GEYİK FİGÜRLÜ KAYA RESİMLERİNDEN ESİNLENİLEN ÖRME TEKSTİL TASARIMLARI VE ÖRNEK UYGULAMA

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 45, 358 - 374, 18.03.2024

Vildan Bağcı , Şengül Aydın

https://doi.org/10.12981/mahder.1369690

Öz

İnsanların eski çağlardan beri kayalara ve mağara duvarlarına birbiriyle iletişim kurmak amacıyla çizdiği resimler ve semboller görsel iletişimin ilk belgeleri arasında yer alan sanat örnekleridir. Bu çalışmada, Türk toplumlarının kültür, sanat ve inançlarını aktardığı eserlerin yaşatılması düşüncesiyle, erken dönem kaya resimlerinde görülen geyik tasvirlerinden esinlenilerek örme erkek atkı tasarım çalışmaları ve bir üretim ile özgün örneklem yapılması amaçlanmıştır. Kavramsal çerçevesi tarama modeliyle oluşturulan çalışmada tasarımların ilham noktasını erken dönem geyik figürlü kaya resimleri oluşturmaktadır. Tasarımlarda Kırgızistan ve Moğolistan bölgesindeki Kazarman Saymalıtaş (4), Arhangay (3), Mandal Hayrhan (2) olmak üzere dokuz adet kaya resmi ele alınmıştır. Özgün örme atkı yüzey tasarım çalışmalarında geyik figürünün farklı uzuvlarından esinlenilerek farklı kompozisyon düzeninde düzenlenmiş beş adet desen hazırlanmış, örme tasarım örneklerinden “Tasarım 3” çalışması atkılı düz örme makinesinde çift taraflı kullanıma uygun üretimi sağlaması açısından iki renk torba jakar örgü tekniği ile üretilmiştir. Ürün haline getirilen örme erkek atkısı tasarım ve üretim sürecinin detayları görsel destekle sunulmuştur. Kaya resim sanatı çizimleri farklı kullanım alanlarında değerlendirilmiş ve örnek ürün ile işlevsel hale getirilmiştir. Bu alanda çalışma yapmak isteyenlere katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kaya Resimleri, Geyik, Örme Tasarımı, Torba Jakar, Atkı.

KNITTED TEXTILE DESIGNS INSPIRED BY ROCK PAINTINGS WITH DEER AND PARALLEL APPLICATION

Öz

Pictures and symbols that people have drawn on rocks and cave walls since ancient times to communicate with each other are examples of art that are among the first documents of visual communication. In this study, it is aimed to carry out knitted scarf design studies inspired by deer depictions seen in early rock paintings, with the idea of keeping the works that Turkish societies conveyed their culture, art and beliefs alive. In the study, the conceptual framework of which was created with the scanning model, the inspiration point of the designs is the early period rock paintings with deer figures. Nine rock paintings, including Kazarman Saymalıtaş (4), Arhangay (3), Mandal Hayrhan (2), were used in the designs in Kyrgyzstan and Mongolia. In the original knitted scarf surface design work, five arranged patterns inspired by the different limbs of the deer figure were prepared in different compositional order. As a result, “Design 3” study, which is one of the knitting design examples, was produced with two-color double sided jacquard knitting technique in order to provide production suitable for double-sided use in weft flat knitting machine. It is valuable in terms of utilizing rock art drawings in different areas of use and making them functional by producing original designs. Rock painting art drawings were evaluated in different areas of use and made functional with the sample product. It is thought that it will contribute to those who want to work in this field.

Anahtar Kelimeler

Rock Paintings, Deer, Knitted Design, Bag Jacquard (double sided), Scarf.

Kaynakça

• Akarsu, R. (2014). Erken Tunç Çağı sonu ve Orta Tunç Çağı’nda güneybatı Anadolu’nun tarihi coğrafyası. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (2), 209-216.
• Akkış, B. (2009). Farklı iplik numaralarından örülmüş değişik örgü tiplerinin kumaşın fiziksel özelliklerine etkisi. Adana: Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Arslan, A. (2022). Yuvarlak örme makinelerinde bazı üretim parametrelerinin tasarım sürecine etkisi. Ankara: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Baçan, V. (2010). Endüstriyel örme giyim ürünlerinin teknolojik özelliklerinin belirlenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Bağcı, V.- Kayabaşı, N. (2014). A study ınto the vıews of plaın weft-knıttıng sector representatıves manufacturıng women’s topwear over demographıc features, the structure of the busıness qualıty control process. E- Journal of New World Sciences Academy: Nwsa-Vocational Education, 9 (1), 1-16. Batbold, N. (2011). Moğolistan’ın kaya resim araştırması (Göbiçölü bölgesinden bulunan kaynaklardan). Doktara Tezi, UB, 1.
• Brown, C. (2013). Knitwear design. London: Laurence King.
• Candan, C. (2000). Düz örme teknolojisi. İstanbul: IMC Basım Ltd.
• Ceylan, A.- Aydın, T. (2021). Elmalı kaya resimleri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (1), 535-556.
• Çoruhlu, Y. (1993). İslamiyet’ten önceki Türk sanatında hayvan mücadele sahneleri. İkonografik araştırmalar: Güner İnal’a Armağan, 117-141, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Çoruhlu, Y. (1997). Erken devir Türk sanatının ABC’Sİ. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Çoruhlu, Y. (2007). Erken devir Türk sanatı (İç Asya’ da Türk sanatının doğuşu ve gelişimi). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Çoruhlu, Y. (2014). Kozmolojik, mitolojik, astrolojik, dini ve edebi tasavvurlara göre Türk sanatında hayvan sembolizmi (Proto-Türk devrinden, M.S. 14. yüzyıla kadar efsanevi ve yırtıcı hayvanların sembolizmi üzerine bir deneme. 1. Basım, Konya: Kömen Yayınları.
• Dalkhaa, S. (2019). Moğolistan göçebe kültürlerinin etnoarkeolojik açıdan incelemesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Dursun, Ç.- Hança, B. B. (2022). Alevi inancında hayvan sembolizmi: Kul Himmet örneği. Asya Studies- Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (19), 107-114.
• Eckert, C.- Stacey, M. (2003). Adaptation of sources of ınspiration ın knitwear design. Creativity Research Journal, 15 (4), 355-384.
• Gürcüm, B. H. (2010). Tekstil malzeme bilgisi. 1. Basım, Ankara: Güncel Yayıncılık.
• Gürcüm, B. H.- Kartal, S. (2021). Tekstil tasarımında esin kaynaklarını yansıtma yöntemleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14 (77), 545-557.
• Hodder, I. (2006). Çatalhöyük. Leoparın öyküsü. (Çev. D. Şendil), İstanbul: Yapı ve Kredi Yayınları.
• Hodder, I. (2007). Çatalhöyük: Yeni çalışmalar. Türkiye’de Neolitik Dönem, Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, (ed.: M. Özdoğan - N. Başgelen), 313-329, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Hoppal, M. (2015). Şamanlar ve semboller (Kaya resmi ve göstergebilim). (çev.: Fatih Sel), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İbekeyeva, S. (2015). Göktürk devri Kazakistan kaya resimleri, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Kartal, S.- Bağcı, V. (2022). Türk sanatı kuş figürlerinin anlatılarına davet: örme tasarımı örneği”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, 11 (95), 1077-1091.
• Köklü, V. (1997). Çankırı ili Kızılırmak ilçesine ait birkaç köyde bulunabilen el örgüsü çorap örnekleri ve yeni tasarımlar, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Sanatta Yüksek Lisans Tezi.
• Mandaloğlu, M. (2013). Türk mitolojisinden Anadolu’ya taşınan kültür: geyik motifi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (27), 382-391.
• Marmaralı, A. (2014). Atkı örmeciliğine giriş. 3. Basım, İzmir: Ege Üniversitesi Tekstil ve Konfeksiyon Araştırma Merkezi Yayını.
• Mülayim, S. (1999). Değişimin tanıkları orta çağ Türk sanatında süsleme ve ikonografi. 1. Basım, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Ögel, B. (2003). İslamiyet’ten önce Türk kültür tarihi: Orta Asya kaynak ve buluntularına göre. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özkan Tağı, S. (2018). Tekstil tasarımında alışılmadık bir ekolojik baskı yöntemi “Pas baskı”. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 7 (43), 327-333.
• Özyazgan, V. (2011). Yuvarlak örme makinelerinde meydana gelen hatalar ve çözüm önerileri. ABMYO Dergisi. 22, 71-86.
• Salt, A. (2006). Ansiklopedi semboller- neo-spiritüalist yaklaşımlarla ezoterik bilgilerin ışığında. İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları.
• Sezgin, Ş. (1997). Tekstilde materyal, form ve tasarım ilişkileri. Tekstil ve Mühendis Dergisi, 11 (55-56), 50-51.
• Somuncuoğlu, S. (2008). Sibirya’dan Anadolu’ya taştaki Türkler. İstanbul: A-Z Yapı İnşaat Sanayi.
• Steed J.-Stevenson F. (2012). “What is textıle desıgn?” basics textile design 01: sourcing ideas: researching colour, surface, structure, texture and pattern. London: AVA Publishing SA. Petre, M. at al. (2006). Complexity through combination: an account of knitwear design. Design Studies, 27 (2), 183-222.
• Taşağıl, A. (2011). Göktürk dönemi Türk Moğol boy ilişkileri (542-745). Belleten (1), 81-104.
• Taşağıl, A. (2015). Kök Tengri'nin çocukları (Avrasya bozkırlarında İslam öncesi Türk tarihi). 5. Basım, İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Tseveendorj, D. at al. (2003). Moğolistan’ın Arkeolojisi. UB.
• Uzun, N. (2019). Başlangıcından M.Ö. II. bin yıl sonuna kadar Anadolu’da geyik tasvirleri, İstanbul: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Ülger, E. H. (2014). “Tasarım” kavramı üzerine felsefi meditasyonlar. Felsefe/Düşünce Dergisi, 60, 179-217. Valentine, L. at al. (2017). Design thinking for textiles: let’s make it meaningful. The Design Journal, 20 (1), 964-976.
• Volkov, V. V. (1981). Olennıye kamni mongolii. Ulan-Bator.
• Yılankaya, G. (2010). Batı Çatalhöyük insan ve hayvan betimlemeli çanak çömlekleri, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.