ANADOLU’DA MERYEM ANA İLE İLGİLİ YİYECEK VE İÇECEKLER

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: Özel Sayı, 46 - 65, 04.09.2024

Aynur Koçak , Merve Günaltay Başak

https://doi.org/10.12981/mahder.1518828

Öz

Önemli bir dini şahsiyet olan Meryem Ana’ya atfedilen bazı nitelikler, bilhassa Anadolu halk kültüründe geleneksel birtakım uygulamalarda karşımıza çıkmaktadır. Yemek ve sofradan halk hekimliği uygulamalarına kadar çeşitli noktalarda Meryem Ana’nın ismi Anadolu’da sıkça anılmaktadır. Ancak, Meryem Anayı merkeze alan çalışmalar çoğunlukla teoloji sahasında olduğundan, onun gelenekteki izleri ve kültürlerarası oluşturduğu birleştiriciliğe dair örnekler sunan çalışmalar oldukça azdır. Türkiye’de, Meryem Ana’nın Anadolu yemek kültürü içerisindeki yerinin tespiti üzerine yapılan akademik bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışmada, Hristiyanlık özelinde, Ermeni ve Rum yemek kültürü içerisinde Meryem Ana ismiyle anılan ya da onunla ilgili özel günlerde hazırlanan yemekler ele alınmış, bu yemekler yorum ve analiz yoluyla incelenmiştir. Öncelikle insan için “yemek” kavramının ne ifade edildiği üzerinde durulmuş daha sonra yemek ve din kavramları arasındaki bağlantı değerlendirilmiştir. Bağlam merkezli bir yöntem olan işlevsel kuramdan bu çalışmada istifade edilmiştir. Ardından ilk grupta, mutluluk, neşe ve şükran duygularının bir ortamda paylaşıldığı yemekler incelenirken, ikinci grupta yas, özlem ve hüzün duygularını barındıran yemekler üzerinde durulmuştur. Ayrıca, örnek verilen yemeklerin, hangi ortamlarda ve ne tür bir bağlam içerisinde tüketildiği ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sofra, Meryem Ana, Anadolu, Yiyecek, Yemek Ku ltu ru

Proje Numarası

Proje yayını değildir.

FOODS AND DRINKS RELATED TO THE VIRGIN MARY IN ANATOLIA

Öz

Some of the qualities attributed to the Virgin Mary, an important religious figure, appear in a number of traditional practices, especially in Anatolian folk culture. From food and tableware to folk medicine practices, the name of the Virgin Mary is frequently mentioned in Anatolia. However, since the studies focusing on the Virgin Mary are mostly in the field of theology, there are very few studies that offer examples of her traces in tradition and the unification she creates across cultures. In Turkey, there is no academic study on the place of the Virgin Mary in Anatolian food culture. In this study, the dishes that are named after the Virgin Mary or prepared on special occasions related to her in the Armenian and Greek food culture, with a special focus on Christianity, are examined through interpretation and analysis. First of all, what the concept of “food” means for human beings is emphasized, and then the connection between the concepts of food and religion is evaluated. Functional theory, a context-centered method, was utilized in this study. Then, in the first group, meals in which feelings of happiness, joy and gratitude are shared in an environment are analyzed, while in the second group, meals that contain feelings of mourning, longing and sadness are emphasized. In addition, in which environments and in what kind of context the sampled dishes were consumed were revealed.

Anahtar Kelimeler

Table, Virgin Mary, Anatolia, Food, Food Culture

Proje Numarası

Proje yayını değildir.

Kaynakça

• Akarçay, E. (2016). Beslencenin sosyolojisi -orta sınıf(lar)ın yeme içme ve eğlence örüntüleri-. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Anderson, E.N. (2005). Everyone eats: Understanding food and culture. New York and London: NewYork University Press.
• Barkören, S. (2005) Görsel hazların ortaklığı: yemek ve sinema. Yemek ve Kültür Dergisi, 12,165-168.
• Beşirli, H. (2011). Yemek sosyolojisi. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Beşirli, H. (2012). Yemek sosyolojisi yiyeceklere ve mutfağa sosyolojik bakış. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Bilgin, A. (2020). Osmanlı kültüründe şerbet. Toplumsal Tarih, 317, 50-57.
• Bozis, S. (2020). İstanbul'dan Anadolu'ya Rumların yemek kültürü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çekiç, İ. (2015). Geçmişten günümüze törensel bir yemek: Keşkek. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Douglas, M. (1972). Deciphering meal. Daedalus, Myth, Symbol, and Culture, 101(1), 61-81.
• Düşüngen Bilgin, B. (2003). Notlar, İbn Al Kalbi, putlar kitabı. (çev.: Beyza Düşüngen Bilgin), İstanbul: Pınar Yayınları.
• Duymuş Florioti, H. H. D. (2015). Çivi yazılı metinler ve arkeolojik kaynaklar ışığında Asur imparatorluk dönemi kraliçeleri. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Eliade, M. (2009). Dinsel inançlar ve düşünceler tarihi 2. (çev.: Ali Berktay), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Erhat, A. (2008). Mitoloji sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Feeley-Harnik, G. (1994). The lord’s table: The meaning of food in early Judaism and Christianity. Washington DC: Smithsonian Institution.
• Fieldhouse, P. (1995). Food and nutrition customs and culture. Canada: Chapman & Hall.
• Gezgin, D. (2010). Bitki mitosları. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Gezgin, İ. vd. (2004). Mitoloji (mythos ve logos) hayatımıza yön veren söylenceler. İstanbul: Güncel Yayınları.
• Goody, J. (2013). Yemek, mutfak, sınıf -karşılaştırmalı sosyoloji çalışması. (çev.: Müge Günay Güran), İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Gürhan, N. (2017). Yemek ve din: yemeğin dini simgesel anlamları üzerine bir inceleme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(2), 1204-1223.
• İnaltong, T. (2007). Ritüel. Metro Gastro, 42, 112-119.
• Karaosmanoğlu, M. (2005). Mitoloji ve Ege’nin tanrıları. Erzurum: Eser Ofset Matbaacılık.
• Katar, M. (2001). Hıristiyan bayramları üzerine bir araştırma. Dini Araştırmalar, 3(9), 7-27.
• Koçak, A. (2016). Mitlerle var oluş yolculuğu. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Koçak, A.- Harmancı, M. (2023). Fütüvvetin kutlu içeceği şerbete işlevsel bir yaklaşım. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 108, 475-488.
• Koçak, A. – Günaltay Başak, M. (2023). Kutlu annenin çiçek dünyasındaki kutlu yansımaları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö13), 741-754.
• Köksal, Orhan. (1984). Psiko sosyal yönden beslenme, ağız tadı ve tatlıların sağlık yönünden durumları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Mintz, S. W. - Du Bois, C. M. (2002). The anthropology of food and eating. Annual Review of Anthropology, 31, 99–119.
• Otyakmaz Aydın, H. - Koçak, A. (2023). Yaşamın özel dönemlerinin vazgeçilmezi yumurta: Siirt ve ilçeleri örneği. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 6(2), 204-218.
• Ögel, B. (1982). Türk Mutfağının gelişmesi ve Türk tarihi gelenekleri. Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri. 15-18, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.
• Öney Tan, A. (2021). Demokratik keşkek: Anadolu’nun kadim şöleni. Metro Gastro, 101, 80-83.
• Özar, H. (2019). İzmir yöresinde geleneksel boncuk üretimi ve koruma önerileri. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Arkeoloji Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Reis, H. (2012). Ortaçağ İngiliz edebiyatında yemek ve kimlik, yemekte tarih var- yemek kültürü ve tarihçiliği. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Sarkisyan, H. (Papaz) (1932). Palu: Adetleri, eğitim ve entelektüel durumu ve lehçesi. Kahire: Sahag-Mesrob Matbaası.
• Shewry, P. R. (2009). Wheat. Journal of Experimental Botany, 60(6), 1537–1553.
• Skinner, C. M. (1911). Myths and legends of flowers, trees, fruits and plants. Phıladelphıa & London: J.P. Lippincott Company.
• Şavkay, T. (2000). Tatlı kitap-Türk ve Dünya tatlıları. İstanbul: Detay.
• Şenocak, E. (2016). Halk anlatı ve inanışlarında mitolojik bir meyve: Nar. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 4(8), 229-251.
• Tezcan, M. (2000). Türk yemek antropolojisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
• Thomson, G. (1995). Tarih öncesi Ege I. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Türk Dil Kurumu (1998). Türkçe sözlük. 8. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Yerasimos, M. (2019). İstanbullu Rum bir ailenin mutfak serüveni, tarifler, hikayeler, anılar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yıldız, S. (2020). Yemeğin toplumsal işlevleri ve Türk yemek adetleri, yemek, kültür ve toplum. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Walker, B. (1988). The woman’s dictionary of symbols and sacred objects. Usa: Harperone.