POETIC CONSTRUCTION IN THE CONTEXT OF MENTAL VERBS: THE EXAMPLE OF ORHAN VELI

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 46, 796 - 816, 23.06.2024

Hamza Havuz

https://doi.org/10.12981/mahder.1453211

Öz

ABSTRACT: The construction of poetry is based on any internal motivation in the sensory world of its creator. The boundaries of the expressed sense world are classified in modern science as "sight, taste, touch, hearing and smell" according to their distinctive qualities. At this point, mental verbs can be expressed as a linguistic indicator of perception, cognition and mood expressions based on human psychology. Orhan Veli, one of the most important poets of Turkish literature, was not in favor of constructing the individual's feelings towards himself or towards all others according to the absolute requirements of any mold or artistic understanding. This approach also made him one of the pioneers of the Strange Movement. In this study, Orhan Veli's "All Poems", one of the hundred basic works approved by the Ministry of National Education, is discussed. The data identified from the work are classified according to their types, referring to the functionality of mental verbs in the construction of the poet's own poems in particular, and the linguistic scientific field of action of the Turkish language on the subject in general. As a result of the study, it is understood that some mental verbs are used as elements in charge of forming meaningful units specific to the subject or person and that this relationship is established through other syntactic elements.
Keywords: Turkish language, linguistics, mental Verbs, Orhan Veli

Anahtar Kelimeler

Turkish Language, Linguistics, Mental Verbs, Orhan Veli

MENTAL FİİLLER BAĞLAMINDA ŞİİRSEL İNŞA: ORHAN VELİ ÖRNEĞİ

Öz

ÖZ: Şiirin inşası, yaratıcısının duyu, duygu ya da düşünce dünyasındaki herhangi bir iç motivasyona dayanır. Bu motivasyonlar arasında duyu dünyasının sınırları modern bilimde ayırt edici niteliklerine göre “görme, tat alma, dokunma, işitme ve koku alma” şeklinde sınıflandırılmıştır. Mental fiiller bu noktada insan psikolojisine dayalı algı, biliş ve duygu durum ifadelerinin dilbilimsel bir göstergesi şeklinde ifade edilebilir. Türk edebiyatının önemli şairlerinden biri olan Orhan Veli, bireyin kendine özel veya tüm ötekilere karşı hissettiklerini herhangi bir kalıp ya da sanatsal bir anlayışın mutlak gerekliliklerine göre inşa edilmesine taraf olmamıştır. Bu yaklaşım, onun aynı zamanda Garip akımının da öncülerinden biri yapmıştır. Çalışmada Orhan Veli’nin, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından da onaylanmış yüz temel eserden birisi olan “Bütün Şiirleri” ele alınmıştır. Eserden tespit edilen veriler türlerine göre sınıflandırılarak özelde şairin kendi şiirlerini inşa etmesi konusundaki mental fiillerin işlevselliklerine, genel de ise Türk dilinin konu üzerindeki dil bilimsel hareket alanına atıfta bulunulmuştur. Çalışma sonucunda bazı mental fiillerin konuya ya da kişiye özgü anlamlı birimlerin oluşturulması konusunda geçişgenlik gösterebildiği ve bu ilişkinin diğer söz dizimi elemanları vasıtasıyla kurulduğu anlaşılmıştır.
Anahtar Sözcükler: Türk dili, dil bilimi, mental fiiller, Orhan Veli

Anahtar Kelimeler

Türk Dili, Dil Bilimi, Mental Fiiller, Orhan Veli

Kaynakça

• Ahmed, S. (2014). Duyguların kültürel politikası. (çev.: Sultan Konut), İstanbul: Sel Yayınları.
• Akkoyunlu Z. – Ercilasun, A. B. (2015). Kâşgarlı Mahmud Divânü Lugâti’t-Türk giriş-metin-çeviri-notlar-dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Altundaş, U. (2023). Tuvaca görme algı fiillerinde çok anlamlılık. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 38/Özel Sayı, 7-25.
• Ankay Kardaş, N. (2023). Orhan Veli’nin hikâyelerini Garip poetikası üzerinden okumak. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 10, 474-484.
• Ataman, H. A. (2023). Yûnus Emre Dîvânı’nda mental fiiller. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, (76), 179-216.
• Bakırcıoğlu, R. (2012). Ansiklopedik eğitim ve psikoloji sözlüğü. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Berger, J. (2023). Görme biçimleri. (çev.: Yurdanur Salman), İstanbul: Metis Yayınları.
• Büyük, D. (2023). Orhan Veli Kanık’ın şiirlerinde “deniz” tasavvuru. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Sanat Araştırmaları, 2(1), 80-90.
• Cevizci, A. (2021). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Croft, W. (1993). Case marking and the semantics of mental verbs. Semantics and the Lexicon, 55-72, Dordrecht: Springer Netherlands.
• Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe sözlük. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çelik, C. vd. (2023). Adli tıpta koku duyusu ve değerlendirilmesi: Geleneksel derleme. Turkiye Klinikleri Journal of Forensic Medicine & Forensic Sciences/Türkiye Klinikleri Adli Tıp ve Adli Bilimler Dergisi, 20(3), 200-210.
• Doğan, Y. (2008). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin dinleme becerilerini geliştirmede etkinlik temelli çalışmaların etkililiği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (2), 261-286.
• Ekman, P., ve Cordaro, D. (2011). What is meant by -calling emotions basic. Emotion Review, 3(4), 364-370.
• Erarslan, M. - Güner, G. (2021). Babürnâme’deki mental fiillerin yapı ve içerik bakımından sınıflandırılması. Uluslararası Filoloji Bengü, 1(1), 17-66.
• Erdem, M. (2004). Türkmen Türkçesinde mental fiillerin isteme göre anlam değişmeleri. V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı Bildirileri, 1, 939-949.
• Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hirik, E. (2018). Türkiye Türkçesinde mental fiiller. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2023). Dil bilgisi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Orhan Veli (2015). Bütün şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Öner, C. (2015). Bariatrik cerrahi hastalarında tat alma ve besin tüketimindeki değişikliklerin vücut ağırlığına etkisi. İstanbul: İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sandalyeci, S. (2023). Çağatay Türkçesinde mental fiiller: Ali Şir Nevâyî örneği. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sazyek, H. (1996). Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde Garip hareketi. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Suiçmez, T. U. - İplikçi, A. B. (2023). Evrimsel psikoloji. Evrimsel Açıdan Duygular ve Duygu İfadesi, (ed.: B. Tekeş), 185-213, Ankara: Nobel Yayınları.
• Şaş, A. K. (2023). Türkiye’deki mental fiil çalışmaları üzerine bir bibliyografya denemesi. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (36), 290-307.
• Taşdelen, V. (2012). Türkçede şiirin yüklemi sorunu. Turkish Studies, 7 (4), 519-532.
• Torun, N. (2023). Fizyolojik psikoloji. Duyguların Nörobiyolojisi, (ed.: N. Torun), 361-403, Ankara: Nobel Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2023). Türkçe sözlük. 12. Baskı, Ankara: TDK.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.