Hidro - Meteorolojik Karakterli Afet Riski Bulunan Alanlardaki Mevcut Mekânsal Planlama Kararları: Serik (Antalya) Örneği

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 229 - 245, 01.12.2022

Zübeyde Betül Pancar , Duygu Gökce

https://doi.org/10.29048/makufebed.1139695

Cited By: 1

Öz

Kentler, iklim değişikliğine yol açan mekânsal planlama kararları yanı sıra iklim değişikliğinin olumsuz etkileriyle baş etme kapasitesindeki yetersizlikler nedeniyle kırılgan yapıdadır. Bu yüzden coğrafi ve iklimsel özelliklerine bağlı olarak her kent farklı tür ve düzeyde afetlerle karşı karşıyadır. Mevcut planlama ve kentleşme pratiğine dayalı oluşan yoğun ve az boşluklu yapılaşmalar, geçirimsiz yüzeyler, drenaj sistemlerindeki yetersizlikler vb. kentlerde, hidro-meteorolojik karakterli sel ve taşkın afeti riskini artırmaktadır. Meteorolojik Afetler Değerlendirme Raporuna (2020) göre, dünya genelini %44 oranla, ülkemizi %30 oranla en fazla etkileyen afet sel ve taşkınlardır. Ayrıca bu afetlerin en fazla görüldüğü illerden biri Antalya’dır. Antalya’nın Serik İlçesi ise coğrafi ve iklimsel özellikleri, nehir yatakları, dezavantajlı nüfusu, turizme dayalı gelişimi, geçirimli yüzeylerin azlığı, altyapı kapasitesi vb. nedeniyle sel ve taşkın risklerine karşı kırılgandır. Bu kapsamda çalışmada, sel ve taşkın tehlikesi altında bulunan Serik yerleşiminin, bir afet sırasında zarar görecek riskli bölgeleri ve risk düzeyleri analiz edilmiştir. Daha sonra analiz haritaları Serik İlçesi’nin, 1/25.000 ölçekli nazım imar planıyla çakıştırılarak, riskli bölgelerde alınan mekânsal plan kararları değerlendirilmiştir. Buna göre, planda özellikle mevcut konut alanı, konut gelişme alanı, ticaret-turizm-konut alanı, toplu işyeri, arkeolojik sit alanı ve tarım alanı kullanımlarının yoğunlaştığı “çok yüksek riskli” ve “yüksek riskli” alanların yerleşimin en kırılgan bölgeleri olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İklim değişikliği, kırılganlık, mekânsal planlama, sel, taşkın

Destekleyen Kurum

Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

FDK-2018-6818

Teşekkür

Bu çalışma, Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimince (FDK-2018-6818 nolu proje) desteklenmiştir.

Current Spatial Planning Decisions on Areas Prone to Disaster in Hydro - Meteorological Characteristic: The Case of Serik (Antalya)

Öz

Cities are vulnerable due to spatial planning decisions that lead to climate change, as well as inadequacies in the capacity to cope with the negative effects of climate change. Therefore, each city is faced with different types and levels of disasters, depending on its geographical and climatic characteristics. Dense and less spaced settlements based on current planning and urbanization practices, impermeable surfaces, inadequacies in drainage systems increase the risk of flood and overflow disasters with hydro-meteorological character in cities. According to the Meteorological Disasters Evaluation Report (2020), the disasters that most affect the world at a rate of 44% and our country with a rate of 30% are floods and overflows. In addition, Antalya is one of the provinces where these disasters are seen the most. Serik district of Antalya, on the other hand, is vulnerable to flood and overflow risks due to its geographical and climatic features, river beds, disadvantaged population, tourism-based development, scarcity of permeable surfaces, and infrastructure capacity. In this context, the risky areas and risk levels of the Serik settlement, which is under the threat of flood and overflow, that will be damaged during a disaster have been analyzed. Then, the spatial plan decisions taken in the risky areas were evaluated by overlapping the analysis maps with the 1/25.000 scale master development plan of Serik district. Accordingly, in the plan, it has been determined that “very high risk” and “high risk” areas where the use of existing housing area, housing development area, trade-tourism-housing area, collective workplace, archaeological site and agricultural land are concentrated are the most vulnerable areas of the settlement.

Anahtar Kelimeler

Climate change, vulnerability, spatial planning, flood, overflow

Proje Numarası

FDK-2018-6818

Kaynakça

• ABB (2017). Aksu - Döşemealtı -Kepez -Muratpaşa -Konyaaltı -Serik İlçeleri 2040 yılı 1/25000 ölçekli nazım imar planı raporu. Antalya Büyükşehir Belediyesi, İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı, Nazım Plan Şube Müdürlüğü, Antalya.
• AFAD (2022). https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu (Erişim Tarihi: 15.04.2022)
• AHTYP (2016). https://www.tarimorman.gov.tr/SYGM/Belgeler/Ta%C5%9Fk%C4%B1n%20Y%C 3%B6netim%20Planlar%C4%B1/2)%20ANTALYA%20%20HAVZASI%20TA%C5%9EKIN%20YONETIM%20PLANI.pdf (Erişim Tarihi: 23.03.2022)
• Arca, D. (2012). Afet yönetiminde coğrafi bilgi sistemi ve uzaktan algılama. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi, 2(2):53-61.
• Büyükbaş, E., Ormanoğlu, B. (2013). Afetler ve afet yönetiminde meteorolojinin yeri. Türk İdare Dergisi, 476:13-46.
• Demir, V., Keskin, A. Ü. (2022). Yeterince akım ölçümü olmayan nehirlerde taşkın debisinin hesaplanması ve taşkın modellemesi (Samsun, Mert Irmağı örneği). Geomatik Dergisi, 7(2): 149-162.
• Ertan, A., Özelkan, E., Karaman, M. (2021). Analitik hiyerarşi süreci kullanılarak coğrafi bilgi sistemleri ortamında sel ve taşkın alanlarının belirlenmesi: Çanakkale Karamenderes Havzası örneği. Journal of Research in Atmospheric Science, 3(2): 1-9.
• Gedikli, B., Balaban, O. (2018). An evaluation of local policies and actions that address climate change in Turkish metropolitan cities. European Planning Studies, 26(3): 458-479. Gerger, R., Tanrıverdi, M. (2018). Coğrafi bilgi sistemleri(CBS) tabanlı çok ölçütlü karar analizi ile Şanlıurfa İl Merkezi’nin taşkın alanlarının belirlenmesi. VII. Uzaktan Algılama-CBS Sempozyumu, 18-21 Eylül, Eskişehir.
• Görcelioğlu, E. (2003). Sel ve çığ kontrolü. İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Kadıoğlu, M. (2008). Sel, heyelan ve çığ için risk yönetimi. İçinde: Afet zararlarını azaltmanın temel ilkeleri. Kadıoğlu, M.; Özdamar, E. (Ed.), Ankara: JICA Türkiye Ofisi Yayınları, Ankara, Türkiye, 251-276.
• Lee, D. U., Kim, Y. S. (2003). A study on the cost risk analysis for construction projects using fuzzy-AHP method. Journal of Architectural Institute of Korea, 19:169-176.
• Lhee, S. C., Choi, Y. J., Choi, Y. (2011). Determining the priority of factors for reducing energy at deteriorated school buildings using AHP method. Journal of the Korea Institute of Ecological Architecture and Environment, 11:127-132.
• Malczewski, J. (1999). GIS and multicriteria decision analysis. John Wiley and Sons, New York.
• MGM (2020). https://mgm.gov.tr/FILES/genel/raporlar/2020MeteorolojikAfetlerDegerlendirmesi.pdf (Erişim Tarihi: 12.02.2022)
• Oğuz, E., Oğuz, K., Öztürk, K. (2022). Düzce bölgesi taşkın duyarlılık alanlarının belirlenmesi. Geomatik Dergisi, 7(3): 220-234.
• Önsoy, H. (2008). Kentleşmede hidrolojinin önemi. 5. Dünya Su Forumu Bölgesel Hazırlık Süreci Türkiye Bölgesel Su Toplantıları: Sel, Taşkın ve Heyelan Konferansları Bildiriler Kitabı, 38-42.
• Özcan, E. (2006). Sel olayı ve Türkiye. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1):35-50.
• Özcan, Ö. (2008). Sakarya Nehri Alt Havzası’nın taşkın riski analizinin uzaktan algılama ve CBS ile belirlenmesi. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Bilişim Enstitüsü, İstanbul.
• Özdemir, H. (2007). Taşkınların haritalanmasında HEC-GeoRAS Ve HEC-RAS’ın kullanımı: Havran Çayı örneği (Balıkesir). TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 30 Ekim –02 Kasım, Trabzon.
• Özer, Z. (2008). Tarımsal altyapı hizmetlerinde drenaj ve arazi ıslahı mühendisliği. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Özmen, M. T. (2015). Sel-Taşkın Türkiye ve Antalya. Kutlu ve Avcı Ofset, Antalya.
• Saaty, T. L. (1980). The analytic hierarchy process: planning, priority setting, resource allocation. McGraw-Hill Comp., New York.
• Saaty, T. L., Özdemir M. S. (2003). Why the magic number seven plus or minus two. Mathematical and Computer Modelling, 38(3-4):233-244.
• Şen, Z. (2009). İklim değişikliği içerikli taşkın afet ve modern hesaplama yöntemleri. Su Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Tokgözlü, A., Özkan, E. (2018). Taşkın risk haritalarında AHP yönteminin uygulanması: Aksu Çayı Havzası örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 44: 151-176.
• URL-1 (2022). http://www.serik.gov.tr/ilcemiz (Erişim Tarihi: 03.05.2022)
• URL-2 (2022). http://www.serik.bel.tr/ (Erişim Tarihi: 03.05.2022)
• URL-3 (2022). https://www.aa.com.tr/tr/gundem/antalyada-saganak-su-taskinlarina-neden-oldu/2432815) (Erişim Tarihi: 13.05.2022)
• Uşkay, S., Aksu, S. (2002). Ülkemizde taşkınlar, nedenleri, zararları ve alınması gereken önlemler. Türkiye Mühendislik Haberleri, 420-422.
• Yılmaz, İ., Öztürk, D., Kırbaş, U. (2017). Çorum İli taşkın tehlikesinin analitik hiyerarşi yöntemi kullanılarak incelenmesi. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 16. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 3-6 Mayıs, Ankara.