TÜRKİYE’DE SOSYAL SORUMLULUĞUN ARAÇSALLAŞTIRILMASI BAĞLAMINDA ÇEVRE ODAKLI KURUMSAL İŞ BİRLİĞİ PROJELERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Year 2023, Volume: 10 Issue: 2, 1315 - 1331, 02.08.2023

Gökhan Kalağan , Veysel Başusta

https://doi.org/10.30798/makuiibf.1220222

Abstract

Sosyal sorumluluk olgusunun kurumsal bir hüviyete kavuşması, takriben 1900’lü yılların ikinci yarısına denk gelmektedir. Hem dünyada hem de Türkiye’de kendine yer bulan kurumsal sosyal sorumluluk projeleri, şirketlerin toplumsal ve çevresel sorunların giderilmesine yönelik projeleriyle vücut bulmaktadır. Bu projeler, temelde ahlaki kaygıların bir ürünü olması nedeniyle, kapitalizmin doğasıyla çelişiyormuş gibi görünmektedir. Ancak kar elde etme güdüsünü içselleştirmiş olan kapitalist mantık, ahlaki değerlerden çok ekonomik kaygılarla hareket etmektedir. Bu nedenle kurumsal sosyal sorumluluk, kar maksimizasyonu amacıyla hareket eden iktisadi aktörlerin bir aracı haline gelebilmektedir. Kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin teorilerden biri olan araçsallaştırma teorisi, kapitalizmin bu yönüne vurgu yapmaktadır. Bu teoriye göre bir şirketin temel sorumluluğu, hissedarlarının karını maksimize etmektir. “Friedman Doktrini” olarak da bilinen araçsallaştırma teorisi, kurumsal sosyal sorumluluk projelerinde sıkça karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’deki bazı çevre odaklı kurumsal iş birliği projelerinin araçsallaştırma teorisi ile uyumlu bir şekilde hareket ettiği iddia edilmektedir. Makalenin bulgularına göre kurumsal sosyal sorumluluk, çevre odaklı kurumsal iş birliği projeleri ile araçsallaştırılmaktadır. Özellikle TEMA ve WWF Türkiye isimli vakıfların kapitalist çevreler ile ortaya koydukları kurumsal iş birlikleri, araçsallaştırma mantığının sosyal sorumluluk projeleri ek

Keywords

Araçsallaştırma Teorisi, Kurumsal İş Birliği Projeleri, Kurumsal Sosyal Sorumluluk, Çevre, Instrumentalization Theory, Corporate Cooperation Projects, Corporate Social Responsibility, Environment

AN EVALUATION OF ENVIRONMENT-ORIENTED CORPORATE COOPERATION PROJECTS IN THE CONTEXT OF INSTRUMENTALIZATION OF SOCIAL RESPONSIBILITY IN TURKEY

Abstract

The concept of social responsibility gained a corporate structure in the second half of the 1900s. Corporate social responsibility projects, which find their place both in the world and in Turkey, are embodied by companies' projects to solve social and environmental problems. These projects seem to contradict the nature of capitalism, mainly because they are the product of moral concerns. However, capitalist logic is driven by economic concerns rather than moral values. For this reason, corporate social responsibility can become a tool of economic actors acting for profit maximization. Instrumentalization theory, one of the theories of corporate social responsibility, emphasizes this aspect of capitalism. According to this theory, the primary responsibility of a company is to maximize the profits of its shareholders. The instrumentalization theory, also known as the "Friedman Doctrine", is frequently encountered in corporate social responsibility projects. In this study, it is claimed that some environment-oriented corporate cooperation projects in Turkey act in harmony with the instrumentalization theory. According to the findings of the article, corporate social responsibility is instrumentalized with environment-oriented corporate cooperation projects. In particular, the institutional collaborations of TEMA and WWF Turkey foundations with capitalist circles provide evidence that the logic of instrumentalization is clearly revealed through social responsibility projects.

Keywords

Instrumentalization Theory, Corporate Cooperation Projects, Corporate Social Responsibility, Environment

References

• Adamak Hikayesi. (t.y.). Çikolata ve Şekerleme içinde. 2 Şubat 2023 tairihinde https://www.nestle.com.tr/markalarimiz/nestlecikolata/damak adresinden erişildi.
• Akgül, U. (2010). “Kurumsal Sosyal Sorumluluk” kavramına sosyal antropolojik bir yaklaşım. Antropoloji Dergisi, 95-114.
• Akıllı Arpa ve Şerbetçi Otu. (t.y.). Çalışmalarımız içinde. 8 Şubat 2023 tarihinde https://www.wwf.org.tr/calismalarimiz/gida/akll_arpa_ve_erbetciotu/ adresinden erişildi.
• Aktan, C. C., ve Börü, D. (2007). Kurumsal Sosyal Sorumluluk. In C. C. Aktan, Kurumsal Sosyal Sorumluluk: İşletmeler ve Sosyal Sorumluluk (pp. 7-25). İzmir: İGİAD Yayını.
• Alakavuklar, O. N., Kılıçaslan, S., ve Öztürk, E. B. (2009). Türkiye'de Hayırseverlikten Kurumsal Sosyal Sorumluluğa Geçiş. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 103-143.
• Arılar Varsa Yarınlar Var. (t.y.). Eğitim Projeleri içinde 2. Şubat 2023 tarihinde https://www.tema.org.tr/calismalarimiz/egitim/egitim-projeleri/arilar-varsa-yarinlar- var adresinden erişildi.
• Balı, S., ve Cinel, M. O. (2011). Bir Rekabet Aracı Olarak Kurumsal Sosyal Sorumluluk. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 45-60.
• Baradat, L. P. (2012). Siyasal İdeolojiler. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Basında Anadolu Efes (t.y.). Anadolu Efes içinde. 2 Şubat 2023 tarihinde https://www.anadoluefes.com/haber-liste/717 adresinden erişildi.
• Butler, E. (2020). Kapitalizm. Ankara: Liberte Yayınları.
• Büyük Menderes Havzasında Su Koruyuculuğu. (t.y.). Çalışmalarımız içinde. 8 Şubat 2023 tarihinde https://www.wwf.org.tr/calismalarimiz/tatli_su/buyuk_menderes_havzasnda_su_koruyuculuu/ adresinden erişildi.
• Büyükyılmaz, O., ve Fidan, Y. (2015). Kurumsal Sosyal Sorumluluk: Kavramsal Bir Bakış. Uluslararası İşletme ve Yönetim Dergisi, 3(3), 364-381.
• Carroll, A. B. (1999). Corporate Social Responsibility: Evolution of a Definitional Construct. Business Society, 268-295.
• Commission of The European Community. (2001). Green Paper: Promoting a European Framework for Corporate Social Responsibility. Erişim adresi: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/DOC_01_9
• Doğasever MaxiPara Kart. (t.y.).Ön Ödemeli Kartlar içinde. 3. Şubat 2023 tarihinde https://www.maximum.com.tr/on-odemeli-kartlar/dogasever-maxipara-kart adresinden erişildi.
• Enerji Tasarruflu Ampuller. (t.y.). IKEA içinde. 2 Şubat 2023 tarihinde https://www.ikea.com.tr/kategori/enerji-tasarruflu-ampuller adresinden erişildi.
• Evimiz Dünya. (t.y.). Eğitim Projeleri içinde. 2 Şubat 2023 tarihinde https://www.tema.org.tr/calismalarimiz/egitim/egitim-projeleri/evimiz-dunya adresinden erişildi.
• Fıstığımız Bol Olsun. (t.y.). Kırsal Kalkınma içinde. 2 Şubat 2023 tarihinde https://www.tema.org.tr/calismalarimiz/kirsal-kalkinma/fistigimiz-bol-olsun adresinden erişildi.
• Friedman, M. (1970). The Social Responsibility of Business is to Increase its Profits. New York Times Magazine, 32- 33.
• Friedman, M. (2002). Capitalism and Freedom. Chicago: The University of Chicago Press.
• Garriga, E., ve Mele, D. (2004). Corporate Social Responsibility Theories: Mapping the Territory. Journal of Business Ethics, 51-71.
• Geleceğe Orman. (t.y.). İş Bankası Ana Sayfa içinde. 3 Şubat 2023 tarihinde https://www.isbank.com.tr/gelecege-orman adresinden erişildi.
• Gençoğlu, A. Y. (2020). Kapitalizme Teorik Yaklaşımlar:Kapitalist Ekonomik Sistemin Temel Nitelikleri Üzerinden Karşılaştırmalı Bir Analiz. Temaşa Felsefe Dergisi, 237-256.
• Her Dem Toprak İçin. (t.y.) Kırsal Kalkınma içinde. 3. Şubat 2023 tarihinde https://www.tema.org.tr/calismalarimiz/kirsal-kalkinma/her-dem-toprak-icin adresinden erişildi.
• Isa, S. M. (2012). Corporate Social Responsibility: What Can We Learn From The Stakeholders? Social and Behavioral Sciences, 327-337.
• İş Birliği Projelerimiz. (t.y.). Kurumsal İş Birliklerimiz içinde. 3 Şubat 2023 tarihinde https://www.tema.org.tr/bagis- ve-destek/kurumsal-isbirliklerimiz/is-birligi-projelerimiz adresinden erişildi.
• KAFT İş Birliğimiz (t.y.). TEMA Vakfı içinde. 2 Şubat 2023 tarihinde https://www.tema.org.tr/kaft-is-birligimiz adresinden erişildi.
• Maximum Tema Kart. (t.y.). Logolu Maximum Kartlar içinde. 3 Şubat 2023 tarihinde https://www.maximum.com.tr/logolu-maximum-kartlar/maximum-tema-kart adresinden erişildi.
• McWilliams, A., & Siegel, D. (2001). Corporate Social Responsibility: A Theory of the Firm Perspective. The Academy of Mangement Review, 26(1), 117-127.
• Moir, L. (2001). What Do We Mean by Corporate Social Responsibility? Corporate Governance International Journal of Business in Society, 16-22.
• Ormana Dönüşen Bir Seri. (t.y.). KAFT içinde. 2 Şubat 2023 tarihinde https://www.kaft.com/tema adresinden erişildi.
• Peltekoğlu, F. B. (1993, Nisan). Halkla İlişkiler ve Sosyal Sorumluluk. Marmara İletişim Dergisi, (2), 179-191.
• Piedade, L. D., ve Thomas, A. (2006). The Case For Corporate Responsibility: Arguments From The Literature. Sa Journal of Human Resource Mangement, 57-64.
• Porter, M. E., ve Kramer, M. R. (2002). The Competitive Advantage of Corporate Philanthropy. Harvard Business Review, 56-69.
• Sağlıklı Toprak Hareketi. (t.y.). Çalışmalarımız içinde. 2 Şubat 2023 tarihinde https://www.wwf.org.tr/calismalarimiz/gida/sagliklitoprakhareketi/ adresinden erişildi.
• Sakız Ağacı Klon Parkı Tesisi Projesi. (t.y.). Tamamlanan Projeler içinde. 3 Şubat 2023 tarihinde https://www.tema.org.tr/agaclandirma-projeleri/tamamlanan-projeler/sakiz-agaci-klon-parki-tesisi-projesi adresinden erişildi.
• Smith, A. (2011). Ulusların Zenginliği (Vol. II). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Sorumluluk. (t.y.). TDK içinde. 16.02.2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Su Kardeşliği. (t.y.). Eğitim Projeleri içinde. 2 Şubat 2023 tarihinde https://www.tema.org.tr/calismalarimiz/egitim/egitim-projeleri/su-kardesligi adresinden erişildi.
• Su Yönetimi Çözümleri. (t.y.). Hizmetlerimiz içinde. 3 Şubat 2023 tarihinde https://wilo.com/tr/tr/Hizmetlerimiz/Segmentler-için-çözümler/Su-yönetimi-çözümleri/ adresinden erişildi.
• Sürdürülebilir Çay Tarımı. (t.y.). Doğuş Çay içinde. 2 Şubat 2023 tarihinde https://www.doguscay.com.tr/surdurulebilir-cay-tarimi adresinden erişildi.
• Sürdürülebilir Domates. (t.y.). Gıda içinde. 2 Şubat 2023 tarihinde https://www.wwf.org.tr/calismalarimiz/gida/surdurulebilir_domates_/ adresinden erişildi.
• Tema Vakfı (t.y.). Helpsteps içinde. 2 Şubat 2023 tarihinde https://helpsteps.app/tr/stk/tema-vakfi/ adresinden erişildi.
• United Nations. (1999). The Social Responsibility of Transnational Corporations. Erişim Adresi: https://unctad.org/system/files/official-document/poiteiitm21_en.pdf
• Ural, E. G. (2000). Kurum İmajı Yaratmada Sosyal Sorumluluk Anlayışının Önemi. İletişim Fakültesi Dergisi, (10), 411-419.
• Vural, Z. B., ve Coşkun, G. (2011, Mart). Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Etik. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, (1), 63-87.