İNCESU KANYONU VE ÇEVRESİ’NİN (ÇORUM) JEOTURİZM POTANSİYELİ

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 34, 792 - 813, 10.06.2021

Bekir Derinöz

https://doi.org/10.12981/mahder.915682

Cited By: 1

Öz

Turizm yaklaşımlarında belirgin farklılaşmaların ve değişimlerin yaşandığı dünyada, bu değişimi temsil eden yaklaşımların başında jeoturizm gelmektedir. Türkiye jeoturizm konusunda dünyanın birçok ülkesine kıyasla zengin ve çeşitli kaynak değerlerine sahiptir. Bu değerler arasında Orta Anadolu’da bulunan İncesu Kanyonu (Çorum) ve çevresi dikkati çekmektedir. Çalışmanın amacı İncesu Kanyonu ve çevresinin doğal, kültürel ve tarihi jeoturizm kaynak değerlerini ortaya koymak, bu değerlerin jeoturizm yaklaşımıyla nasıl kullanılabileceğini belirlemek ve böylece alanı bir jeoturizm hedefi olarak sunmaktır. Bu amaçla literatür taraması yapılmış, alanda arazi çalışmaları gerçekleştirilmiş ve yerel halk ile açık uçlu sorulardan oluşan mülakatlar yapılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular İncesu Kanyonu ve yakın çevresinin jeoturizmin gelişimi için elverişli kaynak değerlerine sahip olduğunu göstermektedir. Alan jeosit yoğunluğu sayesinde önemli bir potansiyel barındırmasının yanı sıra bilimsel öneme de sahiptir. Kanyonu çevreleyen arazinin M.Ö. 10-12 bin yıllarına kadar uzanan tarihi geçmişi bölge üzerinde jeolojik, arkeolojik ve coğrafi açıdan önemli izler bırakmış ve bu izlerin büyük çoğunluğu birer jeosit değeri olarak günümüze kadar ulaşmıştır. Alan bu özelliği ile jeoturizm açısından oldukça cazip fırsatlar sunmaktadır. Özellikle kanyona komşu olan Şapinuva Antik Kenti dünya mirasına girmiş eşsiz bir kaynak değeri, küresel çapta önemli bir turizm destinasyonudur. İncesu Kanyonu ve yakın çevresi henüz tamamı keşfedilmemiş bakir tarihi ve doğal karakteriyle merak uyandırmakta, dünyanın farklı ülkelerinden ziyaretçi çekmektedir. Yerel kültürlerin hala geleneksel şekilde devam ettirildiği alan, jeoturizmde yerellik konseptinin uygulanmasıyla beraber önemli jeoturizm akışına sahne olabilecek bir yapıdadır. Kanyon ve çevresi jeoturizmin temel prensiplerinden eğitim, sürdürülebilir kırsal kalkınma ve jeokoruma ilkelerinin uygulanabileceği özelliktedir. İncesu Kanyonu tüm bu özellikleri ile gelecekte jeopark olmak için iyi bir adaydır. Alanda başta definecilik olmak üzere çeşitli beşeri faktörler jeoturizm alan kayıplarına yol açmaktadır. Bu faaliyetlerin ivedilikle önlenmesi zaruridir.

Anahtar Kelimeler

İncesu Kanyonu, Jeoturizm, Jeomiras, Şapinuva Antik Kenti, Çorum

Kaynakça

• Akarsu, İ. (1959). Çorum Bölgesinin Jeolojisi, Türkiye Jeoloji Bülteni, Cilt: 7, Sayı:1, Ankara.
• Aylar, F. ve Çoban, A. (2006). İncesu Yarma Vadisi (Çorum-Ortaköy), Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı:14, İstanbul.
• Aylar, F. (2015). Orta Çekerek Havzası’nda (Çekerek İlçe Merkezi ile İncesu Köyü Arasında) Kalan Boğazların Morfolojik Özellikleri, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı:31, Sayfa:204-227, ISSN:1303-2429, E-ISSN 2147-7825, İstanbul.
• Atalay, İ. (1987). Türkiye Jeomorfolojisine Giriş, Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, No.9, İzmir.
• Atalay, İ. (1994). Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Atalay, İ. (2011). Toprak Oluşumu, Sınıflandırılması ve Coğrafyası, Meta Basımevi, İzmir.
• Börker-Klahn, J. (2014). Landeskundliches: Suppilulija, Karahna, Urista, s. 131–146.
• Butler, R. W. (1999). Sustainable Tourism: A State of the Art Review, Tourism Geographies, 1 (1): 7-25.
• Çorum Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2015). Ortaköy-Şapinuva İncesu Kanyonu Broşürü, İl Özel İdaresi Basımı, Çorum.
• Derinöz, B. (2016). Yerel İnanışların Doğa Koruma Üzerindeki Rolü: Kapıkırı Köyü Örneği (Muğla-Türkiye), TCD Uluslararası Yıllık Kongresi, 2-4 Haziran, Burhaniye / Balıkesir.
• Derinöz, B. (2021a) Maden Ocaklarının Jeoturizm Açısından Değerlendirilmesi: Soma (Manisa) Örneği, Motif Vakfı Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu II (tam metin bildiri), 16-18 Nisan.
• Derinöz, B. (2021b) Jeoturizm ve Yer Duygusu: Fenomenolojik Bir Yaklaşım (kitap bölümü), Science Research Associates & Academic Publishing (SRA).
• Emekli, G., İbrahimov, A. ve Soykan, F. (2006). Turizmde Küreselleşmeye Coğrafi yaklaşımlar ve Türkiye, Ege Coğrafya Dergisi, 15 (2006),1-16, İzmir.
• Gülersoy, A. E. ve Gülersoy, E. (2016). Hitit Başkenti Şapinuva Perspektifinde Ortaköy (Çorum)’ün Doğal, Sosyo-Kültürel Miras Değerleri ve Turizm Potansiyeli, Gaziantep University Journal of Social Sciences (http://jss.gantep.edu.tr), 15(2):485-530 ISSN: 2149-5459.
• Hose T. A. (1995). Selling the story of Britain’s stone, Environ Interpret 10 (2):16–17, UK.
• Hose, T. A. (2000). Geotourism and Definitions, Oxford : Goodfellow Publishers, UK.
• Ketin, İ. (1962). 1:500 000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası Sinop Paftası ve İzahatnamesi, MTA Yayınları, Ankara.
• Koç, Y., Derinöz, B., Köksal, S. (2019). Yi-Fu Tuan ve Humanistik Coğrafya (kitap bölümü), Kitap Adı: Sosyal Bilimler Alanında Araştırma Makaleleri-1, Birinci Baskı, ISBN: 978-625-7958-11-0, Gece Kitaplığı, Ankara.
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü. (2018). Ortaköy-Çorum İstasyonu İklim İstatistikleri, Ankara.
• Moreira, J. C. (2012). Interpretative panels about the geological heritage: A case study at the Iguassu Falls National Park (Brazil), Geoheritage, 4, 127–137.
• Newsome, D. and Dowling, R. K. (2010). Geotourism: The Tourism of Geology and Landscape, Oxford: Goodfellow Publishers, UK.
• Nişancı, A. (1989). Orta Karadeniz Bölümünde Mevsimlik Hava Tipleri Bakımından Önemli Devreler, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 68-89.
• Ólafsdóttir, R., and Tverijonaite, E. (2018). Geotourism: A Systematic Literature Review, Geosciences, 8 (7): 234, Switzerland.
• Summerer, L. (2006). Die Göttin am Skylax, Ein monumentales hellenistisches Felsrelief in Nordanatolien, In: Archäologischer Anzeiger, Nr. 1, s. 17–30, hier s. 26.
• Süel, A. (2002). Ortaköy-Sapinuwa, In Hans Gustav Güterbock; K. Aslihan Yener; Harry A. Hoffner; Simrit Dhesi (eds.), Recent developments in Hittite archaeology and history, Eisenbrauns, pp. 157–166.
• Süel, A. and Soysal, O. (2003). A Practical Vocabulary from Ortakoy, In G. Beckman; R. Beal; G. McMahon (eds.), Hittite Studies in Honor of Harry A. Hoffner Jr. on the Occasion of His 65th Birthday, Winona Lake: Eisenbrauns., pp. 349–365.
• Süel, A. and Weeden, M. (2014). Hittite Landscape and Geography, Central East: Philology, Z. Ullmann (ed.), ISBN: 978-90-04-34174-6, 207 p.
• Süel, A. (2015). Ortaköy-Şapinuva Kazı Çalışmaları Raporu, (https://www.ttk.gov.tr/wp-content/uploads/2016/11/7-Ortakoy.pdf), Erişim Tarihi: 09.04.2021
• Tuan, Y. F. (1977). Space and Place: The Perspective of Experience, Minneapolis: University of Minnesota Press, USA.
• UNESCO. (2020). Statutes of the International Geoscience and Geoparks Report, UNESCO.
• Yücel, T. (1954). Deveci Dağları-Kalecik Arasında Kuzey Anadolu Dağlarıyla İç Anadolu İntikal Alanının Jeolojisine Dair Rapor, MTA Derleme Raporu, No:2295, Ankara.
• Zoğal, V. & Emekli, G. (2020). The changing meanings of second homes during Covid-19 Pandemic in Turkey, International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 42, 168-181.