KRONİK HASTALARIN E-SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA*

Yıl 2022, Sayı: 35, 126 - 136, 29.05.2022

İrem Kurtoğlu , Necla Yılmaz , Mehmet Ali Taş

https://doi.org/10.20875/makusobed.1009918

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı; en az bir kronik hastalığı bulunan bireylerin e-sağlık okuryazarlık düzeylerinin incelenmesidir. Bunun yanında internette sağlıkla ilgili bilgilere ulaşma sıklığının, hangi mecraların kullanıldığının incelenmesi ve çeşitli demografik değişkenler açısından farklılığın olup olmadığının tespit edilmesidir. Kolayda örnekleme yoluyla Isparta il merkezinde yaşayan ve kronik hastalığı bulunan 405 bireye ulaşılmıştır. Araştırmada veri toplamak için anket tekniği kullanılmıştır. Ankette e-sağlık okuryazarlığı ölçeği ve demografik bilginin toplanmasına yönelik sorular yer almaktadır. E-sağlık okuryazarlık ortalamasının 3,70 olduğu tespit edilmiştir. Katılımcıların cinsiyet, yaş ve medeni durumu grupları bağlamında e-sağlık okuryazarlık ortalamasında anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir. Öte yandan eğitim düzeyi, gelir durumu, internetteki sağlık kaynaklarına erişebilmenin önem derecesi ve sağlık hakkında karar vermede internetin yararlılık düzeylerinin grupları bağlamında anlamlı farklıklar tespit edilmiştir. Kronik hastaların eğitim düzeyleri ve gelir durumları yükseldikçe e-sağlık okuryazarlık düzeyleri daha da yükselmektedir. Ayrıca e-sağlık okuryazarlığın gelişmesinde sağlıkla ilgili bilgi kaynaklarına internetten erişmenin önemli ve yararlı olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

e-Sağlık Okuryazarlığı, Sağlık Okuryazarlığı, Kronik Hastalar

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

A RESEARCH ON E-HEALTH LITERACY LEVELS OF CHRONIC PATIENTS

Öz

The purpose of this research is to examine the e-health literacy levels of individuals with at least one chronic disease. In addition, it is to examine the frequency of accessing health-related information on the Internet, which channels are used, and to determine whether there is a difference in terms of various demographic variables.By using convenience sampling, 405 individuals living in the city center of Isparta and having chronic diseases have been reached. Questionnaire technique has been used to collect data in the study. The questionnaire includes questions about the e-health literacy scale and demographic information. It has been determined that the average of e-health literacy is 3.70. No significant difference has been found in the mean e-health literacy in the context of the gender, age and marital status groups of the participants. On the other hand, significant differences have been determined in terms of education level, income status, the importance of accessing health resources on the internet and the level of usefulness of the internet in making decisions about health. As the education levels and income levels of chronic patients increase, so do their e-health literacy levels. In addition, it can be said that accessing health-related information resources from the internet is important and beneficial in the development of e-health literacy.

Anahtar Kelimeler

e-Health Literacy, Health Literacy, Chronic Patients

Kaynakça

• Akbolat, M., Kahraman, G., Erigüç, G. ve Sağlam, H. (2016). Sağlık okuryazarlığı hasta-hekim ilişkisini etkiler mi?: Sakarya ilinde bir araştırma. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15(4). 354-363. DOI: 10.5455/pmb.1-1455008901.
• Andrus, M. R. ve Roth, M. T. (2002). Health literacy: a review, pharmacotherapy. The Journal of Human Pharmacology and Drug Therapy, 22(3), 282-302.
• Boylu, A. A. ve Paçacıoğlu, B. (2016). Yaşam kalitesi ve göstergeleri. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 8(15), 137-150.
• Chang, A. ve Schulz, P. J. (2018). The measurements and an elaborated understanding of Chinese e-health literacy (c- eheals) in chronic patients in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(7),1-12. doi:10.3390/ijerph15071553
• Chisolm, D. J, Johnson, L. D. ve McAlearney, A. S. (2011). What makes teens start using and keep using health information web sites? A mixed model analysis of teens with chronic illnesses. Telemedicine and e-Health, 17(5), 324-328. DOI: 10.1089/tmj.2010.0165
• Connolly, K. K. ve Crosby, M. E. (2014). Examining e-health literacy and the digital divide in an underserved population in Hawai ‘i. Hawai'i Journal of Medicine & Public Health, 73(2), 44-48.
• Efthymiou, A., Middleton, N., Charalambous, A. ve Papastavrou, E. (2017). The association of health literacy and electronic health literacy with self-efficacy, coping, and caregiving perceptions among carers of people with dementia: research protocol for a descriptive correlational study. JMIR Research Protocols, 6(11), 1-15. doi:10.2196/resprot.8080
• Frisch, A. L., Camerini, L., Diviani, N. ve Schulz, P. J. (2012). Defining and measuring health literacy: how can we profit from other literacy domains?. Health promotion international, 27(1), 117-126. doi:10.1093/heapro/dar043
• Gencer, Z. T. (2017). Norman ve Skinner’ın e-sağlık okuryazarlığı ölçeğinin kültürel uyarlaması için geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (52), 131-145. DOI: 10.17064/iuifd.333165
• González-Chica, D. A., Mnisi, Z., Avery, J., Duszynski, K., Doust, J., Tideman, P. ve Stocks, N. (2016). Effect of health literacy on quality of life amongst patients with ischaemic heart disease in Australian general practice. PloS one, 11(3), 1-15. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0151079
• Gürbüz, S. (2019). Amos ile yapısal eşitlik modellemesi. Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri; Seçkin Yayıncılık.
• Hamutoğlu, N. B., Canan Güngören, Ö., Kaya Uyanık, G. ve Gür Erdoğan, D. (2017). Dijital okuryazarlık ölçeği: Türkçeye uyarlama çalışması. Ege Eğitim Dergisi, (18)1, 408-429
• Ilgaz, A. ve Gözüm, S. (2016). Tamamlayıcı sağlık yaklaşımlarının güvenilir kullanımı için sağlık okuryazarlığının önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(2), 67-77.
• Jansen, T., Rademakers, J., Waverijn, G., Verheij, R., Osborne, R. ve Heijmans, M. (2018). The role of health literacy in explaining the association between educational attainment and the use of out-of-hours primary care services in chronically ill people: a survey study. BMC health services research, 18(1), 1-13. https://doi.org/10.1186/s12913-018-3197-4
• Jeganathan, C. ve Hosseinzadeh, H. (2020). The role of health literacy on the self-management of chronic obstructive pulmonary disease: a systematic review. COPD: Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease, 17(3), 318-325. : https://doi.org/10.1080/15412555.2020.1772739.
• Kale, M. S., Federman, A. D., Krauskopf, K., Wolf, M., O’Conor, R, Martynenko, M, ... Wisnivesky, J.P. (2015). The association of health literacy with illness and medication beliefs among patients with chronic obstructive pulmonary disease. PloS one, 10(4), 1-10. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0123937
• Koşar, C., ve Besen, D. (2015). Kronik hastalıklarda hasta aktifliği: kavram analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(1), 45-51. http://www.deuhyoedergi.org/.
• Liu, L., Qian, X., Chen, Z. ve He, T. (2020) Health literacy and its effect on chronic disease prevention: evidence from China’s data. BMC public health, (20), 1-14. https://doi.org/10.1186/s12889-020-08804-4
• Lora, C. M., Gordon, E. J., Sharp, L. K., Fischer, M. J., Gerber, B. S. ve Lash, J. P. (2011). Progression of CKD in Hispanics: Potential roles of health literacy, acculturation, and social support. American Journal of Kidney Diseases, 58(2), 282-290. doi:10.1053/j.ajkd.2011.05.004.
• Mackert, M., Champlin, S. E., Holton, A., Muñoz, I. I. ve Damásio, M. J. (2014). e-Health and health literacy: a research methodology review. Journal of Computer-Mediated Communication, 19(3), 516-528. https://doi.org/10.1111/jcc4.12044
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Detay Yayıncılık. 2015.
• Nahm, E. S., Zhu, S., Bellantoni, M., Keldsen, L., Russomanno, V., Rietschel, M,... Smith, L. (2019). The effects of a theory-based patient portal e-learning program for older adults with chronic illnesses. Telemedicine and e-Health, ,25(10), 940-951. DOI: 10.1089/tmj.2018.0184
• Nguyen, H. T., Kirk, J. K., Arcury, T. A., Ip, E. H., Grzywacz, J. G., Saldana, S. J., ... Quandt, S. A. (2013). Cognitive function is a risk for health literacy in older adults with diabetes. Diabetes research and clinical practice, 101(2), 141-147. doi:10.1016/j.diabres.2013.05.012
• Norman, C. D. ve Skinner, H. A. (2006). e-Health literacy: essential skills for consumer health in a networked world. Journal of Medical Internet Research, 8(4), 1-10. doi: 10.2196/jmir.8.2.e9
• Panagioti, M., Skevington, S. M., Hann, M., Howells, K., Blakemore, A., Reeves, D. ve Bower, P. (2018). Effect of health literacy on the quality of life of older patients with long-term conditions: a large cohort study in UK general practice. Quality of Life Research, 27(5), 1257-1268. https://doi.org/10.1007/s11136-017-1775-2
• Perazzo, J., Reyes, D. ve Webel, A. (2017). A systematic review of health literacy interventions for people living with HIV. AIDS and Behavior, 21(3), 812-821. DOI 10.1007/s10461-016-1329-6
• Puente-Maestu, L., Calle, M., Rodríguez-Hermosa, J. L., Campuzano, A., de Miguel Díez, J., Álvarez-Sala, J.L,...Lee, S. Y. D. (2016). Health literacy and health outcomes in chronic obstructive pulmonary disease. Respiratory medicine, (115), 78-82. https://doi.org/10.1016/j.rmed.2016.04.016
• RobatSarpooshi, D., Mahdizadeh, M., Haddadi, M., Robatsarpooshi, H. ve Peyman, N. (2020). The relationship between health literacy level and self-care behaviors in patients with diabetes. Patient Related Outcome Measures, 11, 129-135.
• Robinson, C. ve Graham, J. (2010). Perceived Internet health literacy of HIV‐positive people through the provision of a computer and Internet health education intervention. Health Information & Libraries Journal, 27(4), 295-303. DOI:10.1111/j.1471- 1842.2010.00898.x
• Shiferaw, K. B., Tilahun, B. C., Endehabtu, B. F., Gullslett, M. K. ve Mengiste, S. A. (2020). E-health literacy and associated factors among chronic patients in a low-income country: a cross-sectional survey. BMC medical informatics and decision making, 20(1), 1-9. https://doi.org/10.1186/s12911-020-01202-1
• TC. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. (2013). Türkiye kronik hastalıklar ve risk faktörleri sıklığı çalışması, http://www.thsk.saglik.gov.tr/Dosya/kronik_hastaliklar/tkh-final-raporu-tr.pdf, (Erişim: 30.05.14)
• Wahl, A. K., Osborne, R. H., Larsen, M. H., Andersen, M. H., Holter, I. A. ve Borge, C. R. (2021). Exploring health literacy needs in Chronic obstructive pulmonary disease (COPD): Associations between demographic, clinical variables, psychological well- being and health literacy. Heart & Lung, 50(3), 417-424. https://doi.org/10.1016/j.hrtlng.2021.02.007
• Walsh, L., Hemsley, B., Allan, M., Adams, N., Balandin, S., Georgiou, A,... Hill, S. (2017). The e-health literacy demands of Australia’s My Health Record: a heuristic evaluation of usability. Perspectives in health information management, (17), 1-28.
• Zakaria, N., AlFakhry, O., Matbuli, A., Alzahrani, A., Arab, N. S. S., Madani, A. ve Albarrak, A. I. (2018). Development of Saudi e- health literacy scale for chronic diseases in Saudi Arabia: using integrated health literacy dimensions. International journal for quality in health care, 30(4), 321-328. https://doi.org/10.1093/intqhc/mzy033
• Zhou, J. ve Fan, T. (2019). Understanding the factors influencing patient E-health literacy in online health communities (OHCs): A social cognitive theory perspective. International journal of environmental research and public health, 16(14), 1-12. doi:10.3390/ijerph16142455