UYGULAMALI HALK BİLİMİNİN KENT TURİZMİNE KATKISI: MARDİN ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 45, 186 - 201, 18.03.2024

Şakire Balıkçı

https://doi.org/10.12981/mahder.1433918

Öz

Kültürel turizm; Türkiye ve dünyada yaz turizmi, deniz turizmi ve kış turizmi ile birlikte en çok tercih edilen turizm türlerinden biri hâline gelmiştir. Kültürel turizmde öne çıkan unsurlar; kültürel miras konumundaki mekânlar, müzeler, şehrin ruhunu yansıtan çarşılar, restoranlar, hamamlar, çeşmeler, doğal oluşumlar, tarımsal faaliyet alanları gibi mekânlardır. Kültürel mekânların yanında inançlara bağlı ritüeller, danslar, eğlenceler ve mutfak kültürü gibi folklor malzemeleri de son yılların dikkat çeken kültürel turizm mekân ve etkinlikleri arasında yer almaktadır. Kent folklorunun geçmişle bağını koparmadan güncel koşullara ayak uydurarak kimi zaman ise bu koşullardan istifade ederek kendini gerçekleştirmesi önemlidir. Gelenek ancak bu sayede bugüne ve yarınlara taşınabilir. Türkiye’de somut olmayan kültürel miras projesi sözleşmenin kabulünden bugüne ülke çapında atalar mirası olan gelenek-görenek, mekân ve uygulamaların korunmasında ciddi adımlar atılmıştır. Mardin özelinde de 2002 yılından bu yana devam eden somut olmayan kültürel miras sürecinde son yıllardaki olumlu gelişmeler kentin tarihî ve kültürel dokusunun öncelikle korunması ve daha sonrasında tanıtılması adına önemlidir. Konuyla ilgili kamu kurumlarının mevcut çalışmaları devam etmektedir. Bu çalışmada son yıllardaki uygulamalı halk bilim örnekleri tanıtılıp mevcut olmayan veya kısmen yetersiz olan uygulamalar ele alınmıştır. Mevcut olmayan uygulamalı halk bilim örnekleri ele alınarak kent turizminin gümüş, bakır alışverişi ve sınırlı tarihî mekân gezilerinden farklı bir noktaya taşınabilmesine katkı sağlanması için önerilerde bulunulmuştur. Kentte birçok uygulamanın bir merkezde gerçekleştirilebildiği “yaşayan müze”ye ek olarak açık hava faaliyetlerine uygun kültürel mekânların tanzimi de öneriler arasında yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mardin, uygulamalı halk bilimi, kültürel turizm, yaşayan müze, açık hava müzesi

The Contribution of Applied Folklore to Urban Tourism: The Case of Mardin

Öz

Cultural tourism has become one of the most preferred forms of tourism globally, along side summer, sea, and winter tourism. Keyelements in cultural tourism in clude places of cultural heritage, museums, markets reflecting the city's spirit, restaurants, baths, fountains, natural formations, and agricultural areas. Inaddition to cultural spaces, folklore materials such as rituals based on beliefs, dances, festivities, and culinary culture have gained prominence in recent years among cultural tourism venuesand activities. It is crucial for urban folklore to maintain its connection with the past while adapting to contemporary conditions and sometimes leveraging them for self-realization. Only through this process can tradition be carried forward to the present and future. Since the acceptance of the intangible cultural heritage Project contract in Turkey, significant steps have been taken nation wide to preserve an cestral traditions, customs, places, and practices. The positive developments in the intangible cultural heritage process in Mardin since 2002 are important for the preservation and subsequent promotion of the city's historical and cultural fabric. Public institutions continue the iron going efforts on thesubject. In this study, practical folklore examples from recent years are introduced, and existing orpartially inadequate practices are addressed. Recommendations have been proffered to facilitate there location of urban tourism to a distinctive paradigm by addressing non-existent practical folklore examples. This initiative aims to transcend the prevalent pursuits of silver and coppercommerce, as well as constrained historical site excursions. The arrangement of cultural spaces suitable for outdoor activities is also proposed among there commendations, in conjunction with the existing "living museum" where numerous activities are centralized in a single center within the city.

Anahtar Kelimeler

Mardin, applied folklore, cultural tourism, living museum, open-air museum.

Kaynakça

• Akyüz, Ç. (2018). Markalaşma süreci ve kültüre evrilen turizm: Mardin. İlk Çağlardan Modern Döneme Tarihten İzler-II, (hzl.: D. Karacoşkun – O. Köse), 267-280, Ankara: Berikan Yayınevi.
• Altun, I. -Akyüz Öztokmak, Ç. (2019). Reyhanî: An authentic combination of music and dance in Mardin. Folklor/Edebiyat, 25(100), 839-848.
• Aral, A. E. (2015). Uygulamalı halk bilimi açısından eğitim sürecinde Dede Korkut. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 15 (2), 123-138.
• Aslan, E. (2020). Fakelore mu, geleneğin icadı mı, uygulamalı halk bilimi mi? Hamamönü Hıdırellez şenlikleri üzerine bir inceleme. Milli Folklor, 16 (126), 75-85.
• Aslan, E. (2022). Uygulamalı halk bilimi veya geleneğin popülerleştirilmesi: Ayna grubu örneği. Folklor Akademi Dergisi. 6 (1),1-11.
• Balıkçı, Ş.-Şimdi, B. (2021). Mardin’de Umay kültü. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 10 (4), 1393-1411.
• Balıkçı, Ş. (2023). Mardin sahası demonik varlık anlatıları. Folklor Akademi Dergisi, 6 (2), 778-792).
• Baron, R. (2014). Amerikan kamusal halk bilimi-tarihi, sorunları ve zorlukları. (çev.: İmran Gündüz), Uygulamalı Halk Bilimi, (hzl. Ö. Oğuz vd.), 176-199, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Bascom, W.R. (2010). Folklorun dört işlevi. (çev.: Ferya Çalış-Selcan Gürçayır). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-2, (hzl.: M. Öcal Oğuz - Selcan Gürçayır), 71-86, Ankara: Geleneksel Yayıncılık
• Çağlayan, M. (2021). Mardin’in UNESCO dünya mirası listesine alınma süreci. International Journal of Mardin Studies, 2(2), 7-16.
• Çıblak Coşkun, N. (2018). Kültür ve turizmde uygulamalı halkbilim müzeciliğinin rolü ve Erdemli’de açık hava müzesinin kurulmasıyla ilgili öneriler. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11 (24), 1-12.
• Daştan, N. (2022). Uygulamalı halk bilimi-tarihsel süreç. Mavi Atlas, 10(2), 346-355.
• Demir, Z. S. (2013). Türkiye’de açık hava müzeleri “açıldı” açılıyor açık hava müzelerine yeni bir bakış. Milli Folklor, 25 (99), 145-158.
• Demir, Z. S. (2013a). Halk bilimi müzeciliğinde deneysel yaklaşımlar: yaşayan müze. Turkish Studies, 8 (9), 1111-1125.
• Doğan, O. (2023). Türk halk kültüründe buğday. Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
• Dorson, M. R. (2007). Folklor ve fake lore. (çev.: Selcan Gürçayır), Folklorun Sahtesi Fakelore, (hzl.: Selcan Gürçayır), 11-22, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Ekici, M. (2008). Geleneksel kültürü güncellemek üzerine bir değerlendirme. Milli Folklor, 10 (80), 33-38.
• Emekli, G. (2006). Coğrafya, kültür ve turizm: kültürel turizm. Ege Coğrafya Dergisi, 15(1-2), 51-59.
• Geyik, N. E. (2020). Mardin’in Unesco dünya mirası listesi adaylık süreci. Yerel Kimlik Geçmişten Geleceğe, 30-35, İstanbul: Tarihi Kentler Birliği.
• Gülüm, E. (2015). Yaratıcı turizm halk kültürü ilişkisi ve yerelin popülerleşmesi. Milli Folklor, 27 (105), 87-98.
• Gürçayır Teke, S. (2016). Uygulamalı halk bilimi ve âşıklık geleneğinin geleceği. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergisi, 31 (31), 91-100.
• Ocak, A. Y. (2012). İslam- Türk inançlarında Hızır yahut Hızır-İlyas kültü. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Oğuz, Ö. (2019). Küreselleşme ve uygulamalı halk bilimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ölçer Özünel, E. (2011). Peri bacalarına sihirli değnek: Nevşehir turizminin kültürel animasyon ve uygulamalı halk bilimi bağlamında değerlendirilmesi. I. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildiri Kitabı, C. 3, 93-103, Nevşehir: Nevşehir Üniversitesi Yayınları.
• Santur, A. (2003). Açık hava müzeleri. (Tanımı, Türkiye’deki durumu, yurtdışından bir örnek). Türkiye’de Halkbilimi Müzeciliği ve Sorunları Sempozyum Bildirileri. (hzl.: M. Öcal Oğuz - Tuba Saltık Özkan), 15-21, Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER Yayını.
• Uygur, H. K. (2008). Midyat halk kültürü monografisi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Uygur, H.K. (2013). Geleneksel Mardin leyli gecelerinin dans icrası: Reyhanî. 8. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Bildiriler-1, (Hzl.: Murat Altan Erik), 479-501, Eskişehir: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Uygur, H. K. (2014). Mardin’in geleneksel eğlencesi: Leyli gecesi. Milli Folklor, 26(102), 86-98.