GELENEKSEL TÜRK EVİNDEN ÇOK KATLI BİNALARA: KENTSEL MİMARİNİN ELEŞTİRİSİ

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 39, 858 - 882, 15.09.2022

Neslihan Avcı

https://doi.org/10.12981/mahder.1148794

Öz

Türkiye’de 1950’li yıllarda başlayan ve ulaşım araçlarının, teknolojinin gelişmesiyle hızlanan sanayileşme süreci kırsaldan kente göç hareketliliğine neden olurken, düzensiz kentleşmenin de ilk tezahürlerini görünür kılmıştır. Atlı göçebe kültüründen gelen Türk insanının, zorlu yaşam koşulları altında edindiği halk bilgisel pratikler, bugünün elverişsiz konut mimarisinde arada kalmış bir yaşam sürdürülerek devam ettirilmiştir. Mahremiyete önem veren Türk insanı, bir başka mahremin eşiğinde kendi yaşam anlayışına duvarlar örerek yeni çözüm arayışlarına da kapı aralamıştır. Bu makalede, Türk hayat felsefine ilişkin derin anlamlar barındıran geleneksel Türk evlerinden toplu konutlara geçişte kaybolan sembollerin, komşuluk ilişkilerinin, doğayla bütünleşik yaşam anlayışının nasıl bir dönüşüm yaşadığı irdelenmiştir. Bu bağlamda, kentleşme olgusunun en yoğun olduğu İstanbul ili örnekleminde, toplam 18 kaynak kişi ile toplu konutlarda karşılaşılan problemlerin kadınların dilinden aktarılması amaçlanmıştır. Araştırma mülakat ve gözlem metoduyla yürütülmüş, ses kaydı elde edilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular neticesinde, toplu konutlardaki standart mimarinin Türk hayat felsefesiyle bağ kuramadığı, gündelik ihtiyaçlara yeterli oranda cevap veremediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Evi, Kadın, Kentleşme, Toplu Konutlar, Standart Mimari.

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Bu çalışmanın ana hatlarının oluşmasına katkı sağlayan, Hacettepe Üniversitesi Türk Halk Bilimi bölüm başkanı Prof. Dr. Özkul Çobanoğlu'nun "İleri Halkbilim Metod ve Teknikleri II: Bağlam Merkezli Kuramlar" adlı dersinde gerek mesleki bilgilerini gerekse folklor disiplinine dair yapmış olduğu özgün yorumlarını paylaşmasından dolayı kendisine teşekkürü bir borç bilirim.

ON THE VERGE OF ANOTHER PRIVACY: INTERİOR SPACE PROBLEM IN MASS HOUSING

Öz

While the industrialization process, which started in the 1950s in Turkey and accelerated with the development of transportation vehicles and technology, caused migration from rural to urban areas, it also made the first manifestations of irregular urbanization visible. The folklore practices acquired by the Turkish people, who came from the nomadic equestrian culture, under difficult living conditions, have been continued by maintaining a life in between in today's unsuitable residential architecture. Turkish people, who attach importance to privacy, have also opened the door to search for new solutions by building walls on their own understanding of life on the threshold of another privacy. In this article, it has been examined how the disappearing symbols, neighborhood relations, and the understanding of life integrated with nature have undergone a transformation in the transition from traditional Turkish houses, which have deep meanings related to Turkish life philosophy, to mass housing. In this context, it is aimed to convey the problems encountered in mass housing in the language of women with a total of 19 resource people in the sample of Istanbul, where the phenomenon of urbanization is the most intense. The research was carried out by interview and observation method, and sound recording were obtained. As a result of the findings obtained in the research, it was concluded that the standard architecture in mass housing could not connect with the Turkish philosophy of life and could not adequately respond to daily needs.

Anahtar Kelimeler

Turkish House, Woman, Urbanization, Mass Housing, Standard Architecture.

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Bahtiyar, Tuba Bülbül ve Esra Yaldız. (2021). Ev Dekorasyon Dergisi (1976-82) Üzerinden Konutlardaki İç Mekân Özelliklerinin İncelenmesi. Sanat ve Tasarım Dergisi (28), 149-173.
• Bektaş, Cengiz. (1996). Türk Evi. İstanbul: YKY Yayınları.
• Bertram, Carel. (2012). Türk Evini Hayal Etmek. (çev.: Mehmet Ratip), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bilgin, Nuri. (1991). Eşya ve İnsan. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Bilgin, Nuri. (2013). Tarih ve Kolektif Bellek. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Bozdoğan, Sibel. (2012). Modernizm ve Ulusun İnşası. İstanbul: Metis Yayınları.
• Csikszentmihalyi Mihaly ve Eugene Rochberg-Halton. (1981). The Meaning of Things- Domestic Symbols and The Self. United Kingdom: Cambridge University Press.
• Çağlar, Ayşe Şimşek. (2017). “İki Elde Bir Sehpa”, Kültür Fragmanları. (ed.: Deniz Kandiyoti ve Ayşe Saktenber), İstanbul: Metis Yayınları.
• Çelikoğlu, Özge. (2011). Çekyatın Öyküsü: Türkiye’de Toplumsal Değişime Tanıklık Eden Bir Mobilya. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi.
• Çobanoğlu, Özkul. (2000). Geleneksel Dünya Görüşü veya Halk Felsefesinin Halkbilimi Çalışmalarındaki Yeri ve Önemi Üzerine Tespitler. Millî Folklor (45), 12-14.
• Çobanoğlu, Özkul. (2004). Türk Halk Kültüründe “Tör/Başköşe” Kavramı ve Anlam Yaratmadaki Simgesel Sürekliliği. Türkbilig (7), 33-44.
• Duben, Alan ve Cem Behar. (2014). İstanbul Haneleri- Evlilik, Aile ve Doğurganlık 1880-1940. (çev.: Nuray Mert), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Eldem, Sedad Hakkı. (1954). Türk Evi Plan Tipleri. İstanbul: Pulhan Matbaası.
• Emiroğlu, Kudret. (2014). Gündelik Hayatımızın Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ergin, Muharrem. (2021). Dede Korkut I-II. Ankara: TDK.
• Glassie, Henry. (1993). Turkish Traditional Art Today. USA: İndiana University Press.
• Goffman, Erving. (2014). Gündelik Yaşamda Benliğin Sunumu. (çev.: Barış Sezar), İstanbul: Metis Yayınları.
• Gök, Özlem ve Kerim Kılıçarslan. (2017). Şarkiyatçı Söylemde Ötekilik Mekânlarının Yeniden Üretimi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7 (3), 610-663.
• Günay, Reha. (1998). Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri. İstanbul: YEM Yayın.
• Keleş, Ruşen. (1993). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kurt, Seyhan. (2021). Haneden Ev Hâline- “Türk Evi”nde Mimari, Düzenleme, Pratik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Küçükerman, Önder. (1985). Kendi Mekânının Arayışı İçinde Türk Evi. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayını.
• Lefebvre, Henri. (1985). Mekânın Üretimi. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Ögel, Bahaeddin. (1978). Türk Kültür Tarihine Giriş IV. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ögel, Bahaeddin. (1985). Türk Kültür Tarihine Giriş III. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sennett, Richard. (1999). Gözün Vicdanı- Kentin Tasarımı ve Toplumsal Yaşam. (çev.: Süha Sertabiboğlu-Can Kurultay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Stokes, Martin. (2012). Aşk Cumhuriyeti- Türk Popüler Müziğinde Kültürel Mahrem. İstanbul: KOÇ Üniversitesi Yayınları.
• Tanyeli, Uğur. (2011). Rüya, İnşa, İtiraz-Mimari Eleştiri Metinleri. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu. (2020). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• KK- 1: Aysel Bilecan, Balıkesir/Bigadiç 1975, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 15 Nisan 2022).
• KK-2: Gülin Yılmaz, İzmir/Bornova 1963, Lise Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 04 Nisan 2022).
• KK3: Fatmagül Arslan, Bursa/Mudanya 1961, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 07 Nisan 2022).
• KK4: Neriman Kara, Konya/Meram 1965, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 05 Nisan 2022).
• KK- 5: Özlem Ölmez, Sivas/Gülova 1988, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 10 Nisan 2022).
• KK- 6: Emine Hafızoğlu, Rize/Fındıklı 1962, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 05 Nisan2022).
• KK- 7: Necla Demirel, İstanbul/Kadıköy 1967, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 14 Nisan 2022).
• KK- 8: İsminaz Tekeli, Sakarya/Karasu 1965, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 11 Nisan 2022).
• KK- 9: Sevgi Düzgün, Kastamonu/Devrekani 1968, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 14 Nisan 2022).
• KK- 10: Nuray Özdemir, İzmir/Balçova 1969, Lise Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 05 Nisan 2022).
• KK- 11: Aynur Altın, Kastamonu/Taşköprü 1964, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı (Görüşme: 11 Nisan 2022).
• KK- 12: Rezzan Tonyalı, Trabzon/Çaykara 1969, Lise Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 14 Nisan 2022).
• KK- 13: Necla Altınoluk, İstanbul/Ümraniye 1970, Lise Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 14 Nisan 2022).
• KK- 14: Şerife Fatsalı, İstanbul/Fatih 1965, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 04 Nisan 2022).
• KK- 15: Hanım Yeşilyurt, Balıkesir/Susurluk 1962, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 10 Nisan 2022).
• KK- 16: Havva Keleş, Kastamonu/Çatalzeytin 1965, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 20 Nisan 2022).
• KK- 17: Sabiha Olcay, İstanbul/Kadıköy, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 18 Nisan 2022).
• KK- 18: Sultan Çavdar, İstanbul/ Fatih 1965, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, (Görüşme: 18 Nisan 2022).