TÜRKİYE’NİN PROGRAM BÜTÇESİNİN SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA AMAÇLARINA UYUMU

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 1581 - 1607, 02.08.2023

Ayşe Yiğit Şakar , Emrullah Aydın

https://doi.org/10.30798/makuiibf.1282094

Öz

Devletlerin ulaşmak istedikleri amaçların somutlaştığı metinler bütçelerdir. Bu özelliğiyle bütçeler; devletlerin yönetimsel, ekonomik ve çevresel açıdan sürdürülebilirliği sağlamak için nasıl bir yol izleyecekleri hakkında ipucu verir. Birleşmiş Milletler tarafından “kimseyi geride bırakmamak” hedefiyle ortaya konulan Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, 2015-2030 yılları arasında gerçekleştirilmek üzere 193 ülke tarafından kabul edilmiştir. Türkiye de bu ülkeler arasında yer almaktadır. Çalışmamızda 2020 yılı itibariyle yürürlüğe giren program bütçenin Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına (SKA) ne ölçüde hizmet ettiğinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda 17 SKA ile 67 bütçe programı eşleştirilmiş ve bütçeden hangi SKA’ya ne kadar pay ayrıldığı ortaya konulmuştur. Türkiye 2021 yılında SKA endeksinde 163 ülke arasında 71. Sırada yer almıştır. Çalışma neticesinde Türkiye’nin bazı SKA’ları gerçekleştirmek için bütçeden yeterli kaynağı ayıramadığı tespit edilmiştir. Önümüzdeki süreçte bütçe programlarının SKA doğrultusunda hazırlanmasıyla Türkiye’nin hem SKA endeksinde hızla yükselebileceği hem de yeni bütçe sisteminin sürdürülebilir kalkınma odaklı bir yapıya bürünebileceği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kamu Bütçesi, Birleşmiş Milletler, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, Program Bütçe Sistemi

MATCH OF TÜRKİYE'S PROGRAM BUDGET WITH THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS

Öz

The documents that embody the goals that the states want to achieve are the budgets. With this feature, budgets; it gives clues about how states will follow a path to ensure administrative, economic and environmental sustainability. The Sustainable Development Goals, which were set forth by the United Nations with the aim of "leaving no one behind", were accepted by 193 countries to be realized between 2015 and 2030. Türkiye is also among these countries. In our study, it is aimed to examine to what extent the program budget, which entered into force as of 2020, serves the United Nations Sustainable Development Goals (SDGs). In this context, 17 SDGs and 67 budget programs were matched, and it was revealed how much share was allocated to each SDG from the budget. Türkiye ranked 71st among 163 countries in the SDG index in 2021. As a result of the study, it was determined that Türkiye could not allocate sufficient resources from the budget to realize some SDGs. It is considered that Türkiye may rise rapidly in the SDG index with the preparation of budget programs in line with SDGs in the upcoming period. In addition, it is evaluated that the new budget system can take on a sustainable development-oriented structure.

Anahtar Kelimeler

Public Budget, United Nation, The Sustainable Development Goals, Program Budget System

Kaynakça

• 2022/12 Genelge (2022). Ulusal Sürdürülebilir Kalkınma Koordinasyon Kurulu. T. C. Resmî Gazete (31897, 19 Temmuz 2022). Erişim Adresi www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/07/20220719-3.pdf
• Akbey, F. ve Uslu, H. (2021). Sürdürülebilir Kalkınmada Kamu Bütçesinin Önemi: Türkiye İçin Ekonometrik Bir Analiz. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17(4), 1030-1058. Erişim Adresi http://dx.doi.org/10.17130/ijmeb.845813
• Akdemir, T. ve Çobanoğulları, G. (2013). Performans Esaslı Bütçeleme Sonuçlarının Değerlendirilmesinde Program Değerlendirme Ölçüm Aracı. Altuğ, F., Kesik, A. ve Şeker, M. (Ed.). Kamu Bütçesinde Yeni Yaklaşımlar içinde (257-283). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Altınöz, B. (2015). Sürdürülebilir Kalkınma Sürecinde Kamu Bütçesinin Önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 30(1), 223-256. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/210857
• Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü (2014). Program Yapısı ve Program Gerekçesi Kılavuzu (Taslak) Versiyon 1. Erişim Adresi https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/07/8403programkilavuz.pdf
• Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü (2017). Program Yapısı ve Program Gerekçesi Rehberi (Taslak) II. Versiyon. Erişim Adresi https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/07/10763programyapisiveprogramgerekcesirehberitaslagisurumii.pdf
• Cristóbal, J., Ehrenstein, M., Domínguez-Ramos, A., Galán-Martín, Á., Pozo, C., Margallo, M., Aldaco, R., Jiménez, L., Irabien Á. ve Guillén-Gosálbez, G. (2021). Unraveling the Links Between Public Spending and Sustainable Development Goals: Insights From Data Envelopment Analysis. Science of The Total Environment, 786, 2-13. Erişim Adresi https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2021.147459
• Doğan, A. ve Çoşkun, M. E. (2021). Çevreye Duyarlı Bütçe: Avrupa Birliği ve Türkiye Değerlendirmesi. Turkuaz Uluslararası Sosyo-Ekonomik Stratejik Araştırmalar Dergisi, 3 (1), 17-38. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/en/pub/eisrcdergi/issue/73687/1214330
• Edizdoğan, N. ve Çetinkaya, Ö. (2019). Kamu Bütçesi. (9. Baskı). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Eşkinat, R (2016). Binyıl Kalkınma Hedeflerinden Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2(3), 267-282. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1279056
• FOCUS2030 (2019). What Are The Sustainable Development Goals? Erişim Adresi: https://focus2030.org/What-are-the-Sustainable-Development-Goals
• Guerrero, O.A. ve Castañeda, G. (2022). How Does Government Expenditure Impact Sustainable Development? Studying the Multidimensional Link Between Budgets and Development Gaps. Sustainability Science, 17, 987–1007. Erişim Adresi https://doi.org/10.1007/s11625-022-01095-1
• Hazine ve Maliye Bakanlığı (2023). Merkezi Yönetim Bütçe İstatistikleri. Erişim Adresi https://muhasebat.hmb.gov.tr/merkezi-yonetim-butce-istatistikleri
• International Council for Local Environmental Initiatives- ICLEI (2015). From MDGs to SDGs: What are the Sustainable Development Goals? ICLEI Briefing Sheet Urban Issues, No. 01. Erişim Adresi: https://www.local2030.org/library/251/From-MDGs-to-SDGs-What-are-the-Sustainable-Development-Goals.pdf
• International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (1980). World Conservatıon Strategy: Living Resource Conservation for Sustainable Development. Erişim Adresi https://portals.iucn.org/library/efiles/documents/wcs-004.pdf
• Işık, H. (2013). Program Bazlı Performans Bütçe: Model Önerisi. T. C. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü. Erişim Adresi https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/08/program_bazli_performans_butce_huseyin_isik.pdf
• Meadows, D.H., Meadows, D.L., Randers, J. Ve Behrens III, W.W. (1972). The Limits to Growth. The Club of Rome. Erişim Adresi https://www.donellameadows.org/wp-content/userfiles/Limits-to-Growth-digital-scan-version.pdf
• Sachs, J. D. (2011). Ban Ki-Moon ve Sürdürülebilir Kalkınma Çağı. Ekonomik Forum Dergisi, Temmuz 2011, 109-110. Erişim Adresi https://haber.tobb.org.tr/ekonomikforum/2011/07/108-109.pdf
• Sachs, J. D., Schmidt-Traub, G., Mazzucato, M., Messner, D., Nakicenovic, N. ve Rockström, J. (2019). Six Transformations to achieve the Sustainable Development Goals. Nature Sustainability, 2(1), 805-814. Erişim Adresi https://doi.org/10.1038/s41893-019-0352-9
• Sayıştay Başkanlığı (2020). Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının Gerçekleştirilmesine Yönelik Hazırlık Süreçlerinin Değerlendirilmesi, Sayıştay Raporu. Erişim Adresi https://www.sayistay.gov.tr/files/1002_SDG%20Rapor.pdf.
• Sayıştay Başkanlığı. Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının Denetimi içinde. 30 Ocak 2023 tarihinde https://www.sayistay.gov.tr/pages/128-sayistay-denetimi adresinden erişildi.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019a). On Birinci Kalkınma Planının (2019-2023). Erişim Adresi www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019b). Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Türkiye 2. Ulusal Gözden Geçirme Raporu. Erişim Adresi http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/dokumine/
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019c). Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Değerlendirme Raporu. Erişim Adresi http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/dokumine/
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2020a). Program Bütçe Rehberi (Program Sınıflandırması ve Performans Bilgisi). Erişim Adresi https://sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/02/programrehber_Ocak2020.pdf
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2020b). Program Bütçe Esaslarına Göre Performans Programı İzleme Rehberi. Erişim Adresi www.sbb.gov.tr/program-butce-esaslarina-gore-performans-programi-izleme-rehberi/
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2020c). 2021- 2023 Dönemi Bütçe Hazırlama Rehberi. Erişim Adresi www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/10/20212023_ButceHaz%C4%B1rlamaRehberi.pdf
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2020d). 2021 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi ve Bağlı Cetveller. Erişim Adresi www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/02/2021_Yili_Merkezi_Yonetim_Butce_Kanun_Teklifi_ve_Bagli_Cetveller.pdf
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2021). Stratejik Plan (2019-2023) Güncellenmiş Versiyon. Erişim Adresi www.sbb.gov.tr/stratejik-planlar/
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2021b). 2022 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi ve Bağlı Cetveller. Erişim Adresi https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/10/2022_Yili_Merkezi_Yonetim_Butce_Kanunu_Teklifi_ve_Bagli_Cetveller.pdf
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2021c). 2021 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri. Erişim Adresi https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/01/2021-Yili-Aralik-Ayi-MYB-Gerceklesmeleri.pdf
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2022a). Merkezi Yönetim Bütçesi Aylık Gerçekleşmeleri. Erişim Adresi https://www.sbb.gov.tr/merkezi-yonetim-butcesi-aylik-gerceklesmeleri/
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2022b). 2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi ve Bağlı Cetveller. Erişim Adresi https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/10/2023-Yili-Merkezi-Yonetim-Butce-Kanunu-Teklifi-ve-Bagli-Cetveller.pdf
• United Nations (1972). United Nations Conference on the Human Environment: Stockholm. Erişim Adresi: www.un.org/en/conferences/environment/stockholm1972
• United Nations (1992). United Nations Conference on Environment and Development: Rio de Janeiro. Erişim Adresi https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/Agenda21.pdf
• United Nations (2000). Resolution adopted by the General Assembly: United Nations Millennium Declaration. Erişim Adresi www.un.org/en/development/desa/population/migration/generalassembly/docs/globalcompact/A_RES_55_2.pdf
• United Nations (2012). United Nations Conference on Sustainable Development: Rio de Janeiro. Erişim Adresi https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/13662/N1238164.pdf?sequence=1&amp%3BisAllowed=
• United Nations (2015). The Millennium Development Goals Report 2015. Erişim Adresi: https://www.un.org/millenniumgoals/2015_MDG_Report/pdf/MDG%202015%20rev%20(July%201).pdf
• United Nations (2017). United Nations System Chief Executives Board for Coordination. Leaving No One Behind: Equality and Non-Discrimination at the Heart of Sustainable Development. Erişim Adresi https://unsceb.org/sites/default/files/imported_files/CEB%20equality%20framework-A4-web-rev3.pdf
• United Nations (2022). 2022 Sustainable Development Goals Index. Erişim Adresi https://dashboards.sdgindex.org/rankings
• United Nations (2022). Sustainable Development Report 2022 Erişim Adresi. https://dashboards.sdgindex.org/
• World Commission on Environment and Development (1987). Our Common Future. Erişim Adresi www.are.admin.ch/are/en/home/media/publications/sustainable-development/brundtland-report.html
• Yıkmaz, R. F. (2011). Sürdürülebilir Kalkınmanın Ölçülmesi ve Türkiye İçin Yöntem Geliştirilmesi. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı. 2820(1). Erişim Adresi www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Surdurulebilir-Kalkinmanin-Olculmesi-ve-Turkiye-Icin-Yontem-Gelistirilmesi-Riza-Fikret-Yikmaz.pdf