Accessibility of the Elderly to Family Health Centers and Nearby Urban Activity Areas: The Case of Karşıyaka Neighborhoods (İzmir)

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 246 - 258, 01.12.2022

Fatma Şenol , Şevval Maral Rana Başak Serim

https://doi.org/10.29048/makufebed.1141318

Öz

Accessibility of urban activity areas by elderly individuals are important concerning their quality of life, socialization opportunities, and mental health as well as communal solidarity. Therefore, elderly people’s accessibility to these areas in daily routines must be provided. However, accessibility to these areas can show differences up to inequality between social groups due to spatial opportunities and individuals’ socio-economic and demographic characteristics. With these arguments, our study analyzes and evaluates elderly people’s accessibility to primarily family health centers (FHC) and other urban activity areas significant for the elderly in Karşıyaka neighborhoods (İzmir) with Geographical Information Systems tools. In the study, the urban activity areas include primarily the pharmacy, bakery, market, park, mosque, market area, and secondarily, the headman's office, post office, bank, and public transportation stations. The results show the differences in the accessibility across and within the neighborhoods and that the number of primary activity areas in close distance (210m) of FHCs is higher than that of the secondary areas.

Anahtar Kelimeler

Network analysis, family health centers, accessibility, ageing, elderly

Yaşlıların Aile Sağlığı Merkezleri ve Yakınındaki Kentsel Aktivite Alanlarına Erişebilirliği: Karşıyaka Mahalleleri (İzmir) Örneği

Öz

Yaşlı bireylerin kentsel aktivite alanlarına erişebilirliği, onların yaşam kalitesi, sosyalleşme olanakları ve ruhsal sağlığı kadar toplumsal dayanışma açısından önemlidir. Dolayısıyla, yaşlı bireylerin bu alanlara günlük rutinlerinde erişebilmesi sağlanmalıdır. Ancak bu alanlara erişebilirlik, bireylerin sosyo-ekonomik ve demografik özellikleri ve mekânsal olanaklara bağlı olarak, sosyal gruplar arasında eşitsizliğe varan farklılıklar gösterebilmektedir. Bu savlarla, çalışmamız yaşlıların aile sağlığı merkezleri (ASM) ve yaşlılar için önemli diğer kentsel aktivite alanlarına erişebilirliği Karşıyaka mahalleleri (İzmir) örneğinde Coğrafi Bilgi Sistemleri araçlarıyla analiz ederek değerlendirmektedir. Çalışmada birincil kentsel aktivite alanları eczane, fırın, market, park, cami, pazar alanı ve ikinciller ise muhtarlık, PTT, banka ve toplu taşıma istasyonlarını kapsamaktadır. Sonuçlar mahalleler arası ve mahalle içindeki farklılaşan erişebilirlik seviyelerini ve mevcut ASM’lerin “yakın” (210m) çevresinde birincil aktivite alan sayısının ikincillerden fazla olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Ağ analizi, aile sağlığı merkezleri, erişilebilirlik, yaşlanma, yaşlı bireyler

Kaynakça

• Akdemir, N., Çınar, İ. F., Görgülü, Ü. (2007). Perception of ageing and ageism. Turkish Journal of Geriatrics, 10(4): 215-222.
• Altay, B., Çavuşoğlu, F., Çal, A. (2016). Yaşlıların sağlık algısı, yaşam kalitesi ve sağlıkla ilgili yaşam kalitesini etkileyen faktörler. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15(3): 181-189.
• Apparicio, P., Abdelmajid, M., Riva, M., Shearmur, R. (2008). Comparing alternative approaches to measuring the geographical accessibility of urban health services: Distance types and aggregation-error issues. International Journal of Health Geographics, 7(7): 1-14.
• Azak, S., Belir, Ö. (2020). Yaşlı bireylerin kent mekânlarını kullanım analizleri: Heybeliada’da bir inceleme. Modular, 3(1): 20-38.
• Benenson, I., Martens, K., Rofé, Y., Kwartler, A. (2010). Public transport versus private car GIS-based estimation of accessibility applied to the Tel Aviv metropolitan area. The Annals of Regional Science, 47(3): 499–515.
• Bilir, N. (2018). Yaşlılık Tanımı, Yaşlılık Kavramı, Epidemiyolojik Özellikler. Yaşlılık ve Solunum Hastalıkları. A. Ertürk, A. Bahadır, F. Koşar (Ed.), TÜSAD Eğitim Kitapları Serisi, 13-32.
• Bozdağ, A., Gümüş, K., Gümüş, M., Durduran, S. (2017). Accessibility analysis for the elderly in an urban area from Turkey. Transylvanian Review of Administrative Sciences, 21-37.
• Deniz, M., Kocaman, E., Topuz, M. (2018). Turgutlu İlçesinde aile sağlık merkezlerinin (ASM) konumlarının erişilebilirlik açısından CBS ile analizi. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, Ankara:704-712.
• Deniz, M., Kocaman, E., Topuz, M. (2021). Salihli Şehrinde aile sağlığı merkezlerine erişilebilirliğin CBS ile analizi. Turkish Studies, 16(1): 187-201.
• Düzenli, T., Alpak, E. (2017). Yaşlıların kentsel açık mekân kullanımlarının incelenmesi: Trabzon Kenti örneği. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 10(2): 1-8.
• Gaglione, F., Cottrill, C., Gargiulo, C. (2021). Urban services, pedestrian networks and behaviors to measure elderly accessibility. Transportation Research Part D, 90: 1-21.
• Gaglione, F., Gargiulo, C., Zucaro, F. (2019). Elders’ quality of life a method to optimize pedestrian accessibility to urban services. Journal of Land Use, Mobility, Environment, 12(3): 295-313.
• Kılavuz, M. A. (2005) Batı kültüründe yaşlanma dönemi yalnızlık duygusunu azaltma ve arkadaş ilişkilerini geliştirme açısından dini etkinliklerin önemi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14(2): 25-39.
• Köse, N., ve Erkan, N. (2014). Kentsel mekân örgütlenmesinin yaşlıların kentsel etkinlikleri üzerindeki etkisi, İstanbul Ve Viyana Örneği. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 31(1): 57-84.
• Kuby, M., Barranda, A., Upchurch, C. (2004). Factors ınfluencing light rail station boardings in the United States. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 38(3): 223-247.
• Kulaç, E., Şemin, S., Bilgin, A. (2011). Bir sağlık ocağı bölgesinde yaşlıların kullandığı sağlık kurumları ve etkileyen etmenler. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(1): 1-7.
• Luo, W., Wang, F. (2003). Measures of spatial accessibility to health care in a GIS environment: Synthesis and a case study in the Chicago region. Environment and Planning B: Planning and Design, 30:865-884.
• Marın, M., Altıntaş, H. (2004). Konut yer seçimi-ulaşım etkileşim teorileri: Kritik bir literatür incelenmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19(1): 73-88.
• Mavoa, S., Witten, K., McCreanor, T., O'Sullivan, D. (2012). GIS based destination accessibility via public transit and walking in Auckland, New Zealand. Journal of Transport Geography, 20(1): 15-22.
• Murphy, H. (2003). Exploring Leisure and psychological health and wellbeing: Some problematic issues in the case of Northern Ireland. Leisure Studies, 22: 37–50.
• Nazlı, A. (2016). Yaşlanma, birey ve toplum: Yaşlanmaya sosyolojik bakış. Ege Tıp Dergisi, 55: 1-5.
• Nicholls, S. (2001). Measuring the accessibility and equity of public parks: A case study using GIS. Managing Leisure, 6(4): 201-219.
• Özpınar, S. (2020). Manisa kent merkezinde 65 yaş ve üzeri nüfusun sağlık hizmetlerini kullanma durumu. Sağlık ve Toplum, 30(1): 43-54.
• Öztürk, A. Ç., Kızıldoğan, E.T. (2017). Yaşlı bireylerin kentsel/kamusal mekânları kullanım analizi: Eskişehir örneği. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 10(1): 1-13.
• Padır, İ. (2016). Konak İlçesinde 65 yaş ve üzeri bireylerin iyileştirici sağlık hizmetlerinde birinci basamağı kullanımı. Halk Sağlığı Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ruan, K., Zhang, Q. (2018). Accessibility evaluation of high order urban hospitals for the elderly: A case study of first-level hospitals in Xi’an, China. Symmetry, 10(10): 489; DOI:10.3390/sym10100489
• Sağır, A. (2013). Gün algısı ve sosyalleşme: Safranbolu örneğinde “gün” sosyolojisi denemesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(5): 477-496.
• Sönmez Turel, H., Malkoç Yiğit, E., Altuğ, İ. (2007). Evaluation of elderly people’s requirements in public open spaces: A case study in Bornova District (Izmir, Turkey). Building and Environment, 42(5): 2035-2045.
• Srichuae, S., Nitivattananon, V., Perera, R. (2016). Aging society in Bangkok and the factors affecting mobility of elderly in urban public spaces and transportation facilities. IATSS Research, 40(1):26-34.
• Şenbil, M. (2016). Erişebilirlik. Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük. Ersoy, M. (Ed.), İstanbul: Ninova, 118. Şentürk, M., Kurtkapan, H. (2017). Yaşlılığın mekânsallaşması: Kadıköy Moda’daki bir apartman üzerine nitel bir çalışma. Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 1(1): 4-19.
• Tutal, O. (2018). Yaşlılık, yaşam çevresi ve evrensel tasarım. Yaşlılık: Disiplinlerarası Yaklaşım, Sorunlar, Çözümler, 2: 489-502.
• Tümerdem, Y. (2006). Gerçek yaş. Türk Geriatri Dergisi, 9(3): 195-195.
• TUİK (2019). Türkiye İstatistik Kurumu, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr (Erişim Tarihi: 03.14.2021)
• TUIK (2021). Türkiye İstatistik Kurumu, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr (Erişim Tarihi: 05.18.2022)
• URL-1 (2021). Sağlık Bakanlığı, https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ailehekimligi/birinci-basamak- sa%C4%9Fl%C4%B1k-hizmetleri.html (Erişim Tarihi: 03.16.2021)
• URL-2 (2021). ESRI, https://desktop.arcgis.com/en/arcmap/10.3/tools/networkanalyst-toolbox/an-overview-of-the-network analyst-toolbox.htm (Erişim Tarihi: 04. 02. 2021)
• URL-3 (2021). İzmir Büyükşehir Belediyesi, ESHOT, www.eshot.gov.tr (Erişim Tarihi: 3.16.2021)
• URL-4 (2021). İzmir Büyükşehir Belediyesi, https://kentrehberi.izmir.bel.tr/izmirkentrehberi (Erişim Tarihi: 3.16.2021)
• Yang, D., Goerge, R., Mullner, R. (2006). Comparing GIS-based methods of measuring spatial accessibility to health services. Journal of Medical Systems, 30(1): 23-32.
• Yerli, G. (2017). Yaşlılık dönemi özellikleri ve yaşlılara yönelik sosyal hizmetler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52): 1278-87.
• Zhao, F., Chow, L.F., Li, M.T., Ubaka, I., Gan, A. (2003) Forecasting transit walk accessibility: Regression model alternative to buffer. Journal of the Transportation Research Board, 1835(1):34-41.