SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA ÇERÇEVESİNDE ÇEVRE POLİTİKALARI VE MALİ ARAÇLAR: ÇEVRE VERGİLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Year 2018, Volume: 5 Issue: 3, 812 - 838, 27.12.2018

Düriye Toprak

https://doi.org/10.30798/makuiibf.419655

Cited By: 2

Abstract

Küresel mallar içinde dışsallıkları en fazla olan ve
gelecek nesilleri de etkileyebilecek zararlara yol açan çevre sorunları, piyasa
çözümleri veya ülkelerin kendi çabaları ile çözümlenecek sınırı aşmaktadır. Bu
nitelikteki dışsallıkların olumsuz etkilerinin ve zararlarının önlenmesi ya da
azaltılması ancak küresel iş birliği, uluslararası anlaşma, dayanışma ve
evrensel yaklaşımları içeren çözümler ve önlemlerle mümkün olabilmektedir. Bu
çerçevede, sürdürülebilir kalkınmayı gerçekleştirmek ve somut çevresel
iyileştirmelerin sağlanması açısından çevre politikaları önem arz etmektedir.
Çevre sorunları ve sürdürülebilir kalkınmanın bu sorunlar içerisinde
gerçekleştirilmeye çalışılması gibi unsurlar çevre vergilerinin düzenleyici
etkilerine duyulan ihtiyacı şiddetlendirmiştir. Çevre vergileri “negatif
dışsallıkların” içselleştirilmesinde kullanılan en önemli maliye politikası
araçlarından birisidir.

Çalışmada sürdürülebilir
kalkınma çerçevesinde çevre politikaları ve uygulanan mali araçlara
değinilmekte, çevre vergileri kavramsal ve kapsam olarak incelenmekte ve hem
gelişmiş ülkeler hem de Türkiye açısından çevre vergileri karşılaştırılarak
değerlendirilmektedir. 

Keywords

Sürdürülebilir Kalkınma, Çevre Politikaları, Çevre Vergileri, Çevresel Mali Araçlar

ENVIRONMENTAL POLICIES AND FISCAL INSTRUMENTS IN THE CONTEXT OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT: AN ANALYSIS OF ENVIRONMENTAL TAXES

Abstract

Environmental
problems that have largest externalities among global commodities and that
cause damages affecting future generations, exceed the limits to be solved by
market solutions or countries' own efforts. Prevention or reduction of the
negative effects and damages of such externalities is only possible with the
solutions and measures including global business associations, international
agreements, cooperation and universal approaches. In this context,
environmental policies are crucial in terms of achieving sustainable
development and providing concrete environmental improvements. Environmental
problems and factors such as trying to realize sustainable development within
these problems have exacerbated the need for regulatory effects of
environmental taxes. Environmental taxes are one of the most important fiscal
policy instrument used in internalizing “negative externalities”.

In the study, environmental
policies and applied financial instruments are addressed in the framework of
sustainable development; environmental taxes are examined conceptually and in
terms of scope; and environmental taxes are evaluated comparatively for both
developed countries and Turkey.

Keywords

Sustainable Development, Environmental Policies, Environmental Taxes, Environmental Fiscal Instruments

References

• Acar, İbrahim Atila (2006), “Vergilendirmede Tahsis İlkesinin Çevre Vergileri Açısından Değerlendirilmesi”, S.D.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, Vol. 11, No. 1.
• Adams, William M. and Thomas, David H. L. (1993), “Mainstream Sustainable Development: The Challenge of Putting Theory into Practice”, Journal of International Development, Vol: 5, No: 6, pp. 591-604.
• Agnolucci, Paolo (2009), “The Effect of the German and British Environmental Taxation Reforms: A Simple Assessment”, Energy Policy, Vol: 37, No: 8, pp. 3043-3051.
• Akdoğan, Abdurrahman (2011), Kamu Maliyesi, 14.Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Aksu, Ceren (2011), Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre, Güney Ege Kalkınma Ajansı, http://geka.gov.tr/298/analiz-ve-raporlar, (14.04.2018).
• Altınöz, Buket (2015), “Sürdürülebilir Kalkınma Sürecinde Kamu Bütçesinin Önemi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Vol: 30, No: 1, pp. 223-256.
• Anderson, Robert C. and Lohof, A. Q. (1997), “Energy/Carbon Taxes”, The United States Experience with Economic Incentives in Environmental Pollution Control Policy, Environmental Law Institute 1616 P Street, NW Washington, August, 1997, 11/24-28.
• Bal, Hasan Çebi (2012), Sürdürülebilir Kalkınma Çerçevesinde Çevre Sorunlarıyla Mücadele Aracı Olarak Kirlilik İzinleri Piyasasının Etkinliği, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Unpublished Ph.D. Dissertation, Ankara.
• Barde, Jean Philippe (1994), “Economic Instruments in Environmental Policy: Lessons from the OECD Experience and Their Relevance to Developing Economies”, OECD Development Centre, Working Paper No: 92, 1-32.
• Bator, Francis M. (1958), “The Anatomy of Market Failure”, The Quarterly Journal of Economics, 72(3), 351-379.
• Bilici, Nurettin and Bilici, Adem (2013), Kamu Maliyesi, 2.Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Bruvoll, Annegrete (2009), “On the Measurement of Environmental Taxes”, Discussion Papers No. 599, Statistic Norway Research Department, Oslo, pp. 1-22.
• Çelebi, Kemal (2003), Liberal Ekonomik Düşüncede Kamu Kesiminin Büyüklüğü Sorunu, 2.Baskı, Emek Matbaası, Manisa.
• Çelikkaya, Ali (2011), “Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerde Çevre Vergisi Reformları ve Türkiye’deki Durumun Değerlendirilmesi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Vol: 11, No: 2, pp. 97-120.
• Chan, Winnie (2007), “After the Stern Report: The Role of Taxation in Environmental Regulation”, Law, Science and Policy: An International Journal, 3 (2), pp. 97–121.
• Çiftlikli, Mehmet (1993), Çevre Temizlik Vergisi, Ekoloji Çevre Dergisi, Vol: 8, pp. 50-51.
• Ciocirlan, Cristina E. and Yandle, B. (2003), “The Political Economy of Green Taxation in OECD Countries”, European Journal of Law and Economics, Issue: 3, Volume: 15, May, pp.203-218.
• Coase, Ronald H. (1960), “The Problem of Social Cost”, Journal of Law and Economics, Volume:3, p.1-44.
• Commission of the European Communities (2000), Communication from the Commission on the Sixth Environment Action Programme of the EC, Brussels, December.
• Cuervo, Javier and Gandhi, V. P. (1998), “Carbon Taxes: Their Macroeconomic Effects and Prospects for Global Adoption-A Survey of the Literature”, IMF Working Paper, No: 98/73, 1-39.
• Değirmendereli, Ali (2000), “Çeşitli Ülkelerde Uygulanan Ekolojik Vergiler”, Mevzuat Dergisi, Year: 3, Vol: 33, September, https://www.mevzuatdergisi.com/2000/09a/01.htm, (05.05.2018).
• Değirmendereli, Ali (2003), “Türk Vergi Sisteminde Uygulanan Bazı Vergilerin Çevresel Vergi Kavramı Açısından Değerlendirilmesi”, Vergi Sorunları Dergisi, Vol: 174, No: 3, pp. 115-128.
• Dulupçu, Murat A. (2001), “Sürdürülebilir Kalkınma Politikasına Yönelik Gelişmeler”, Dış Ticaret Dergisi, No: 20, January, pp. 46-70.
• Dündar, Yılmaz (1997), Sürdürülebilir Yaşam Koşullu Sürdürülebilir Kalkınma, Sürdürülebilir Kalkınmanın Uygulanması, Türkiye Çevre Vakfı Yayını, Ankara.
• Durmaz, Burcu (2004), “Avrupa Birliğinde Çevre Politikası Alanında Muhtemel Müzakere Sürecine Yönelik Gerekli Hazırlıkların Örneklerle Çalışılması”, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Sektörel ve Bölgesel Politikalar Dairesi Uzmanlık Tezi, Ankara, May.
• EC (European Commission) (2010), Taxation Trends in the European Union (Data for the EU Member States, Iceland and Norway), Luxemburg: Publications Office of the European Union.
• EEA (2007), EN 32 Energy Taxes, https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/en32-energy-taxes/en32-energy-taxes, (05.07.2018).
• Ekins, Paul (1999), “European Environmental Taxes and Charges: Recent Experience, Issues and Trends”, Ecological Economics, Vol: 31, No: 1, pp. 39-62, October.
• Ekins, Paul, Kleinman, H., Bell, S. and Venn, A. (2010), “Two Unannounced Environmental Tax Reforms in the UK: The Fuel Duty Escalator and Income Tax in the 1990s”, Ecological Economics, Volume: 69, Issue: 7, pp. 1561-1568.
• Environmental Law No. 2872 (1983), Official Gazette Published on 11/8/1983, No: 18132, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2872.pdf, (05.05.2018).
• Erkan, Rüstem (2004), Kentleşme ve Sosyal Değişme, 2. Baskı, Bilimadamı Yayınları, Ankara.
• European Environment Agency, (2005), The European Environment, State and Outlook 2005, Country Analysis, https://www.eea.europa.eu/publications/state_of_environment_report_2005_1, (05.07.2018).
• European Parliament (2001), “Report on Environment Policy and Sustainable Development: Preparing for the Gothenburg European Council”, Reporter: A. Hulthén, Final A5-0171/2001, 15 May.
• EUROSTAT (2013), Environmental Taxes, A Statistical Guide, Luxembourg: Publications Office of the European Union, http://ec.europa.eu/eurostat/documents/3859598/5936129/KS-GQ-13-005-EN.PDF/706eda9f-93a8-44ab-900c-ba8c2557ddb0?version=1.0, (05.07.2018).
• EUROSTAT (2016), Energy, Transport and Environment Indicators, 2016 Edition, Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• EUROSTAT (2018), Environmental Tax Statistics, https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Environmental_tax_statistics, (12.07.2018).
• Ferhatoğlu, Emrah (2003), “Avrupa Birliği’nde Ortak Çevre Politikası Çerçevesinde Çevre Vergileri”, E-Yaklaşım, Vol: 3, October, http://www.geocities.ws/ceteris_tr2/e_ferhatoglu.pdf, (20.03.2018).
• General Communique on the Law of Municipal Revenues (Serial No: 50) (2017), Official Gazette: 29 December 2017, No: 30285 (Dublicated).
• Gottinger, Hans W. (1994), “Some Policy Issues of Greenhouse Gas Economics”, Center for International Climate and Environmental Research-Oslo (CICERO), Policy Note 1994:1.
• Güçlü, Alper (2007), Sürdürülebilir Kalkınma ve Türkiye’nin Çevre Politikaları, Master’s Thesis, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Uluslararası İktisat Bilim Dalı, Ankara.
• Gündüz, İsmail Orçun and Agun, Hakan Bilge (2013), “Çevre Vergilerinin Yerel Yönetim Düzeyinde Uygulanması: Avrupa Birliği ve Türkiye Uygulaması”, Maliye Finans Yazıları, Year: 27, Vol: 99, April 2013, pp.55-79.
• Gürseler, İ. Güneş (2008), “İnsan Hakları, Çevre, Anayasa”, TBB Dergisi, Vol: 75, pp. 199-208.
• Hanson, Craig and Sandalow, David (2006), “Greening Tax Code”, Tax Reform, Energy and The Environment, Policy Brief, World Resources Institute, Issue: 1, April, pp. 1-12.
• Holtermann, Sally (1976), “Alternative Tax Systems to Correct for Externalities, and the Efficiency of Paying Compensation”, Economica, 43(169), 1-16.
• Kargı, Veli and Yüksel, Cihan (2010), “Çevresel Dışsallıklarda Kamu Ekonomisi Çözümleri”, Maliye Dergisi, No: 159, July-December, pp.183-202.
• Kaya, Yasemin (2011), “Çok Taraflı Çevre Anlaşmalarına Uyum Sorunu ve Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, Vol: 16, No: 2.
• Kayapınar, Erdal Y. (2006), Ulusal Çevre Stratejisi Eylem Planı, Ankara, www.undp.org/content/dam/turkey/docs/pressreleases/1A-UCEPSUNU1.ppt, (20.03.2018).
• Keleş, Ruşen (2006), Kentleşme Politikası, 9.Baskı, İmge Kitabevi, Ankara.
• Keleş, Ruşen and Hamamcı, Can (2005), Çevre Politikası, 5.Baskı, İmge Kitabevi, Ankara.
• Kızılboğa, Ruveyda and Batal, Salih (2012), “Türkiye’de Çevre Sorunlarının Çözümünde Yerel Yönetimlerin Rolü ve Önemi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Vol: 9, No: 20, pp. 191-212.
• Law of Municipal Revenue No. 2464 (1981), Official Gazette: 29/5/1981, No: 17354, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2464.pdf, (12.07.2018).
• MacKenzie, J. James, Dower, R.C. and Chen, D. D. T. (1992), “The Going Rate: What it Really Costs to Drive”, World Resources Institute, June.
• Manresa, Antonio and Sancho, F. (2005), “Implementing a Double Dividend: Recycling Ecotaxes Towards Lower Labour Taxes”, Energy Policy, 33(12), 1577-1585.
• McKitrick, Ross (1997), “Double Dividend Environmental Taxation and Canadian Carbon Emissions Control”, Canadian Public Policy-Analyse de Politiques, 23(4), 417-434.
• Mishan, Edward J. (1969), Welfare Economics; An Assesment, North Holland Publishing Company, Amsterdam.
• Municipal Law No. 5393 (2005), Official Gazette Published on 13/07/2005, No: 25874, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5393.pdf, (05.05.2018).
• Mutlu, Ayşegül (2002), Çevre Ekonomisi Politikalar Uygulamalar ve Türkiye, İstanbul: Marmara Üniversitesi Maliye Araştırma ve Uygulama Merkezi, No: 15.
• Mutlu, Ayşegül (2006), “Küresel Kamusal Mallar Bağlamında Sağlık Hizmetleri ve Çevre Kirlenmesi: Üretim, Finansman ve Yönetim Sorunları”, 21.Türkiye Maliye Sempozyumu: Kamu Maliyesinde Güncel Gelişmeler, Lara/Antalya, 10-14 May.
• Nath, S. K. (1973), A Perspective of Welfare Economics, Great Britain: Macmillan.
• OECD (1991), Environmental Policy: How to Apply Economic Instruments, Paris.
• OECD (2008), OECD Çevresel Performans İncelemeleri: Türkiye, https://www.oecd.org/env/country-reviews/42198785.pdf, (05.07.2018).
• OECD (2009), Incentives for CO2 Emission Reductions in Current Motor Vehicle Taxes, https://www.itf-oecd.org/sites/default/files/docs/feb10-18braathen1.pdf, (05.07.2018).
• OECD (2016), OECD Policy Instruments for the Environment, http://www.oecd.org/environment/tools-evaluation/PINE_Metadata_Definitions_2016.pdf, (05.07.2018).
• OECD (2018), https://stats.oecd.org/, (17.06.2018).
• Onshus, Merete and Skeie, Ø. B. (2008), “Non-Fiscal Objectives in The Norwegian Tax Structure”, http://nsfr.dk/uf/90000_99999/92226/dd8f038eebea7f433a01a7e5e0984e41.pdf, (02.07.2018).
• Öz, Ersan and Buyrukoğlu, Selçuk (2012), “Negatif Dışsallıkların Önlenmesinde Çevresel Vergiler: Türkiye ve OECD Ülkeleri Karşılaştırması”, TİSK Akademi, Vol: 14, No: 7, pp. 85-107.
• Öz, N. Semih (2006), “Enerjinin Vergilendirilmesinde Uluslararası Vergiler”, Vergi Sorunları Dergisi, Vol: 208, No: 1, pp. 7-19.
• Özdemir, Biltekin (2009), “Küresel Kirlenme Sürdürülebilir Ekonomik Büyüme ve Çevre Vergileri”, Maliye Dergisi, No: 156, January-June, pp. 1-36.
• Pearce, David, Markandya, A. and Barbier, E. B. (1993), Yeşil Ekonomi İçin Mavi Kitap, (çev: Türkşen Kafaoğlu, Arslan Başer Kafaoğlu), Alan Yayıncılık, İstanbul.
• Pigou, Arthur C. (1952), The Economics of Welfare, New Brunswick: Transaction Publishers.
• Plott, Charles R. (1966), “Externalities and Corrective Taxes”, Economica, 33(129), 84-87.
• Repetto, Robert; Dower, R. C.; Jenkins, R.; Geoghegan, J. (1992), Green Fees: How a Tax Shift Can Work fort the Environment and the Economy, World Resources Institute, November.
• Reyhan, Ayşen Satır (2014), “Çevre Ekonomisinde Çevre Vergileri Uygulamaları”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Year 7, No 1, June 2014, pp. 110-120.
• Şahin, Yusuf (1999), “Türk Vergi Sisteminin ‘Çevresel Vergiler’ Açısından Değerlendirilmesi”, Vergi Sorunları Dergisi, Vol: 133, pp. 119-137.
• Schöb, Ronnie (1996), Evaluating Tax Reforms in the Presence of Externalities, Oxford Economic Papers 48 (1996): 537-555.
• Sencar, Pelin (2007), Türkiye’de Çevre Koruma ve Ekonomik Büyüme İlişkisi, Master’s Thesis, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Edirne.
• Shearlock, Chris; James, P. and Philips, J. (2000), “Regional Sustainable Development: Are the New Regional Development Agencies Armed with the Information They Require?”, Sustainable Development, Volume: 8, Issue: 2, pp. 79-88.
• Sollund, Stig (2007), Environmental Taxes, Rome, 4-5 September 2007, http://www.un.org/esa/ffd/tax/2007DRM_SEG/05EnvironmentalTaxes.doc, (05.07.2018).
• Sönmez, Sinan (1987), Kamu Ekonomisi Teorisi: Kamu Harcamalarında Etkinlik Arayışı, Ankara: Teori Yayınları.
• Speck, Stefan (2007), Overview of Environmental Tax Reforms in EU Member States, COMERT Final Report to the European Commission, DG Research and DG Taxation and Customs Union.
• Stavins, Robert N. (1998), “Market-Based Environmental Policies”, Resources for the Future, Discussion Paper 98-26, 1-36.
• Tarlabaşı, Işıl K. (2007), European Union As a Global Environmental Actor in Search for Sustainable Development with Special Reference to Global Climate Change, Master’s Thesis, Marmara Üniversitesi Avrupa Birliği Enstitüsü Avrupa Birliği Siyaseti ve Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, İstanbul.
• The Constitution of the Republic of Turkey (1982), Law No: 2709, Kabul Tarihi:7.11.1982, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa82.htm, (20.05.2018).
• The Ministry of Environment and Urbanisation, (2018), “Kyoto Protokolü”, http://iklim.csb.gov.tr/kyoto-protokolu-i-4363, (12.07.2018).
• The Ministry of Foreign Affairs, (2018a), Yerel Gündem 21, http://www.mfa.gov.tr/yerel-gundem-21.tr.mfa, (12.07.2018).
• The Ministry of Foreign Affairs, (2018b), http://www.mfa.gov.tr/data/DISPOLITIKA/Anlasmalar.pdf, (12.07.2018).
• Tol, Richard S. J. (2008), “Environmental Taxes Handbook- by Ian Fleming”, Book Reviews, Review of European Community & International Environmental Law (RECIEL), Vol: 17, No: 1, pp. 136.
• Topal, Mehmet Hanefi (2017), “Çifte Kazanç Hipotezinin OECD Ekonomileri İçin Testi: Panel Eş Bütünleşme ve Nedensellik Analizi”, The Journal of International Scientific Researches (Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi), Vol: 2, No: 4, pp.1-20.
• Toprak, Düriye (2006), “Sürdürülebilir Kalkınma Çerçevesinde Çevre Politikaları ve Mali Araçlar”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Vol: 2, No: 4, pp. 146-169.
• TÜİK (2017), “Çevresel İstihdam, Gelir ve Harcama İstatistikleri, 2016”, 30 November 2017.
• Tullock, Gordon (2005), Public Goods, Redistribution and Rent Seeking, Edward Elgar Publishing, Massachusetts, USA.
• Turner, Graham M. (2008), A Comparison of the Limits to Growth with 30 Years of Reality, Elsevier, Global Environmental Change, Volume: 18, Issue: 3, August, pp: 397-411.
• Uçak, Sefer and Usupbeyli, Akın (2013), “Sürdürülebilir Kalkınmada Karbondioksit Emisyonları Büyüme İlişkisi: Brics Ülkeleri ve Türkiye”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Vol: 5, No: 2, pp. 492-504.
• UN (1987), Our Common Future, Chapter 2: Towards Sustainable Development, From A/42/427. Our Common Future: Report of the World Commission on Environment and Development, June, Geneva, Switzerland, http://www.un-documents.net/ocf-02.htm, (05.07.2018).
• UN (1992a), Report of the United Nations Conference on Environment and Development, Annex-I Rio Declaration on Environment and Development, http://www.un.org/documents/ga/conf151/aconf15126-1annex1.htm, (15.03.2018).
• UN (1992b), Sustainable Development, Agenda 21, https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/Agenda21.pdf, (15.03.2018).
• UN (2018), “Kyoto Protocol”, https://unfccc.int/process/the-kyoto-protocol, (12.07.2018) Value Added Tax Law No. 3065 (1984), Official Gazette Published on 2/11/1984, No: 18563, www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3065.doc, (05.05.2018).
• WRI (2008), The Bottom Line on Carbon Taxes, World Resources Institute, Issue 7, June 2008, http://www.wri.org/publication/bottom-line-carbon-taxes, (05.07.2018).
• Yıldırım, Uğur and Öner, Şerif (2003), “Sürdürülebilir Kalkınma Yaklaşımının Türkiye’ye Yansımaları: GAP’ta Sürdürülebilir Kalkınma ve Yerel Gündem 21”, Çağdaş Yerel Yönetimler, Vol: 12, No: 4, October, pp. 6-27.
• Yoğurtçuoğlu, Tülin N. (1999), Ulusal Çevre Stratejisi ve Eylem Planı, 2. Ulusal Kentsel Altyapı Sempozyumu: Bildiriler Kitabı, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, 18-20 December, Adana.
• Yüksek, Murat (2010), Sürdürülebilir Kalkınma ve Türkiye’de Çevre Politikaları, Master’s Thesis, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Gaziantep.