerin, kâbusvari illüzyonların ve halüsinasyonların hâkim anlatıcı ve bakış açısı ile anlatımıdır. Abdullah Efendi’nin içinde bulunduğu ruh hâli, simgesel örgütlenme ile bilinç (id), bilinç öncesi/ ön bilinç (süperego) ve bilinçli arabulucu (ego) bağıntılarında yoğun zihinsel süreçlerin sigortası görevini gerçekleştiren psikanalitik düzleme taşınır. Karnaval karmaşasına sahip metinde zihnin ısrarcı çocuğu id, yasakçı ebeveyn süperego tarafından engellenen isteklerini dengeleyen ego görünümündeki rüyalar aracılığıyla gerçekleştirmeye çalışır.
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın anlatıcı ve yazar kimliğiyle inceleme dışı bırakılacağı bu çalışmada psikanalitik kurama ait araçların izi sürülecek; bir kurgu kişisi olarak Abdullah Efendi’nin rüyalarında üç zihinsel kavramın/ “id, ego, süperego”nun etkisi ve bu rüyaları görmeye iten psikoloji tahlil edilecektir.
Anahtar Kelimeler
psikanalitik edebiyat rüya bilinçaltı Abdullah efendi'nin Rüyaları
Kaynakça
- Referans1 Bachelard, G. (2006). Su ve Düşler (Çev. Olcay Kunal), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Referans2 Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Referans3 Campbell, J. (1994). Yaratıcı Mitoloji (Çev. Kudret Emiroğlu), Ankara: İletişim Yayınları.
- Referans4 Cebeci, O. (2004). Psikanalitik Edebiyat Kuramı. (1. Baskı.) İstanbul: İthaki Yayınları.
- Referans5 Çüçen, A. (1997). Heiderger’de Varlık ve Zaman, Bursa: Asa Yayınları.
- Referans6 Gıddens, A.(2010). Modernite ve Bireysel Kimlik (Çev. Ümit Tatlıcan), İstanbul: Say Yayınları. Referans7 Kierkegaard, S. (2001). Ölümcül Hastalık Umutsuzluk (Çev. M. Mukadder Yakupoğlu), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Referans8 Ricceur, P. (2007). Zaman ve Anlatı (Çev. Mehmet Rıfat-Sema Rıfat), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Referans9Sartre, J. P. (1999).Varoluşçuluk (Çev. Asım Bezirci), İstanbul: Say Yayınları.
- Referans10 Sartre, J. P. (2006). İmgelem (Çev. Alp Tümertekin), İstanbul: İthaki Yayınları.
- Referans11 Şahin, İ. (2015). “Sanatın ve Sanatkârın Alegori Olarak Abdullah Efendi’nin Rüyaları”. Türk Dili Dergisi, S. 767-768, Kasım Aralık 2015, s. 287-304.
- Referans12 Tanpınar, A. H. (2015). Hikâyeler, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Öz
Ahmet Hamdi Tanpınar fictionalises dilemmas and conflicts on society-individual-nature composit as a visionary irony. His works of art that bracketed with dream aesthetics, are as multi-ply and ambiguous products in which the message wanted to be transferred is given covered. The short story named Abdullah Efendi’nin Rüyaları in which Tanpınar’s aesthetics is reflected with all aspects is being fictionalised like a pendulum mechanism that protagonist lurches between poles like reality-dream, order-chaos, hope-desperateness. All events and thoughts lend impetus to this pendulum and causes protagonist’s spineless personality to be shocked who rises against to material world. The plot of the story is expression of events, deliriums, ghosts, supernatural voices, nightmarish illusions and hallucinations of protagonist on his journey to his subconscious with omniscient narrator and point of view. The mood of Abdullah Efendi is being moved to psychoanalytic plane which acts as an insurance of intense mental processes in relation to conscience, preconscious and conscious conciliator with symbolic organizing. In this text which has a carnival chaos, id as an insistent kid of mind tries to realise its desires that are blocked by repressive parent superego through dreams that appear as a balance system.
In this study, in which Ahmet Hamdi Tanpınar is going to be hold out of research with narrator and author identity, the tools belonging to pshychoanalitic theory are going to be traced; the pshychology that leads to Abdullah Efendi as a fictional character having dreams and effects of three mental concepts “id, ego, superego” on his dreams is going to be analysed.
Anahtar Kelimeler
Psychoanalitic literature dream subconscious dreams of Abdullah Efendi
Kaynakça
- Referans1 Bachelard, G. (2006). Su ve Düşler (Çev. Olcay Kunal), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Referans2 Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Referans3 Campbell, J. (1994). Yaratıcı Mitoloji (Çev. Kudret Emiroğlu), Ankara: İletişim Yayınları.
- Referans4 Cebeci, O. (2004). Psikanalitik Edebiyat Kuramı. (1. Baskı.) İstanbul: İthaki Yayınları.
- Referans5 Çüçen, A. (1997). Heiderger’de Varlık ve Zaman, Bursa: Asa Yayınları.
- Referans6 Gıddens, A.(2010). Modernite ve Bireysel Kimlik (Çev. Ümit Tatlıcan), İstanbul: Say Yayınları. Referans7 Kierkegaard, S. (2001). Ölümcül Hastalık Umutsuzluk (Çev. M. Mukadder Yakupoğlu), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Referans8 Ricceur, P. (2007). Zaman ve Anlatı (Çev. Mehmet Rıfat-Sema Rıfat), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Referans9Sartre, J. P. (1999).Varoluşçuluk (Çev. Asım Bezirci), İstanbul: Say Yayınları.
- Referans10 Sartre, J. P. (2006). İmgelem (Çev. Alp Tümertekin), İstanbul: İthaki Yayınları.
- Referans11 Şahin, İ. (2015). “Sanatın ve Sanatkârın Alegori Olarak Abdullah Efendi’nin Rüyaları”. Türk Dili Dergisi, S. 767-768, Kasım Aralık 2015, s. 287-304.
- Referans12 Tanpınar, A. H. (2015). Hikâyeler, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Edebi Çalışmalar |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Aralık 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 2 Kasım 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 13 Sayı: 32 |
