İade-i-İtibar: Kabak Kemanenin Tarihsel Serüveni

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 41, 314 - 330, 16.03.2023

Fulya Doğruel

https://doi.org/10.12981/mahder.1247375

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma Türk halk müziğinde icra edilen kadim ve otantik Kabak kemane çalgısının geçmişten günümüze itibar serüvenini, icra edilme koşullarını, sanatsal ve teknik yönden değişimini ve toplumdaki karşılığını incelemektedir. Kemane Türk boylarının Anadolu’ya göçleriyle getirdikleri ve özellikle Teke yöresi Yörük kültüründe korunmuş önemli bir kültür sembolüdür. Atlı-göçebe kültür’ün önemli bir elementi olan yaylı çalgılar içinde önde gelir. Kemane, halk kültüründe çok uzun yıllar unutulmaya yüz tutmuş bir çalgı ve akademik anlamda ihmal edilmiş bir konudur. Ancak özellikle 1980’lerde Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu’nun (TRT) kemanye yer vermeye başlaması ile ekranlarda yine görünür olmuş, özellikle son yıllarda kemaneye dair akademik çalışmalar çoğalmaya başlamıştır. Kemane, ona gönül vermiş sanatçılar, çalgı yapımcılar, konservatuvarlarda Türk halk müziği eğitimi veren öğretim üyeleri ve öğrencileri tarafından icra edilmeye, geliştirilmeye, öğretilmeye çalışılmaktadır. Kemane üzerine yapılan çalışmalar genelde kemanenin sosyal ve müzikal yönleri, yapım teknikleri, eğitim yöntemleri, değişimi ve gelişme olanaklarının yanı sıra daha geniş müzik evrenine uygulanırlığı üzerine yapılan çalışmalardır. Böylece çalgının biçim ve icra özellikleri, ortamları ve repertuvarı gelişmiştir. Bu çalışmalar Kabak kemane çalgısının yerelden ulusala ve uluslararası alana taşınmasını sağlamıştır. Kemanenin yaşatılması ve toplumsal kültür ve müzik evreni bağlamında değerinin kavranması için gösterilen bu çaba sadece Kabak kemane geleneğinin değil Halk Müziği geleneğinin de sonraki kuşaklara aktarılabilmesi açısından çok önemlidir. Bu konuda daha fazla kurumsal ve toplumsal farkındalığa ve desteğe ihtiyaç bulunmaktadır. Kabak Kemane'nin tanınmasına katkıda bulunmayı amaçlayan bu nitel çalışmanın verileri, Kabak Kemane enstrümanı üzerine yapılan bir literatür taramasına ve bu enstrümanı çalan altı müzisyen ve sanatçıyla yapılan derinlemesine görüşmelere dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kabak Kemane, Iklığ, Yaylı çalgılar, Türk müziği, Halk müziği

Kaynakça

• Açın, S. Y. (1993). Türk halk müziği yaylı sazlarından kemanenin doğuşu, yapımı ve ailesinin oluşması. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Akyol, A. (2017). Kabak kemanenin dünü bugünü ve yarını. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 3(1), 161-179.
• Arseven, V. (1992). Müzik toplum etkileşimi Türk halk müziğinde çeşitli görüşler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları/1414.
• Çakmakoğlu, B. (2021). Kastamonu Yöresi Geleneksel Müzik Pratiklerinde Meytar ve İşlevleri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(1), 1022-1032.
• Çelik, Ö. (2009). Türk dünyasında üç yaylı çalgı: Kılkobız, kamança ve kabak kemane üzerinde bir inceleme, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi.
• Çelik, Ö. (2017). Kitle iletişim araçları sayesinde yerelden ulusala taşınan bir çalgı: Kabak kemane. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 17(1), 155-166.
• Çelik, Ö. (2019). Kabak kemane için pozisyon değiştirme önerileri. Eurasian Journal of Music and Dance, 15, 105-116.
• Çelik, Ö. (2020). Kabak kemanede Yozgat (sürmeli) tavrı. Eurasian Journal of Music and Dance, 17, 277-285.