A STUDY ON TODAY’S PERFORMANCE ENVIROMENTS OF PUPPET TRADITION

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 47, 1279 - 1292, 23.09.2024

Çiğdem Gürsoy Bostan

https://doi.org/10.12981/mahder.1464603

Öz

Puppetry is a deep-rooted tradition that dates back to Central Asia as a tool that educates and entertains the society on various subjects. While puppets were initially a part of children's plays, over time they were moved to the theater stage and played an important role in telling stories based on humorous criticism. However, this tradition has lost its critical nature over time and has been accepted as an educational element for children. However, thanks to various social and political developments over the years, the puppet tradition has moved beyond the theater stage and continues to be kept alive in different performance environments to appeal to people of all ages. In this study, media programs, theater groups and festivals where puppetry is used as educational and entertaining content, as well as workshops that provide training in puppet making and performance are examined. In this regard, the study aims to determine the role of these performance environments and methods in the continuation of the puppet tradition and to make an evaluation of the role of the puppet tradition in Turkish sociocultural life.

Anahtar Kelimeler

Puppet, Turkish Puppet Tradition, Cultural Shift, Media, Festival

KUKLA GELENEĞİNİN GÜNÜMÜZDEKİ İCRA ORTAMLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

Kuklacılık, kökeni Orta Asya’ya dayanan köklü bir gelenek olarak toplumu çeşitli konularda eğiten ve eğlendiren bir araç olarak günümüze kadar süregelen bir gelenektir. Kuklalar başta çocuk oyunlarının bir parçası iken zamanla tiyatro sahnesine taşınmış ve mizahi eleştiriye dayanan hikâyelerin anlatılmasında önemli bir rol oynamıştır. Ancak bu gelenek, zaman içinde eleştirel yapısını kaybederek çocuklara yönelik eğitici bir unsur olarak kabul edilmiştir. Bununla birlikte, yıllar içinde yaşanan çeşitli sosyal ve politik gelişmeler sayesinde, kukla geleneği tiyatro perdesinin dışına çıkarak her yaştan insana hitap edecek şekilde farklı icra ortamlarında yaşatılmaya devam etmektedir. Bu çalışmada, kuklanın eğitici ve eğlendirici içerik olarak kullanıldığı medya programları, tiyatro grupları ve festivaller ile kukla yapımı ve icrasına yönelik eğitim veren atölye çalışmaları incelenmiştir. Bununla ilgili olarak çalışmada, söz konusu icra ortam ve yöntemlerinin kukla geleneğinin sürdürülmesindeki rolünün belirlenmesi ve kukla geleneğinin Türk sosyokültürel yaşamındaki rolüne ilişkin bir değerlendirme yapılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kukla, Türk Kukla Geleneği, Kültürel Değişim, Medya, Festival

Kaynakça

• Adanır, O. (2003). Kültür ile zihniyet. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 6 (23), 23-34.
• Adorno, Theodor W. (2011). Kültür endüstrisi-kültür yönetimi. (çev.: Nihat Ünel, Mustafa Tüzel, Elçin Gen), İstanbul: İletişim.
• Alimov, R. - Eren, M. (2013). Eski tul geleneğinin Orta Asya ve Anadolu'daki yansımaları. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3 (19), 63-78.
• And, M. (1965). Köylerde kukla ve kuklacılık. Türk Folklor Araştırmaları, 191, 3762-3764.
• And, M. (1969). Geleneksel Türk tiyatrosu (kukla-karagöz-ortaoyunu). Ankara: Bilgi.
• And, M. (1970). 100 soruda Türk tiyatrosu tarihi. İstanbul: Gerçek.
• And, M. (1985). Geleneksel Türk tiyatrosu: köylü ve halk tiyatrosu gelenekleri. İstanbul: İnkılâp.
• Anohin, A. V. (2006). Altay Şamanlığına ait materyaller. (çev.: Zekeriya Karadavut- Jannet Meyermanova), Konya: Kömen.
• Artun, E. (2005). Halk kültüründe değişimin topluma etkisi ve sonuçları. Halk Kültüründe Değişim Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, (ed.: I. Altun), 57-71, İstanbul: Motif Vakfı.
• Atalay, B. (1985). Divanü Lügati't-Türk tercümesi. C. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Aydoğdu, F. - Ulaş, A. H. (2017). Bütünleştirilmiş kukla ve drama etkinliklerinin okul öncesi eğitime devam eden çocukların sosyal duygusal gelişimlerine etkisi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 59, 346-354.
• Aygün, D. (2012). Kukla sanatının gelişimi ve Türkiye'deki durumu. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Çoruhlu, Y. (2000). Türk mitolojisinin ana hatları. İstanbul: Kabalcı.
• Daştan, N. (2018). Dramatik bir gösterim türü olarak Türk kukla tiyatrosu. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Delen, M. (2021). Geleneksel Karagöz usta-çırak ilişkisinin günümüze uyarlanması ve ustasız bir hayalî Kemal Atangür. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14 (34), 596-616. Halk Tiyatrosu Dergisi, (1995), 4.
• İnan, A. (1976). Eski Türk dini tarihi. İstanbul: Milli Eğitim.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve bugün Şamanizm: Materyaller ve araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kahraman, S. A. - Dağlı, Y. (2005). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi seyahtnâmesi: İstanbul: 1. cilt - 2. Kitap, İstanbul: Yapı Kredi.
• Köprülü, M. F. (1943). Anadolu Selçukluları tarihinin yerli kaynakları. Belleten, 7 (27), 379-521. Milliyet Sanat Dergisi, (1973), 57.
• Oral, Ü. (2005). Kukla kitabı. İstanbul: Kitabevi.
• Özakman, M. (2012). Karagöz. Ankara: UNIMA.
• Özdemir, N. (2012). Reklamcılık sektörü ve Karagöz. Kültür Ekonomisi ve Yönetimi, (ed. N. Özdemir), 309-323, Ankara: Hacettepe.
• Özdemir, N. (2019). Kültür ekonomisi ve endüstrileri ile kültürel miras yönetimi ilişkisi. Kültürel Miras Yönetimi, (ed.: N. Özdemir - A. Öger), 9-30, Ankara: Grafiker.
• Özhan, M. (2010). Kukla ve gölge tiyatrosu. Bursa: Kültür A.Ş.
• Özhan, M. (2011/2). Doğumunun 125. yılı anısına cumhuriyet döneminin büyük Karagöz sanatçısı Hayalî Küçük Ali. folklor/edebiyat, 17 (66), 157-172.
• Roux, J.-P. (1999). Altay Türklerinde ölüm. (çev.: Aykut Kazancıgil), İstanbul: Kabalcı.
• Spasskiy, G. İ. (1820). Kirgiz-Kaysaki bolşoy, sredney i maloy ordı. Sibirskiy Vestnik, 10, 142-164.
• Sever, M. (2019). 1980 sonrası Türkiye'de kültürel ve toplumsal değişme. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2 (3), 2-10.
• Yakıcı, A. (2009). Evrensel bir tiyatro sanatı olan kuklanın Anadolu insanının sosyal ve kültürel hayatına etkisi. Millî Folklor, 11 (81), 34-39.
• Yılmaz, S. S. (2018). Türk sinemasında geleneksel Türk tiyatrosu izleri. Kayseri USBIK - Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Özet Kitabı, (ed.: A. Kuşçulu vd.), 1411-1431, Kayseri: USBİK 2018 Düzenleme Kurulu.
• Yudahin, K.K. (1985). Kirgizsko-russkiy slovar’. Frunze.