FROM OTTOMAN EMPIRE TO BRITISH ADMINISTRATION: CYPRIOT TURKISH EDUCATION AND THE REPORT OF TURKISH AFFAIRS COMMISSION (1878-1960)

Yıl 2020, Sayı: 32, 179 - 195, 27.11.2020

Mehmet Balyemez , Tuba Yavaş

https://doi.org/10.20875/makusobed.745448

Öz

During its rule, The Ottoman Empire also established its education system. Under the circumstances of the Ottoman State during this period, Cyprus was rented to England in 1878. England interfered in the education system implemented in Cyprus. This situation lasted until the late 19th century. Cyprus was leased to the United Kingdom in 1878 due to the circumstances of the Ottoman Empire during this period. Since then, the United Kingdom has interfered in the education system implemented in Cyprus. Although the Turkish Cypriot community tried to maintain the national education system under its control throughout the British administration, they were not successful. The British colonial administration, with the influence of the conditions formed after the Second World War, made an initiative that included the development of the national identity of the Turkish Cypriots and established the Turkish Affairs Commission in 1948. Upon a yearly-long work, the commission has prepared a comprehensive Interim Report on Turkish Cypriot community issues. In this study, the chronological development of the Cypriot Turkish education history has been discussed by survey method, the interventions of the British administration to the Turkish Education has been analyzed, the issues related to education in the Turkish Affairs Commission Interim Report have been examined.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Turkis, Cyprus

OSMANLI’DAN İNGİLİZ DÖNEMİNE KIBRIS TÜRK EĞİTİMİ VE TÜRK İŞLERİ KOMİSYONU RAPORU (1878-1960)

Öz

Osmanlı Devleti, Kıbrıs’taki yönetimi boyunca kendi eğitim sistemini burada da tesis etmiştir. Kıbrıs, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu koşulların da etkisiyle 1878’de İngiltere’ye kiralanmıştır. İngiltere, Kıbrıs’da yürürlükte olan eğitim sistemine zaman zaman müdahalelerde bulunmuştur. Kıbrıs Türkleri, İngiliz yönetimi boyunca milli eğitim sisteminin kendi kontrollerinde olması için çabalamışsa da çok başarılı olamamıştır. İngiliz Sömürge Yönetimi, İkinci Dünya Savaşı sonrasında oluşan şartların da etkisiyle Kıbrıs Türklerinin milli kimliklerinin gelişimini de içeren bir girişimde bulunmuş ve 1948’te Türk İşleri Komisyonu’nu kurmuştur. Komisyon, bir yıla yakın yaptığı çalışmalarından sonra Kıbrıs Türk toplum sorunlarını içeren kapsamlı bir Ara Rapor hazırlamıştır. Bu çalışmada, tarama metoduyla Kıbrıs Türk eğitim tarihinin gelişimi tartışılmış, İngiliz yönetiminin Türk Eğitimine müdahaleleri incelenmiş, Türk İşleri Komisyonu Ara Raporu’ndaki eğitimle ilgili hususlar değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Türkleri, Kıbrıs Türk Eğitimi Tarihi, Milli Bilinç, Türk İşleri Komisyonu

Kaynakça

• Akyıldız, A. (1993). Tanzimat dönemi Osmanlı merkez teşkilatında reform 1839-1856, Eren Yayıncılık.
• Akyüz, Y. (2019). Türk eğitim tarihi M.Ö. 1000-M.S:2019, PEGEM Akademi.
• Alasya, F. (1969). Maarif işleri.
• Atay, M. (2002). Birleşmiş milletler genel kurul kararlarında Kıbrıs sorunu, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi, Avrasya Dosyası, BM Özel, Cilt VIII (1) (İlkbahar 2002), ss.299–309.
• Atun, A. (2007). Kıbrıs andlaşmaları, planları ve önemli bm, ab kararları (1571-1983), Cilt I, Mağusa Tarihi Araştırma ve Yazın Vakfı Yayını.
• Behçet, H. (1969). Kıbrıs Türk maarif tarihi (1571-1968), Birinci Baskı.
• Birinci, E. (1998). Necati Özkan (1899–1970), Cilt II, Necati Özkan Vakfı Yayınları.
• Cazımoğlu, S. (2003). Necati Özkan’ın istiklal gazetesi’ndeki toplumla ilgili yazıları (1952–1954), [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Yakın Doğu Üniversitesi Fen ve Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Cicioğlu, H. (2019). Kuzey Kıbrıs Türk cumhuriyeti ve eğitim, Erişim tarihi: 22 Kasım 2019, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/514/6394.pdf
• Colonial Office List (1915), Historical and statistical information, Waterlow&Sons Limited.
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA), Hr-sfr-3-0263-00025-001,2,3, Fransız büyükelçiliğine 24 Temmuz 1878 tarihinde gönderilen ve kıbrıs konvansiyonu’nun içeriğinin de yer aldığı resmi yazı.
• Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (CCA) (1937), Cca 03-0-100-000-000-124-886-18, Türkiye Cumhuriyeti hariciye vekâleti konsolosluk ve muhtelit hukuk dairesi, “kıbrıslı türkler h.” 15 Mayıs 1937.
• Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (CCA) (1938), Cca 030-0-100-000-000-124-887-3, Türkiye Cumhuriyeti konsolosluk ve muhtelit h. dairesi, “kıbrıs’taki türkler hakkında”, 14.9.1938.
• Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (CCA). Cca 03-00-100-000-000-124-886-14.
• Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (CCA) (1946). Cca 490–0–001–000–000–1197–196–1, cumhuriyet halk partisi genel sekreterliği, 2.11.1946.
• Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (CCA). Cca 03-00-100-000-000-124-886-14.
• Çapa, M. (2016). Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında Kıbrıs’ta eğitim teşkilatı: kıbrıs şehbenderi asaf bey’in raporu, Tarih İncelemeleri Dergisi, Sayı: XXXI/1, ss. 99-114.
• Demirtaş, Z. (2007). Osmanlı’da sıbyan mektepleri ve ilköğretimin örgütlenmesi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 17 (1), ss.173-183.
• Demiryürek, M. (2003), Kıbrıs’ta bir 150’lilik:sait molla (1925–1930), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt XIX (57), ss. 1215-1233.
• Feridun, H. (2011). Kıbrıs Türk eğitim tarihinden bir ömür, Galeri Kültür Yayınları.
• Foreign and Colonial Office (FCO), Fco 141-2828-60, middle east supply center, economic survey of cyprus part-I general, secret.
• Gazioğlu, A. (1996). İngiliz yönetiminde Kıbrıs II (1878-1952) enosis çemberinde Türkler, CYREP Yayınları.
• Gürel, Ş. S. (1984). Kıbrıs tarihi (1878–1960) kolonyalizm, ulusçuluk ve uluslararası politika, Cilt II, Kaynak Yayınları.
• (10 Temmuz 1947), Asaletli vali hazretleri lord vinsterin Kıbrıs halkına hitap buyurdukları beyanname, Halkın Sesi.
• (27 Temmuz 1947), Anayasada yapılacak değişiklikler, Halkın Sesi.
• (2 Kasım 1947), İstişare meclisinin açılış töreni, Halkın Sesi.
• (12 Mayıs 1948), Kıbrıs’ın müstakbel anayasası, Halkın Sesi.
• Irkad, U. (1997). Kıbrıs Türk eğitiminde tarihsel gelişmeler, Lefkoşa.
• İsmail, S. (1998). Kıbrıs üzerine bildiriler, Kıbrıs’ta tarih öğretimi ve eğitiminin geçmişi-bugünü ve geleceğine Yönelik Öneriler, Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi (CYREP).
• Katsurides, Y. (2014). Kıbrıs komünist partisi tarihi, sömürgecilik, sınıf ve Kıbrıs solu, Khora Yayıncılık.
• Kıbrıs Türk bibliyografyası (2000). Cilt I ve II, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü,
• Kıbrıs Türk kurumlar federasyonu tüzüğü, (1952), Birlik Matbaası.
• Milli arşiv ve araştırma dairesi/KKTC (MAAD (1943), Maad, KTY 04-1943-73-01, Kıbrıs adası Türk azınlığı kurumu (KATAK) Anayasa, Birlik Maatbası.
• Milli arşiv ve araştırma dairesi/KKTC (MAAD (1948), FCO 141-3021-2,3, Commission on Turkish affairs.
• Milli arşiv ve araştırma dairesi/KKTC (MAAD (1949)), Türk işleri komisyonu ara raporu, Birlik Maatbası.
• Mahmud, C. (2002). Maarif-i umumiye nezareti tarihçe-i teşkilat ve icraatı, Haz. M. Ergün, T.Duman vd., MEB Yayınları.
• Özmatyatlı, İ. Ö. (2011). British colonial influence on Cyprus education, Lambert Academic Publication,
• Pratt, J. W. (1955). A history of United States foreign policy, Second Edition, Prentice- Hall. Inc..
• Richter, A. H., (2011). Çağdaş Kıbrıs’ın kısa tarihi 1878-2009, Galeri Kültür Yayınları.
• (23 Temmuz 1933), Kıbrıs mekatibi taliyei İslamiye heyeti idaresi içtimaı ve verilen kararlar, Söz.
• Özmatyatlı, İ. ve Özkul, A.E. (2013). 20th-century British colonialism in Cyprus through education, Eurasian Journal of Educational Research, Issue 50, Winter 2013, ss.1-20.
• Unat, F.R. (1964). Türkiye’de eğitim sisteminin gelişmesine tarihi bir bakış, MEB Yayınları.
• Ünal, M.A. (2013). Osmanlı müesseseleri tarihi, (10.b), Fakülte Kitabevi.
• Yavuz, B. (1994). Kurtuluş savaşı döneminde Türk-Fransız ilişkileri: Fransız arşiv belgeleri açısından 1919-1922, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Zeki, V. (1970). Kıbrıs tarihi.