YAŞAR KEMAL VE DİDO SOTİRİYU ROMANLARINDA BELLEK UĞRAŞI OLARAK TÜRK- YUNAN NÜFUS MÜBADELESİ

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 34, 721 - 741, 10.06.2021

Christina Zenginoğlu , Nihayet Arslan

https://doi.org/10.12981/mahder.920470

Öz

Savaş, kırım ve sürgünler yaşamış insanlar, tanıklık ettikleri acılı süreçleri tarihe not düşmek amacıyla anlatmaya çalışmışlar ve bunu değişik yöntemlerle yapmışlardır. Yaşanılan travmatik geçmişler ve negatif anılar sanatsal ve düşünsel üretimin dayanağı olmuştur. Yeryüzünün farklı bölgelerinde yaşanan acı ve kayıpların bilinmesi sahada olmayı, kayıtlar tutmayı ve sözlü anlatıları derlemeyi gerektirmiştir. Gerçekleşenlerin aktarımı günlükten otobiyografiye nakledilme alanı bulurken unutturmama hususu gündeme gelmiştir. Savaş mağdurlarının, kaçakların, esir ve göçmenlerin beyan ve anıları başvuru kaynakları olmuştur. Bu çalışmada geçmiş bir dönem veya hadiseyi sosyal dolaşıma sokabilmek için romanları hatırlatıcı araçlar olarak değerlendirmenin mümkün olduğunu tartışacağız. Anadolu doğumlu bu iki yazarın kurgusal kesişimleri ve bellek aktarımları, Türk- Yunan Nüfus Mübadelesinin (1924) neden olduğu sosyo-kültürel spazmları karşılaştırmalı şekilde tahlil etmemize olanak tanımıştır. Bu çalışma, mübadelenin zorunlu bir tahliye olması nedeniyle diğer göç türlerinden farklı olarak, romanlarda hangi yönleriyle dile getirildiğini ve bunun sosyal belleğin canlanmasına olası etkisini inceler. Burada amaçlı örneklem için eşleştirdiğimiz Yaşar Kemal’in Bir Ada Hikâyesi başlıklı roman dörtlüsü ile Dido Sotiriyu’nun İ Nekri Perimenun ve Matomena Homata romanlarının dışında bu zamana kadar hiçbir akademik mecra ve yayında anılmamış bir otobiyografinin çalışmamız için tamamlayıcı olduğunu belirtmek gerekir. Gerçek bir kişi olan Manoli Aksiyotis ve tanıklığı, kurmacada tanıklık kullanma durumundan romanda tanık göstermeye kadar birçok noktayı yanıtlamamıza olanak vermiş, bilişsel bir kaydın kurgusal kaydı dönüştürse de aslını bozmayabileceğini görmemizi sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Yunan Nüfus Mübadelesi, Yaşar Kemal, Dido Sotiriyu, Roman, Hatırlatma.

THE TURKISH-GREEK POPULATION EXCHANGE AS A MEMORY STRUGGLE IN THE NOVELS OF YAŞAR KEMAL AND DIDO SOTIRIOU

Öz

The remnants of the war, massacre and exile have tried to testify by various means. Traumatic past and negative memories have inspired artistic and intellectual works. Knowing the pain and losses experienced in different parts of the world required being in the field, keeping records and collecting oral narratives. While the transfer of what happened is possible trough various means from diary to autobiography, the issue of not being forgotten is on the agenda. Testimonies and memories of war victims, fugitives, prisoners and immigrants have been reference sources in the process. In this study, we will argue that novels can serve as reminder tools of a lost period or forgotten events by promoting their social circulation. The fictional intersection and memory transfers of two Anatolian-born writers has allowed us to analyze the reciprocal socio-cultural spasms caused by the Turkish-Greek Population Exchange (1924). The text analyzes the aspects and ways in which population exchange- which is a forced migration and thus stands apart from other types- is brought back in novels as well as its effects on social recall. Besides Yaşar Kemal's quartet titled Bir Ada Hikâyesi and Dido Sotiriyu's İ Nekri Perimenun and Matomena Homata, which are matched with purposeful sampling here, we can study an autobiography that has not been mentioned in any academic media or publications until now. It should be noted that it is complementary. Manoli Aksiotis, who is a real person, and his testimony have allowed us to address many issues from using testimony in fiction to showing witnesses in the novel, allowing us to see that a cognitive record may not distort the original event even when it transforms a fictional record.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Greek Population Exchange, Yaşar Kemal, Dido Sotiriou, novel, reminding

Kaynakça

• Akgün A.- Kumsar, İ. (2018). Mübadil Türklerin romanı. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Aksiyotis, M. (2016). Eğo, o Manolis Aksiyotis. Atina: Balta.
• Arı, K. (2017). Türk roman ve öyküsünde mübadele Tarih ve Günce, 1/1, 5-28.
• Akyıldız, H. B.(2018). Mübadele romanlarında kimlik ve ulusçuluk. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek. Eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve politik kimlik. (Çev: Ayşe Tekin), İstanbul: Ayrıntı.
• Barnier, A. –Sutton, J. (2008). From individual to collective memory: theoretical and empirical perspectives. Memory, 16 (3), 177-182.
• Boyer, P. -Wertsch, J. V. (2015). Zihinde ve kültürde bellek. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Bozdağlıoğlu, Y. (2014). Türk- Yunan mübadelesi ve sonuçları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 18, özel Sayı 3, Ocak/January.
• Connerton, P. (2014).Toplumlar nasıl anımsar.(Çev.:Alaaddin Şenel),İstanbul: Ayrıntı.
• Creet, J.- Kitzmann, A. (2011). Memory and migration. University of Toronto.
• Halbwachs, M. (2018). Kolektif bellek.(Çev.: Zuhal Karagöz), İstanbul: Pinhan.
• Kemal, Y. (2009). Binbir çiçekli bahçe. İstanbul: Yapı Kredi.
• Kemal, Y. (2016). Bir ada hikâyesi -1.İstanbul: Yapı Kredi.
• Kemal, Y. (2019). Zulmün artsın. İstanbul: Yapı Kredi.
• Kemal, Y. (2020). Bir ada hikâyesi-2.İstanbul: Yapı Kredi.
• Kemal, Y. (2020). Bir ada hikâyesi-3. İstanbul: Yapı Kredi.
• Kemal, Y. (2020). Bir ada hikâyesi-4. İstanbul: Yapı Kredi.
• Komisyon (1988). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• LaCapra, D. (1998). History and memory after Auschwitz. New York: Cornell University.
• Leys, R. (2000). Trauma: A genealogy. London: University of Chicago.
• Milas, H. (2000). Türk romanı ve öteki: Ulusal kimlikte Yunan imajı. İstanbul: Sabancı Üniversitesi.
• Milas, H. (2005). Türk ve Yunan romanlarında “öteki” ve kimlik. İstanbul: İletişim.
• Millas, H.(2005). “Türk ve Yunan Edebiyatında Mübadele Benzerlikler ve Farklar” Yeniden Kurulan Yaşamlar 1923 Türk- Yunan Nüfus Mübadelesi. (Der.: Müfide Pekin), İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekanları. Ankara: Dost.
• Ricoeur, P. (2017). Hafıza, tarih, unutuş. (Çev.: M. Emin Özcan), İstanbul: Metis.
• Rothberg, M.(2009). Multidirectional memory. California: Stanford University.
• Schacter, D.(2006). The seven sins of memory: How the mind forgets and remembers. Boston: Houghton Mifflin.
• Sotiriyu, D. (1975). İ mikrasiatiki katastrofi ke i stratiğiki tu imperialismu stin mesoğio. Atina: Kedros.
• Sotiriyu, D. (2017). İ nekri perimenun. Atina: Kedros.
• Sotiriyu, D. (2017). Matomena homata. Atina: Kedros.
• Truc, G. (2012). Memory of places and places of memory: For a Halbwachsian socio-etnography of collective memory. International Social Science Journal, 62 (201-202), 147-159.
• Wegner, D. -Raymond, P. -Erber, R. (1991). Transactive memory in close relationships. Journal of Personality and Social Psychology, 61 (6), 923-929.