TÜRK ENERJİ SEKTÖRÜNDE ÇALIŞMA SERMAYESİ VE FİNANSAL PERFORMANS ARASINDAKİ ETKİLEŞİM: SWARA, AHP VE TOPSIS YÖNTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRMALI BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 3, 1976 - 2005, 29.11.2022

Adem Babacan , Merve Tuncay

https://doi.org/10.30798/makuiibf.1097378

Cited By: 2

Öz

Türk enerji sektörünün gelişimi, Türkiye’de cari açık sorunun yönetilmesi ve enerjide dışa bağımlılığın kontrol altına alınabilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Sektörde özellikle 2000’li yıllardan itibaren yürütülen politikalarla teşvikler artırılmış ve özel sektörün önündeki engeller kaldırılmaya çalışılmıştır. Bununla beraber, enerji alanında gerçekleştirilecek olan faaliyetler ve yatırımların maliyetlerinin yüksekliği, sektörel ve ekonomik belirsizliklerin yüksek oluşu, karar verirken çok yönlü düşünmeyi zorunlu kılmaktadır. Çok kriterli karar verme yöntemleri bu noktada önemli bir destek unsurudur.
Bu çalışmanın amacı, Türk enerji sektörünün finansal performansını çok boyutlu olarak ortaya koyabilmektir. Çalışmada, BIST enerji sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde finansal performans ile çalışma sermayesi düzeyi arasındaki etkileşim, AHP, SWARA ve TOPSIS yöntemleriyle karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. 2014-2020 dönemi için yıllık mali tablolarına düzenli olarak erişilebilen 8 şirkete ait, cari oran, nakit oran, ticari alacak tahsilat süresi, ticari borç ödeme süresi, kaldıraç oranı, kısa vadeli yabancı kaynak–aktif oranı, aktif kârlılığı, mali rantabilite ve iş rantabilitesi göstergeleri, uzman görüşleri de dikkate alınarak analiz edilmiştir.
Bulgular; şirketlerin sıralamasının seçilen yönteme göre değişkenlik gösterebildiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Enerji Sektörü, Borsa İstanbul, Çalışma Sermayesi, Finansal Performans, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri., AHP, Swara, Topsis

INTERACTION BETWEEN WORKING CAPITAL AND FINANCIAL PERFORMANCE IN THE TURKISH ENERGY SECTOR: A COMPARATIVE RESEARCH BY THE SWARA, AHP AND TOPSIS

Öz

The development of the Turkish energy sector is of great importance in terms of managing the current account deficit problem and taking the foreign dependency in energy under control in Turkey. Incentives have been increased in the sector by the policies carried out and the obstacles against the private sector have been being removed especially after the 2000s. However, due to the high costs of the activities and investments to be carried out in the energy sector and the high uncertainty at sectoral and economic level necessitate multidimensional thinking while making decisions. Multi-criteria decision-making methods are of important support tools at this issue.
The aim of this study is to reveal the financial performance of the Turkish energy sector in a multidimensional way. In the study, the interaction between financial performance and working capital level in enterprises being traded in the BIST energy sector are evaluated comparatively by AHP, SWARA and TOPSIS methods. The indicators of current ratio, cash ratio, trade receivables collection period, debt payment period, leverage ratio, short-term liabilities to assets ratio, return on assets, return on equity and, operating profit margin of 8 companies whose annual financial statements can be accessed are analyzed for the period of 2014-2020 by taking scholar opinions into consideration as well.
Findings indicate that the ranking of the companies may vary according to the method chosen.

Anahtar Kelimeler

Turkish Energy Sector, Borsa Istanbul, Working Capital, Financial Performance, Multiple Criteria Decision Making Methods., AHP, SWARA, TOPSIS

Kaynakça

• Akbulut, G.(2008). Küresel değişimler bağlamında dünya enerji kaynakları, sorunları ve Türkiye, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 117-137.
• Akgüç, Ö.(1998), Finansal yönetim, Avcıol Basım Yayın, Yenilenmiş 7. Baskı, İstanbul.
• aksaenerji.com, Hakkımızda, https://www.aksaenerji.com.tr/tr/hakkimizda/tarihce/, Erişim Tarihi: 13.02.2022.
• aksuenerji.com, Tarihçe, https://aksuenerji.com.tr/tarihce/, Erişim Tarihi: 13.02.2022.
• Avcı, M.C.(2019). Çok kriterli karar verme yöntemleriyle enerji sektöründe faaliyet gösteren firmalarda performans analizi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• ayen.com, Faaliyet raporları, https://www.ayen.com.tr/Faaliyetraporlari.aspx, Erişim Tarihi: 13.02.2022.
• Babacan A., Erilli, N.A. ve Delibaş, M.B. (2018). Mobile phone selection using Ahp and Promethee method. 5th International Conference on Social Sciences and Education Research April 20-22, Antalya-Turkey.
• Babacan A., Göktolga, Z.G. ve Sağır, S. (2018). Car selection using AHP and Topsis method. 1st International Conference on New Approaches in Social Science and Humanities April 20-22, Antalya, Turkey.
• Babacan A.,(2017). Analitik hiyerarşi süreci ve bir uygulama: Konut seçimi, V. Türk Dünyası Araştırmaları, IJOPEC Publication Limited, p.174-185.
• Banos-Caballero, S., Garcia-Teruel, P.J. and Martinez-Solano, P.(2014). Working capital management, corporate performance and financial constraints, Journal of Business Research, 67, 332–338.
• Bayrak, M. ve Esen, Ö.(2014). Türkiye’nin enerji açığı sorunu ve çözümüne yönelik arayışlar, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(3), 139-158.
• Beller Dikmen, B.(2021). Elektrik enerjisi sektörünün finansal performanslarının oran analizi yöntemi ile incelenmesi, İşletme Araştırmaları Dergisi, 13 (1), 912-926.
• Bilici, N.(2019). Turizm sektörünün finansal performansının oran analizi ve Topsis yöntemiyle değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (1) , 173-194.
• BP (2021). Statistical review of world energy, https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/statistical-review/bp-stats-review-2021-full-report.pdf, Erişim Tarihi: 01.12.2021.
• Brealey, R.A., Myers, S.C. ve Marcus, A.J. (2007), İşletme finansının temelleri (Çev. Ünal Bozkurt, Türkân Arıkan ve Hatice Doğukanlı), Beşinci Basım, İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Çağlar, A.E., Kubar, Y. ve Korkmaz, A.(2017). Türkiye ekonomisinde büyümenin dinamiği olarak enerji, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, (36), 103-129.
• Ceylan, A. ve Korkmaz, T.(2018). İşletmelerde finansal yönetim, Gözden Geçirilmiş 16.Baskı, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Deloof, M. (2003), Does working capital management affect profitability of Belgian firms?, Journal of Business, Finance & Accounting, 30( 3&4), 573-587.
• Erdal, L. (2012). Türkiye’de yenilenebilir enerji yatırımları ve istihdam yaratma potansiyeli, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(1), 171-181.
• Ergin, E. ve Çomak, H. (2014). İthal enerji bağımlılığının azaltılmasında yenilenebilir enerjinin finansmanı, Uluslararası Enerji ve Güvenlik Kongresi, Kocaeli Üniversitesi, İzmit, http://malikonsept.com/wp-content/uploads/2015/08/Emre-Ergin-2014-%C4%B0thal-Enerjinin-Finansman%C4%B1nda-Yenilenebilir-Enerji.pdf, Erişim Tarihi: 01.10.2021.
• Erinci F. ve Sulak, H. (2014). Analitik hiyerarşi proses ile akıllı telefon seçimi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(4), 225-239.
• Ertürk, M. (2019). Büyük enerji şirketleri ve Türkiye, Lectio Socialis, 3(2), 121-138.
• Figuera J., Greco, S., and Ehrgott M. (2005). Multiple criteria decision analysis, state of the art surveys, Springer, New York
• Furuncu, Y. ve Akbaş, Z.(2019). Neoliberal teori ekseninde küreselleşmenin Türkiye’nin enerji politikaları üzerindeki etkileri: Enerji ticareti boyutu, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72), 1724-1741.
• Göksu, A. (2008). Bulanık analitik hiyerarsik proses ve üniversite tercih sıralamasında uygulanması, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Isparta.
• Göktolga Z. G., ve Gökalp, B.. (2012). İş seçimini etkileyen kriterlerin ve alternatiflerin Ahp metodu ile belirlenmesi, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 2, 71-86
• Göktolga Z. G., ve Karakış, E.. (2018). Bireysel emeklilik şirketlerinin finansal performanslarının bulanık Ahp ve Vikor yöntemi ile analizi, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, 92-108
• Günden C. ve Miran B. (2008). Çiftçilerin temel işletmecilik kararlarının öncelik ve destek alma açısından analizi, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 5(2), 67-80.
• Güner, H.(2005). Bulanık Ahp ve bir isletme için tedarikçi seçimi problemine uygulanması, Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, YayımlanmamışYüksek Lisans Tezi, Denizli.
• Güngör İ. ve Büyüker İşler, D. (2005). Analitik hiyerarşi yaklaşımı ile otomobil seçimi, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 1, Sayı:2, 21-33
• Günüşen Varlık, İ. ve Yılmaz, A. (2017). Türkiye ekonomisinde yenilenebilir enerji projelerinin gerçekleştirilmesinde sorunlar ve çözüm önerileri, Finans, Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(623), 51-62.
• Gürsoy, C.T. (2021). Finansal yönetim ilkeleri, 2. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Hussain, S., Chien, V., Minh, Q., Tinh, H. and Thuy, T. (2021). Macroeconomic factors, working capital management, and firm performance—A static and dynamic panel analysis, Humanities and Social Sciences Communications, 8(1), 1-14.
• İskenderoğlu, Ö., Karadeniz, E. ve Ayyıldız, N.(2015). Enerji sektörünün finansal analizi: Türkiye ve Avrupa enerji sektörü karşılaştırması, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 3(3), 86-97.
• Joseph, A. and Chiemeka (2020). Working capital management and the financial performance of listed oil and gas companies in Nigeria, Gusau Journal of Accounting and Finance, 1(2), 1-21.
• Kaya, F. ve Göral, E.(2016). Türkiye’nin nükleer enerji politikası, Akademik Bakış Dergisi, 57, 421-438.
• Keçek G. E.Y.. (2010). Kurumsal kaynak planlama (Erp) sisteminin analitik hiyerarşi süreci (Ahp) ile seçimi: Otomotiv sektöründe bir uygulama, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C:15, S:1, 193-211. 196
• Keršulienė, V. and Turskis, Z. (2011), Integrated fuzzy multiple criteria decision making model for architect selection, Technological and Economic Development of Economy, 17(4), 645–666.
• Kılıç, R. ve Urgun, N.(2016). Türkiye'de yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmenin ülke ekonomisine etkileri ve Türkiye'nin enerjideki dışa bağımlılığının azaltılmasına yönelik katkıları, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , (47), 148-166 .
• Kınacı, H. ve Yıldız, F. (2019). Türkiye’de yenilenebilir enerji sektörüne yönelik devlet teşviklerinin değerlendirilmesi, Türkiye’de Mali Teşvik ve Uygulamaları (Ed. Mustafa Taytak ve Mahmut Ünal Şaşmaz), Ekin Basım Yayın Dağıtım:Bursa, 205-232.
• Kısakürek, M.M., Babacan, A. ve Tuncay, M. (2018). Türkiye’de sektörel düzeyde çalışma sermayesi unsurları ile performans arasındaki etkileşim. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (2) , 315-332 .
• Koç, A., Yağlı, H., Koç, Y. ve Uğurlu, İ.(2018). Dünyada ve Türkiye’de enerji görünümünün genel değerlendirilmesi, Mühendis ve Makine, 59(692), 86-114.
• Masinde, S.P. ve Ochieng, D.E. (2017). Effects of working capital management on financial performance of energy and petroleum companies listed at Nairobi Securities Exchange, African Development Finance Journal, 1(1), 61-79.
• Mathuva, D.M. (2010), The ınfuence of working capital management components on corporate profitability: A Survey on Kenyan listed firms, Research Journal of Business Management, 4(1), 1-11.
• Metin, S., Yaman, S. ve Korkmaz, T. (2017). Finansal performansın Topsis ve Moora yöntemleri ile belirlenmesi: BİST enerji firmaları üzerine karşılaştırmalı bir uygulama. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (2) , 371-394.
• Nurlaela, S., Mursito, B., Kustiyah, E., Istiqomah, and Hartono, S. (2019). Asset turnover, capital structure and financial performance consumption ındustry company in Indonesia Stock Exchange, International Journal of Economics and Financial Issues, 9(3), 297-301.
• odasenerji.com, Faaliyet raporları, https://www.odasenerji.com.tr/tr/yatirimci-iliskileri/#item, Erişim Tarihi: 13.02.2022.
• Orçun, Ç. ve Eren, B.S. (2017). Topsis yöntemi ile finansal performans değerlendirmesi: Xutek üzerinde bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi , (75), 139-154.
• Ömürbek, N., Üstündağ, S. ve Helvacıoğlu, Ö.C. (2013) Kuruluş yeri seçiminde analitik hiyerarşi süreci (Ahp) kullanımı: Isparta bölgesinde bir uygulama. Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt 11, Sayı 21, S 101-116.
• Özcan, E.C., Ünlüsoy, S. ve Eren, T. (2017). Anp ve Topsis yöntemleriyle Türkiye’de yenilenebilir enerji yatırım alternatiflerinin değerlendirilmesi, SUJEST, 5(2), 204-219.
• Özçelik, H. ve Kandemir, B.(2015). Bist’de işlem gören turizm işletmelerinin Topsis yöntemi ile finansal performanslarının değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (33), 97-114.
• Özkan, A.F.(2010). Türkiye’de enerji sektörüne ilişkin 10 temel sorun alanı, Rekabet Dergisi, 11(2), 83-139. pamel.com, Faaliyet raporları, https://www.pamel.com.tr/tr/YatirimciIliskileri/faaliyet-raporlari, Erişim Tarihi: 13.02.2022.
• Rakočević, S.B., Latinović, M., and Milosavljević M. (2014). Working capital management practices and financial performance: Evidence from Serbia, In: Jakšić M.L., Rakočević S.B., Martić M. (eds) Innovative Management and Firm Performance. Palgrave Macmillan, London.
• Raza, M.Y., Bashir, M., Latif, K., Shah, T.S., and Ahmed, M. (2015). Impact of working capital management on profitability: Evidence from Pakistan oil sector, International Journal of Accounting and Financial Reporting, 5, 286-299.
• Saaty, L. T.(1982). Decision making for leaders; the Analytical Hierarchy Process for decisions in a complex world, Belmont, CA.
• Saaty, L. T.(1990). How to make a decision. The Analytic Hierarchy Prosess, European Journal Of Operational Research, Cilt 48, Sayı 1, 1-26.
• Saaty, L.T.(1980), The Analytic Hierarchy Process, USA: Mcgraw-Hill Comp.
• Saaty, L. T. and Luis G. V.(2012). Models, methods, concepts and applications of the Analytic Hierarchy Process, Second Edition, New York: Springer Science and Business Media.
• Sarıçiçek İ., Dağdeviren, M. ve Yüzügüllü, N. (2001). Bir isletmede tedarikçi seçimine yönelik bir model ve uygulaması, Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 14(1), 1- 18.
• Sarkar, C.R. and Sarkar, A.(2013). Impact of working capital management on corporate performance: An empirical analysis of selected public sector oil & gas companies in India, International Journal of Financial Management, 3(2), 17-28.
• Satır, H., Kısakürek, M.M. ve Yaşar, F.(2020). Likidite ve finansal performans arasındaki ilişkinin Topsis analiz yöntemi ile değerlendirilmesi: Bist perakende ticaret sektöründe bir uygulama. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (1) , 1-15.
• Taani, K.(2012). Impact of working capital management policy and financial leverage on financial performance: Empirical evidence from Amman Stock Exchange – listed companies, International Journal of Management Sciences and Business Research, 1(8), 10-17.
• Tekeli, İ. (2010). Tarihsel bağlam içinde Yök ve yükseköğretimin tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• TPAO (2021). 2020 petrol ve doğal gaz sektör raporu, https://www.tpao.gov.tr/file/2110/tpao-sektor-raporu-2020-sunum-191021-596616ff74617f07.pdf, Erişim Tarihi: 24.11.2021.
• Triantaphyllou E. (2000). Multi-criteria decision making methods: A comparative study. Springer-Science and Business Media B.V. OriginaIly published by Kluwer Academic Publishers.
• Turan, C. ve Keskingöz, H.(2018). Türkiye’nin enerji bağımlılığı sorunu: 1970-2016 dönemi, 1.Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Kongresi, 23-25 Kasım 2018, Karabük.
• Ulucan, A. ve Atıcı, K.B.(2009). UTADIS çok kriterli sınıflandırma metodolojisi ve Türkiye enerji sektörü uygulaması, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(2): 141-159.
• Uygurtürk, H. ve Korkmaz, T.(2012). Finansal performansın Topsis çok kriterli karar verme yöntemi ile belirlenmesi: Ana metal sanayi işletmeleri üzerine bir uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7 (2), 95-115.
• Yamaltdinova, A.(2018). Enerji sektöründe faaliyet gösteren firmaların performansına çalışma sermayesinin etkisi, International Conference on Eurasian Economies, 18-20 June 2018, Tashkent, Uzbekistan.
• Yıldırım, H.H.(2016). Türkiye’de yenilenebilir enerji projelerinin finansman yöntemleri, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(36-1), 725-746.
• Yılmaz Türkmen, S. ve Çağıl, G.(2012). İMKB’ye kote bilişim sektörü şirketlerinin finansal performanslarının Topsis yöntemi ile değerlendirilmesi. Maliye ve Finans Yazıları, 1 (95) , 59-78.
• zorlu.com, Faaliyet alanları, https://www.zorlu.com.tr/tr/faaliyet-alanlari/sektorler/enerji, Erişim Tarihi: 13.02.2022.