BABALAR SÖZÜ’NDE “KADIN” APELYATİFİYLE KURULMUŞ KAZAK ATASÖZLERİ ÜZERİNE ANLAMBİLİMLİK BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 39, 970 - 988, 15.09.2022

Merve Yorulmaz Kahve

https://doi.org/10.12981/mahder.1132909

Öz

Bir toplumun var oluşundan itibaren oluşmaya başlayan; o toplumdaki fertlerin kabul ve retlerini, gelenek ve göreneklerini, örf ve âdetlerini çoğu kez mecaza dayalı olarak anlatan sözlü kültürün en temel malzemelerinden biri olan kalıplaşmış sözlere atasözü denir. Atasözleri; muhtevaları bakımından söyleyene ve dinleyene nasihat, ibret kısacası ders veren sözlerdir. Tüm Türk dünyasında atasözlerinin önemli bir yeri vardır. Çok zengin bir sözlü geleneğe sahip olan Kazak Türklerine miras kalan atasözleri de oldukça dikkat çekici niteliktedir. Bu çalışmada Kazak dili ve kültürüne ait çok renkli bir malzeme sunan 100 ciltlik “Бабалар сөзі” (Babalar Sözü) adlı eserin 65. cildinde yer alan yüz elli bir adet kadın apelyatifi ile kurulmuş Kazak atasözü, içerik ve konularına göre “Kadın ve Anneliği Konu Edinen Kazak Atasözleri, Kadını Toplum Nazarında Değerli Kılan Kazak Atasözleri, Kadını Toplum Nazarında Değersiz Kılan Kazak Atasözleri, Kadın ve Erkek Etkileşimi/İlişkilerini Konu Edinen Kazak Atasözleri, Kadın ve Kadının Ahlakını Konu Edinen Kazak Atasözleri ve Erkeğe Verilen Öğütleri Konu Edinen Kazak Atasözleri” olmak üzere altı başlık altında tasnif edilerek Kazak toplumunda kadının yeri üzerine değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Babalar Sözü,, Kadın,, Apelyatif,, Kazak atasözleri,, Makal,, Metel,, Kazak Türkçesi,, Anlambilim

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1984). Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Alpysbaeva, K. (ed.). (2010). Babalar sözü: Ataların Sözleri 65 Cilt. Astana: Foliant.
• Altuntaş, H. (haz.). (2011). Kur’an-ı Kerim Meâli. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Caferoğlu, A. (1988). Türk Kavimleri. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Çağatay, S. (1962). Türkçede 'Kadın' İçin Kullanılan Sözler. TDAY-Belleten, 13-49.
• Çobanoğlu, Ö. (2004). Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü. Ankara: AYK Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Elçin, Ş. (2004). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergin, M. (1971). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Genç, H. N. (2018). Atasözlerinde Toplumsal Cinsiyet Algısı Olarak Kadın. Folklor Edebiyat, c.24, s.94, 13-34.
• Güngör, E. (1999). Tarihte Türkler. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• İnan, A. (1975). Tarih Boyunca Türk Kadının Hak ve Görevleri. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Karabaş, S. (1999). Bütüncül Türk Budun Bilimine Doğru. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Karahan, A. (2006). Tarihî Türk Dilinin Söz Varlığına Katkılar: Kadınla İlgili Kelimeler Üzerine. Bilkent Üniversitesi I. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, 1-12.
• Rustemov, M. (1991). Desturıñdı Saktay Bil (Birinşi Kitapşa) Kazak Halk Kültürü ve Edebiyatından Örnekler. Almatı: Gılım. Sevinç, N. (1987). Eski Türkler’de Kadın ve Aile. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Şahin, İ. (2018). Adbilim. Ankara: Pegem Akademi.
• Zeyneş, İ. (1996). Kazaklarda Aile Yapısı. bilig, Bahar, 66-74.
• Ansiklopedi Kaynakları Ansiklopedi-1: Kazak Adebiyeti/ Ansiklopediya. (1999). Almatı: Kazakistan Damuv İnstututı.
• Sözlük Kaynakları Sözlük-1: Ercilasun, A. B. – Aliyev, A. M. – Sayhulov, A. – Kajıbek, E. Z. – Uulu, K. K. – Yusuf, B. – Göklenov, C. – Mahpir, V. U. – Çeçenov, A. (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.