THE EFFECT OF USING A PROCESSOR/EFFECT DEVICE ON THE TRADITIONAL PERFORMANCE OF THE BAGLAMA

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 45, 431 - 452, 18.03.2024

Ümit Akca , Sertan Demir

https://doi.org/10.12981/mahder.1411300

Öz

Since man discovered music, musical instruments have evolved and diversified. This has led to the emergence of various instruments, such as the 'ıklığ' played with a bow and the 'kopuz' played with fingers or a plectrum. In addition, electronic devices are added to the Bağlama according to the needs and environment. The changes in the use of the bağlama on stage, such as the electro bağlama and sub-threshold bağlama, are the result and indicator of this. The aim of this study is to raise awareness about the use of effect/processor devices in the context of bağlama playing and to reflect the importance of traditional bağlama performance in Turkish culture. This study investigates the impact of using a processor/effect device on the traditional performance and sound of the bağlama. Personal interviews and literature review methods were used. The method of the study includes semi-structured personal interviews with experts in the field of bağlama education, as well as a literature review section that covers the history of bağlama and effects/processor devices. The data obtained through personal interviews using this method is the limitation of the study. Based on all these data and findings, a conclusion was made.
The conclusion includes an evaluation of the history of the processor/effects unit and the binding based on the findings obtained, excluding any personal opinion to maintain objectivity.

Anahtar Kelimeler

Kopuz, Baglama, Folk music, Effect instruments

PROSESÖR/EFEKT CİHAZI KULLANIMININ BAĞLAMANIN GELENEKSEL İCRASINA ETKİSİ

Öz

Çalgı kullanımı insanoğlunun müziği keşfettiği andan itibaren gelişerek ve değişerek günümüze kadar süregelmiştir. Bu kullanımların neticesinde farklı çalgılar ortaya çıkmıştır. Yay ile çalınanların “ıklığ”, parmak/tezene ile çalınanların ise “kopuz” olarak adlandırılması şeklinde olmuştur. Kopuz Asya kökenli bir çalgı olup bağlamanın atası olarak kabul edilmektedir. Bağlama, Asya kültüründen gelen ve Anadolu’ya yayılan bir çalgıdır. Türk kültüründe ve özellikle Türk halk müziğinin temel çalgısı olan bağlama, yapısal olarak geçmişten günümüze kadar birçok değişim ve gelişim geçirmiştir. Elektro bağlama, eşik altı bağlama vd. bağlamanın sahnede kullanımına dair geçirdiği değişimlerin sonucu ve göstergesidir. Son dönemlerde eşik altı, elektro vs. diye tabir edilen bağlamalar bulunmaktadır. Bunun yanı sıra ihtiyaca ve ortama göre bağlamaya eklenen elektronik cihazlar bulunmaktadır. Bu cihazlara efekt veya prosesör denilmektedir. Bu çalışma ile bağlamada efekt/prosesör cihazları kullanımı konusunda bir farkındalık yaratmak amaçlanmış ve bu bağlamda geleneksel bağlama icracılığının Türk kültüründe önemli olduğu yansıtılmaya çalışılmıştır. “Bağlamada Prosesör/Efekt cihazı Kullanımının Bağlamanın Geleneksel İcrasına Etkisi” başlığı altında, konuyla ilgili literatür taranmış, kişisel görüşme ve yarı yapılandırılmış görüşme tekniği uygulanmıştır. Bağlamada prosesör/efekt cihazı kullanımının bağlamanın geleneksel icra ve tınısına olan etkisinin araştırılacağı bu çalışmada kişisel görüşme, literatür tarama yöntemleri kullanılmıştır. Bağlama icrası, bağlama eğitimi alanında “usta” sayılabilecek isimlerle yapılan yarı yapılandırılmış kişisel görüşmeler, bağlamanın ve efekt/prosesör tarihçesinin anlatıldığı tarama literatür kısmı çalışmanın yöntemidir. Bu yöntem dahilinde yapılan kişisel görüşmeler ile elde edilen veriler çalışmanın sınırlılığını oluşturmaktadır. Tüm bu veriler ve bulgular ışığında sonuca ulaşılmıştır.
Prosesör/efekt cihazının ve bağlamanın tarihçesinin ardından yapılan kişisel görüşlerde elde edilen bulgular ışığındaki değerlendirmeler sonuç kısmında yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

Kopuz, Bağlama, Halk Müziği, Efekt cihazları, Prosesör cihazları

Kaynakça

• Aksoy, B. (2003). Avrupalı gezginlerin gözüyle Osmanlılarda musiki. Ankara: Pan Yayınları.
• Blasie, C. W. (2020). Design of DSP guitar effects with FPGA implementation. New York: Department of Electrical and Microelectronic Engineering Kate Gleason Colloge of Engineering Rochester İnstitute of Technology Rochester Master’s Thesis.
• Der, M., & Mak, M. (2022). Oturak Âlemlerinden Barana Sohbetlerine Dönüşüm. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi. 4(9), 655-680.
• Dönmez, E. C. (2022). Şelpe tekniğine yönelik yapılan çalışmaların incelenmesi: Sistematik derleme. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (41), 341-372.
• Duygulu, M. (2014). Türk halk müziği sözlüğü. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Ekici, S. (2012). Bağlama eğitimi yöntem ve teknikleri. Ankara: Yurtrenkleri Yayınevi.
• Eroğlu, T. (1994). Doğu ve güneydoğu Anadolu bölgesi halk oyunları ve bu bölgelerdeki “halay”ların folklorik incelemesi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. İnternet Adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Ersalıcı, U. C. (2020). Elektro gitar prodüksiyonunda efekt pedallarının sinyal zincirinde değişimlerine göre tınıya etkileri. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Göktaş, U. (2020). Bağlama icrasındaki çeşitliliğe yönelik tespitler. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Güler, E. (2017). Uzun sap bağlama ve tanburun orgonolojik ve icra özellikleri açısından karşılaştırılması. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Güler, E. (2021). Bağlama öğretiminde kullanılan metotlardaki transkripsiyon farklılıklarının incelenmesi, değerlendirilmesi ve model önerisi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Güneygül, G. Osmanlı müzik kaynaklarında bozuk-karadüzen çalgıları ve buzuki çalgısının karşılaştırılması. Yegah Musiki Dergisi, 3(1), 86-101.
• Karabulut, B. (2013). Müzik kültürü. (Ed. A. Canbay – Z. Nacakcı), Ankara: Tarcan Matbaacılık Yayın Sanayi.
• Karahasan, T. H. (2003). Buram buram Anadolu bağlama metodu. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Novák, J. (2011). Gitar işlemcisi. Brno: Elektrik Mühendisliği ve İletişim Teknolojileri Fakültesi Radyo Elektronik Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Oral, B.- Çoban, A. (2021). Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Öcek, C. (2010). Elektrogitar efektleri ve amplifikatörler. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Önen, U. (2007). Ses kayıt ve müzik teknolojileri. İstanbul: Çitlembik Yayınları.
• Parlak, E. (2000). Türkiye’de el ile (şelpe) bağlama çalma geleneği ve çalış teknikleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sulak, E. (2018). Dijital ses efektlerinin yazılımsal olarak oluşturulması. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Tabak, C. (2018). Teknoloji-gitar ilişkisi: Manyetikler ve efektler. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 67, 86-96.
• Turan, B. (1998). Yeni bağlama metodu 1. İzmir: Alkan Okul Yayınevi
• Zapletal, O. (2014). Analog gitar çoklu etki. Brno: Elektrik Mühendisliği ve İletişim Teknolojileri Fakültesi Radyo Elektronik Enstitüsü Yayımlanmamış Lisans Tezi.