OSMANLI ŞAİRLERİNE GÖRE İDEAL DEVLET ADAMININ ÖZELLİKLERİ - FEATURES OF AN IDEAL STATESMAN FOR THE OTTOMAN POETS

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 18, 98 - 119, 31.03.2017

Hasan Emir Aktaş

https://doi.org/10.20875/makusobed.301574

Öz

Bu
çalışmada Osmanlı Döneminde aydın konumunda bulunan şairlerin ideal devlet
adamının özelliklerine ilişkin düşünceleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Şairlerin
övgü amacıyla yazarak devlet adamlarına sundukları kasideler, aynı zamanda
idealize ettikleri devlet adamı modelini de tasvir ettiğinden, padişah ve
vezirlerin benimseyebilecekleri örnek devlet adamı tipinin şekillenmesinde
dolaylı da olsa bir etki icra etmiştir.

Çalışmanın
Giriş bölümünde modern dönem anlayışında ‘ideal devlet adamı modeli’ kavramına
kısaca değinildikten sonra, Osmanlı şairlerinin ideal devlet adamı
tasavvurlarını şekillendirmiş olabilecek kaynaklar tespit edilmeye
çalışılmıştır. Daha sonraki bölümde de Osmanlı döneminin farklı yüzyıllarında
yaşamış güçlü ve meşhur şairlerin konuyla ilgili beyitleri, onların ideal ve
övgüye değer bir devlet adamı için öngördüğü özellikleri örneklendirmek üzere konu
başlıkları çerçevesinde mensur olarak verilmiştir. Beyitler verilmeden önce belirlenen
ideal vasıflarla ilgili kısa ve mukayeseli bir değerlendirmeye yer verilmiştir.
 

Anahtar Kelimeler

İdeal Devlet Adamı, Osmanlı Devleti, Divan Şairleri, Kaside, liderlik

Kaynakça

• Akiş, Yeşim Toduk (2004), Türkiye’de Gerçek Liderlik Haritası, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Akkuş, Metin (1993), Nef’î Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Akyüz, Hüseyin (2002), Kutadgu Bilig’de Sosyo-Pedagojik ve Siyasal Söylem, Eser Ofset, Erzurum.
• Akyüz, Kenan- Beken, Süheyl- Yüksel, Sedit ve Cunbur, Müjgan (1997), Fuzûlî Divanı,
• Akçağ Yayınları, Ankara.
• Banarlı, Nihat Sami (1998), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Bilkan, Ali Fuat (2011), Nabi Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Çağrıcı, Mustafa (1988), “Adalet”. DİA, I: 341-343.
• Çavuşoğlu, Mehmet (Tarihsiz), Necati Bey Divanı, Tercüman Gazetesi 100 Temel Eser, İstanbul.
• Devellioğlu, Ferit (2003), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.
• Doğan, M. Nur (2002), Baki, Metropol Yayınları, İstanbul.
• Eflatun (1975), Devlet, Çev. Sabahattin Eyüboğlu vd., Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Eflatun, Muvaffak (2006), Eski Türk Edebiyatına Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Erçetin, Şule (2000), Lider Sarmalında Vizyon, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Farabi (2004), İdeal Devlet, Çev. Ahmet Arslan, Vadi Yayınları, Ankara.
• Gazali (1969), Devlet Başkanlarına Nasihat- Nasihatü’l-Mülûk, Sinan Yayınevi, İstanbul.
• İbn-i Haldun (2004), Mukaddime, Çev. Halil Kendir, Yeni Şafak Gazetesi, Ankara.
• İbn-i Teymiyye (1999), Siyaset – es-Siyâsetü’ş-Şer’iyye, Çev. Vecdi Akyüz, Dergah
• Yayınları, İstanbul.
• İpekten, Haluk (1990), Nâilî Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• İpekten, Haluk (2004), Nef’i – Hayatı, Sanatı, Eserleri, Akçağ Yayınları, Ankara.
• İpekten, Haluk (2004), Naili – Hayatı, Sanatı ve Eserleri, Akçağ Yayınları, Ankara.
• İsen, Mustafa ve Kurnaz, Cemal (1990), Şeyhi Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Kabaklı, Ahmet (2007), Divan Edebiyatı, Türk Edebiyatı Vakfı, İstanbul.
• Kaçar, Mustafa (2009), Katip Çelebi, Kültür ve Turizm B. Yayınları, Ankara.
• Kalkışım, Muhsin (1994), Şeyh Galib Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Kallek, Cengiz (2003). “Maverdi”. DİA, XXVIII: 180-186.
• Karahan, Abdulkadir (1996). “Fuzuli”. DİA, XIII: 240-246.
• Karaman, Abdulkadir (1986), Nef’i, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Karasan, Mehmet (1947), Eflatun’un Devlet Görüşü, MEB Basımevi, Ankara.
• Koçi Bey (1985), Koçi Bey Risalesi. Haz. Zuhuri Danışman, Kültür ve Turizm B.
• Yayınları, Ankara.
• Köprülü, M. Fuad (1979), “Baki”. MEB İslam Ansiklopedisi, II: 243-253.
• Küçük, Sabahattin (1994), Bâkî Divanı, TDK Yayınları,Ankara.
• Lahoud, Nelly (2005), Political Thought in Islam, Routledge, Curzon Oxon.
• Ludwig, Arnold M. (2002), King of the Mountain: The Nature of Political Leadership.
• The University Press of Kentucky, Kentucky.
• Macit, Muhsin (1997), Nedim Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Maxwell, John C. (2006), Liderlik Nitelikleri, Çev. İbrahim Şener, Beyaz Yayınları, İstanbul.
• Mermer, Ahmet (2006), Eski Türk Edebiyatına Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Newell, Waller, R. (2008), The Soul of a Political Leader, Harper Collins
• Publishers Inc., New York.
• Nizamu’l-Mülk (1982), Siyaset-name, Haz. Mehmet Altay Köymen, Kültür ve
• Turizm B. Yayınları, Ankara.
• Orman, Sabri (2007), “Katip Çelebi’de Sosyo-Ekonomik Düşünce”, (Ed.) Said Öztürk, Vefatının 350. Yılında Katip Çelebi, Cemre Matbaası, İstanbul.
• Özbudun, Ergun (1995), Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Renshon, Stanley A. (2001), “The Comparative Psychoanalytic Study of Political Leaders”,
• (Ed.) Ofer Feldman, Linda O. Valenty, Profiling Political Leaders, Praeger, London.
• Rosenthal, E.I.J. (1962), Political Thought in Medieval Islam, Cambridge
• University Press, New York.
• Roskin, Michael G.- Cord, Robert L.- Medeiros, James A.- Jones, Walter S. (1991), Political Science: An Introduction, Prentice Hall International Inc., New Jersey.
• Shaw, Stanford (1997), History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Cambridge University Press, Cambridge.
• Sheldon, Garrett Ward (2001), Encyclopedia of Political Thought, Facts on File Inc., New York.
• Stout, Larry W. (2006), Time for a Change. Destiny Image Publishers Inc., Shippenburg,
• Tarlan, Ali Nihat (1992), Ahmet Paşa Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Tarlan, Ali Nihat (1992), Hayâlî Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Tarlan, Ali Nihat (1992), Necatî Beg Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Tarlan, Ali Nihat (2004), Şeyhi Divanını Tetkik, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Yusuf Has Hacib (1988), Kutadgu Bilig, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.