TÜRKİYE’DE KENTSEL HAKLAR: SOSYAL DEVLET BAĞLAMINDA KONUT HAKKI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Year 2021, Volume: 8 Issue: 1, 85 - 106, 26.03.2021

Gökhan Kalağan

https://doi.org/10.30798/makuiibf.790191

Abstract

Kırdan kente göç eden insanlar, kentte yaşamaya başladıkları andan itibaren kente ait değer ve kurallara hayatlarında yer verirler, bu kentli olmanın gereğidir. Kentler, sakinlerine, sosyal, ekonomik, kültürel, fiziki bakımdan bir çok imkanlar sunar. Kent sakinleri gündelik yaşamları içerisinde bu imkanlardan faydalanırken, birbirlerine ve çevreye karşı sosyal kurallar ve davranış kalıplarını benimseyip uygulamak zorundadır. Kentsel yaşamın, tüm bu gereklilikleri, kentsel hak kavramının, temelini oluşturur. Ayrıca, tüm bireylerin sağlıklı bir çevrede yaşama ve barınma hakları vardır. Bu haklar konut hakkı olarak ifade edilir. Sosyal devlet anlayışında ekonomik bakımdan güçsüz ve zayıf olanların, insan onuruna yakışır bir biçimde yaşamlarını sürdürebilmeleri için devlet tarafından desteklenmeleri ve korunmaları söz konusudur. En temel insan haklarından olan yaşam hakkının, korunması ve sağlanması için konut hakkının devlet tarafından güvence altına alınması gereklidir. Türkiye’de, doğrudan kenti ve kentlileri korumaya yönelik yasal düzenlemeler bulunmamakta, var olan hukuki metinlerin içerisinde kısmen ve dolaylı koruma sağlayan hükümler bulunmaktadır. Kentsel bir hak olarak görülen, “konut hakkı”, ise Türk anayasal metinlerinde, yaşam hakkının bir parçası olarak görülerek, korunmakta ve desteklenmektedir. Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar, özellikle alt ve orta gelir grubuna mensup, ekonomik bakımdan imkansızlıkları bulunan vatandaşlar, sosyal devlet anlayışının gereği olarak, barınma ve sağlıklı bir çevrede yaşamlarını sürdürebilmeleri için uygulanan politikalar ile imkanlar ölçüsünde her dönem desteklenmiştir.

Keywords

Kentsel Haklar, Konut Hakkı, Sosyal Devlet, Türkiye’de Kentsel Haklar, Türkiye’de Konut Hakkı

URBAN RIGHTS IN TURKEY: AN INVESTIGATION ON THE RIGHT TO HOUSING WITHIN THE CONTEXT OF SOCIAL STATE

Abstract

People who migrate from the countryside to the city, from the moment they start living in the city, adopt the values and rules of the city in their lives, this is the necessity of being urban residents. Cities offer their residents many social, economic, cultural and physical opportunities. While city residents benefit from these opportunities in their daily lives, they have to adopt and apply social rules and behavior patterns towards each other and the environment. All these requirements of urban life form the basis of the concept of urban rights. In addition, all individuals have the right to live and shelter in a healthy environment. These rights are expressed as housing rights. In the concept of the social state, those who are economically weak and poor should be supported and protected by the state in order for them to survive in a way which is worthy of human dignity. In order to protect and ensure the right to life, which is one of the most fundamental human rights, the right to housing must be guaranteed by the state. In Turkey, there are no direct regulations to protect the citizens of the town and there are provisions that provide partial and indirect protection in the existing legal texts. “The right to housing”, which is seen as an urban right, is protected and supported in Turkish constitutional texts as a part of the right to life. Since the foundation of the Republic, especially the citizens of low and middle-income groups who have economic impossibilities, have been supported in every period to the extent possible with the policies implemented to enable them to live in a shelter and a healthy environment, as required by the concept of the social state.

Keywords

Urban Rights, Right to Housing, Social State, Urban Rights in Turkey, Housing Rights in Turkey

References

• Akalın M. (2016). Sosyal Konutların Türkiye’nin Konut Politikaları İçerisindeki Yeri ve TOKİ’nin Sosyal Konut Uygulamaları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 26(1).
• Akkoyunlu, E.K. (1997). Kentli Hakları. Amme İdaresi Dergisi, 30(3).
• Arslan, H. (2014). Kentsel Dönüşüm Süreçlerinin Kentsel Haklar Temelinde Değerlendirilmesi Gerekliliği. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 16 (Ö.S.I).
• Baysal, C. U. (2011). Kent Hakkı Yeniden Hayat Bulurken. Eğitim Bilim Toplum. 9(36).
• Balkır, Z.G. (2010). Konut Hakkı ve İhlalleri: Kentli Haklarının Doğuşu. Denizli: II. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu Bildiri Kitabı.
• Başaran İ. (2008). Kent ve Yerel Yönetim, İstanbul: Okutan Yayınları.
• Bulut. N. (2009). Sanayi Devriminden Küreselleşmeye Sosyal Haklar. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık
• Dur, V. (2009). Kent hakkı Çerçevesinde Kentleşme. Çalışma Ortamı Dergisi. Fişek Enstitüsü Yayınları. S.104.
• Harvey, D. (2008). The Right To The City. (M. Kırmızı, Çev.). New Left Review. 53(23).
• Harvey, D. (2013). Sosyal Adalet ve Şehir. (M. Moralı, Çev.). 4. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2015). Asi Şehirler. (A.D. Temiz, Çev.). 4. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Geray, C. (1998). Kentsel Yaşam Kalitesi ve Belediyeler. Türk İdare Dergisi. 70(421)
• Geray, C. (2000). Kenttaşlık Hakları, İnsan Hakları Yıllığı, C.21.
• Gökbunar, R., Kovancılar B. (1998). Sosyal Refah Devleti ve Değişim. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi. S.3 (Güz).
• Kaboğlu, İ. Ö. (1995). Yerleşme Özgürlüğü ve Konut Hakkı. İnsan Hakları Yıllığı. 17(18).
• Kaboğlu, İ.Ö. (2002). Özgürlükler Hukuku, Ankara: İmge Kitabevi.
• Kalfa. A. (2009). Kentli Hakları Çerçevesinde Kentleşme Çalışma Ortamı Dergisi. Fişek Enstitüsü Yayınları. S.104.
• Karasu, M.A. (2008). Kentli Haklarının Gelişimi ve Hukuki Boyutları. TBB Dergisi. S.78.
• Kaya, E., Şentürk, H., Danış, O., Şimşek S. (2008). Modern Kent Yönetimi-I. İstanbul: Okutan Yayınları.
• Kaya, E. (2016). Kentleşme ve Kentlileşme, İstanbul: İşaret Yayınları.
• Keleş, R. (1994). Kent ve Çevre Haklarının Korunması Üzerine Gözlemler. Prof. Dr. Yılmaz Günal’a Armağan. 49(3-4).
• Keleş, R. (1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Keleş. R. (2008). Kentleşme Politikası. 10. Baskı. Ankara: İmge Yayınevi.
• Koçak, H. (2011). Kent-Kültür İlişkisi Bağlamında Türkiye’de Değişen ve Dönüşen Kentler . Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 6 (2).
• Lefebvre, H. (2015). Şehir Hakkı. (I. Ergüden. Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Ökmen. M. (1998). Bir İnsan Hakkı Olarak ‘Kentsel Haklar ve Bazı Mülahazalar. Yeni Türkiye, İnsan Hakları Özel Sayısı, 4(22).
• Önder, F. (2007). Kentli Hakları ve Yerel Siyaset. Yerel Siyaset. İstanbul: Okutan Yayınları.
• Önver, Ş., M. (2016). Konut ve Konut Politikası, İstanbul: Ijopec Publication.
• Özbey M. ve Özel M. (2015). Kentsel Haklar ve Kolluğun İşlevleri. Aksaray Üniversitesi (AKÜ) İİBF Dergisi. 17 (1).
• Özbudun, E. (2009). Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, Ankara.
• Sallan Gül, S. (2004). Sosyal Devlet Bitti Yaşasın Piyasa. Yeni Liberalizm ve Muhazafakarlık Kıskacında Refah Devleti. İstanbul: Etik Yayınları.
• Sezen, S. Türkiye’de Planlama (1999). Yayın No.293. Ankara: TODAİE Yayınları.
• Sur, M. (1995). İş Hukukunun Uluslararası Kaynakları. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Şahin, Y. (2017). Kentleşme Politikası. 6.Basım. İstanbul: Ekin Yayınları.
• Talas, C. (1981-1982). Sosyal Haklar ve Türk Anayasalarında Sosyal Hakların Evrimi. İnsan Hakları Yıllığı. 3(4).
• Tanör, B. (1978). Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar. İstanbul: May Yayınları.
• Tekeli, İ. (2001a). İnsan Haklarının Yerleşmeye ve Mekana İlişkin Boyutları Üzerine, Modernite Aşılırken Kent Planlaması. Ankara:İmge Kitabevi.
• Tekeli, İ.(2001b). Kente Karşı İşlenen Suç mu, Yoksa Kentlinin Gasp Edilen Hakkı mı?. Modernite Aşılırken Kent Planlaması. Ankara: İmge Kitabevi.
• Tekeli, İ. (2014). Kent, Kentli Hakları, Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Toplu Konut İdaresi Başkanlığı. (t. y.). Sosyal Konutlar. 12 10, 2020 tarihinde TOKİ: https://www.toki.gov.tr/sosyal-konutlar adresinden alındı
• Toplu Konut İdaresi Başkanlığı. (2018). TOKİ Konut Üretim Raporu. 12 12, 2020 tarihinde TOKİ: https://www.toki.gov.tr/AppResources/UserFiles/files/FaaliyetOzeti/ozet.pdf adresinden alındı
• Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği. (1998). Kentleşme, Konut Sorunu, Barınma Hakkı ve Demokrasi. 12 12, 2020 tarihinde TMMOB: http://www.tmmob.org.tr/etkinlik/tmmob-demokrasi-kurultayi-1998/kentlesme-konut-sorunu-barinma-hakki-v-e-demokrasi adresinden alındı
• Yalçın, E., Selçuk, A. (2017). Konut Hakkı ve Konut Sektörüne 2013-2016 Dönemi Konya Özelinde Bakış. Selçuk Üniv. Sos. Bil. Ens. Der. S. (38).
• Yener, Z. Arapkirlioğlu, K. (1996). ‘Avrupa Kentsel Şartı. Ankara: İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Yayını.
• Yılmaz, B. (2009). Çağdaş Kent-Çağdaş Konut: Kentsel Dönüşüm ve Dönüştürülen Yaşam Alanları. Toplum ve Demokrasi. 3(5).