Investigation of Psychological Resilience in Gifted Adolescents

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 25, 15.07.2024

Güliz Kaymakcı , Bahar Gürel Tonbul

https://doi.org/10.46762/mamulebd.1373473

Öz

The current study aims to determine the level of psychological resilience in gifted adolescents and to examine whether their psychological resilience varies significantly depending on gender, grade level, mother’s education level, father’s education level, family type and perceived personality traits. The study employed the descriptive survey model. The purposive sampling method was used in the selection of the participants. The sample of the study consists of a total of 384 gifted students, including 24 fifth graders, 322 sixth graders and 38 seventh graders attending Science and Art Centres (BILSEM) located in four different provinces with varying levels of socioeconomic development (low, medium and high) in the 2022-2023 school year. The socioeconomic development level of the provinces was determined based on the 2017 provincial rankings in the socio-economic development research conducted by the Ministry of Industry and Technology of the Republic of Turkey. In the current study, the “Child and Adolescent Psychological Resilience Scale” determined the psychological resilience of gifted middle school students. A personal information form developed by the researchers was used to collect the demographic information of the sample group. The data set was analysed after normality tests (Kolmogorov-Smirnov and Shapiro-Wilk-W), and the SPSS 20 statistical program package was used to analyse the collected data. Frequency, percentage, arithmetic mean, and standard deviation were used to determine the level of psychological resilience. While analysing whether psychological resilience varies significantly by gender and family type, a t-test was employed. In the analysis of psychological resilience concerning grade level, mother’s education level and father’s education level, One-Way Analysis of Variance (ANOVA) was employed. The chi-square test was used in the analyses conducted to determine the psychological resilience of gifted adolescents concerning their personality traits. As a result of the study, the gifted students’ psychological resilience level was high and statistically significant differences were found based on grade level, mother’s education level, father’s education level, family type and perceived personality traits. According to the results of this study, carrying out studies that aim to determine the factors affecting the psychological resilience of gifted adolescents can significantly contribute to the literature. It is also recommended to investigate whether there are differences between the psychological resilience of gifted students and their typically developing peers.

Anahtar Kelimeler

BİLSEM, giftedness, psychological resilience, adolescent

Özel Yetenekli Ergenlerde Psikolojik Sağlamlığın İncelenmesi

Öz

Bu çalışmanın amacı özel yetenekli ergenlerde psikolojik sağlamlık düzeyinin belirlenmesi ve psikolojik sağlamlıklarının cinsiyet, sınıf düzeyi, annenin eğitim düzeyi, babanın eğitim düzeyi, aile tipi ile algılanan kişilik özellikleri açısından incelenmesidir. Bu çalışmada nicel araştırma yöntemlerinden betimsel tarama ile yürütülen ve maksatlı örnekleme yöntemine göre belirlenen bu araştırmanın örneklemini, Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından gerçekleştirilen sosyo- ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırmaları kapsamında 2017 yılı il bazı sonuçlarına göre farklı sosyo - ekonomik düzeyde yer alan (düşük, orta ve yüksek) dört farklı ilde bulunan Bilim ve Sanat Merkezlerinde (BİLSEM) 2022- 2023 eğitim- öğretim yılında öğrenim görmekte olan 24’ü beşinci, 322’si altıncı ve 38’i yedinci sınıf seviyesinde olmak üzere toplam 384 özel yetenekli öğrenci oluşturmaktadır. Bu araştırmada, özel yetenekli ortaokul öğrencilerinin psikolojik sağlamlıkları; ergenlerde psikolojik sağlamlığı belirlemeye yönelik bir ölçek olması sebebiyle “Çocuk ve Genç̧ Psikolojik Sağlamlık Ölçeği” kullanılarak belirlenmiştir. Örneklem grubunun karakteristik bilgileri araştırmacılar tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu kullanılarak toplanmıştır. Veri setinin analizleri normallik testleri (Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro Wilk-W) sonrasında gerçekleştirilmiş olup elde edilen veriler SPSS 20 istatistik paket programı yardımıyla analiz edilmiştir. Psikolojik sağlamlık düzeyinin belirlenmesinde frekans, yüzde dağılım, aritmetik ortalama ve standart sapma gibi betimsel analiz yöntemlerinin yanı sıra, cinsiyet ve aile tipine göre psikolojik sağlamlık analizlerinde t testi ve sınıf düzeyi, anne- baba eğitim düzeyine göre yapılan analizlerde ise Tek Yönlü Varyans Analizi (One-Way ANOVA) kullanılmıştır. Özel yetenekli ergenlerin kişilik özelliklerine göre psikolojik sağlamlıklarının belirlenmesine yönelik gerçekleştirilen analizlerde ise ki-kare testi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda özel yetenekli ergenlerinin psikolojik sağlamlık düzeyinin yüksek olduğu, cinsiyete, sınıf düzeyine, anne eğitim düzeyine, baba eğitim düzeyine, aile tipine ve özel yetenekli öğrencilerin algıladıkları kişilik özelliklerine göre istatistiki açıdan anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Bu çalışma sonucuna göre özel yetenekli ergenlere yönelik olarak psikolojik sağlamlıklarını etkileyen faktörlerin belirlenmesini amaçlayan ve farklı demografik özelliklerin açısından irdelenmesini mümkün kılan çalışmaların farklı araştırmacılar tarafından gerçekleştirilmesinin literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca özel yetenekli öğrencilerde psikolojik sağlamlığın normal gelişim gösteren ve farklı tanı gruplarında yer alan öğrencilerden bağımsız olarak yüksek seviyede olmasının nedenlerinin de araştırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

BİLSEM, özel yetenek, psikolojik sağlamlık, ergen

Kaynakça

• Ak, Ç. (2016). Ortaokul öğrencilerinin duygusal zekaları ve psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Altan, S. (2023). Farklı sosyokültürel çevrede yaşayan 5-6 yaş çocukların benlik algıları ile psikolojik sağlamlıklarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Arslan, G. (2015). Ergenlerde psikolojik sağlamlık: Bireysel koruyucu faktörlerin rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 5(44), 73–82. https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd/issue/42746/515949
• Azboy, Z. U. (2020). Üstün zekalı/ yetenekli çocuklarda psikolojik sağlamlık ve sosyal sermaye ilişkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çağ Üniversitesi.
• Bahadır, E. (2009). Sağlıkla ilgili fakültelerde eğitime başlayan öğrencilerin psikolojik sağlamlık düzeyleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Başar, M. (2023). Spor yapan ortaokul öğrencilerinin öz yeterlik ile psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi.
• Baykoç- Dönmez, N. (2014). Üstün gelişimler ve eğitimleri (1. Baskı). Vize.
• Block, J., & Kremen, A.M. (1996). IQ and ego resiliency: Conceptual and empirical connections and separateness. Journal of Personality and Social Psychology, 70(2), 349-361. https://doi.org/10.1037/0022-3514.70.2.349
• Bulut, B. (2016). Ergenlerin anksiyete, sosyal destek ve psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Buescher, T. (1985). Üstün zekalı ve yetenekli ergenlerin sosyal ve duygusal gelişimini anlamak için bir çerçeve. Roeper Review: Üstün Yetenekliler Eğitimi Dergisi, 8(1), 10–15. https://doi.org/10.1080/02783198509552919
• Bonanno, G. A. (2004). Loss, trauma, and human resilience: Have we underestimated the human capacity to thrive after extremely aversive events?. American Psychologist, 59(1), 20–28. https://doi.org/10.1037/0003-066X.59.1.20
• Cappella, E., & Weinstein, R. S. (2001). Turning around reading achievement: Predictors of high school students' academic resilience. Journal of Educational Psychology, 93(4), 758. https://doi.org/10.1037/0022-0663.93.4.758
• Cavga, Z. (2019). Lise öğrencilerinde aile yaşam doyumu ile psikolojik dayanıklılık ve sosyal medya kullanım bozukluğu arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Chen, X., Cheung, H., Y., Fan, X., & Wu, J. (2017). Factors related to the resilience of academically gifted students in the Chinese cultural and educational environment. Psychology in the Schools, 55(2), 107-119. https://doi.org/10.1002/pits.22044
• Chen, H., Hong, Q., Xu, J., Liu, F., Wen, Y., & Gu, X. (2021). Resilience coping in preschool children: the role of emotional ability, age, and gender. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(9), 50-27. https://doi.org/10.3390/ijerph18095027
• Crabtree, B. F., & Miller, W. L. (1999). Doing qualitative research. Sage Publications.
• Cooper, D. R., & Schindler, P. S. (2003). Business research methods (8th edition). McGraw-Hill.
• Çetin, F., Yeloğlu, H.O., & Basım, H. N. (2015). Psikolojik dayanıklılığın açıklanmasında beş faktör kişilik özelliklerinin rolü: Bir kronik ilişki analizi. Türk Psikoloji Dergisi, 30(75), 81-92. https://psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpd1300443320150000m000044.pdf
• Davydov, D. M., Stewart, R., Ritchie, K., & Chaudieu, I. (2010). Resilience and mental health. Clinical Psychology Review, 30(5), 479-495. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2010.03.003
• De Caroli, M. E., & Sagone, E. (2016). Resilience and psychological well-being: differences for affective profiles in Italian middle and late adolescents. Revista INFAD de Psicología, 1(1), 149-160. http://dx.doi.org/10.17060/ijodaep. 2016.n1.v1.237
• Erdem, E. (2017). Okul öncesi eğitime devam eden 4-5 yaşındaki çocukların yılmazlık özellikleri ve yılmazlığı destekleyici faktörlerin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Ergün, O. (2016). Ergenlerde duygusal zeka özellikleri ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi.
• Gagne, F. (1995). From giftedness to talent: a developmental model and its impact on the language of the field. Roeper Review, 18(1), 103-111. https://doi.org/10.1080/02783199509553709
• Gün, R. Ş., Özaslan H., & Akduman G. G. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin aile özellikleri açısından incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 13(2), 843-855. https://doi.org/10.24315/tred.1090946
• Güngörmüş, K., Okanlı, A., & Kocabeyoğlu, T. (2015). Hemşirelik öğrencilerinin psikolojik dayanıklılıklarını etkileyen faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 6(1), 9-14.
• Gürgan, U. (2006). Grupla psikolojik danışmanın üniversite öğrencilerinin yılmazlık düzeyine etkisi [Yayımlanmamış doktora lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Goode, W. J., & Hatt, P.K. (1973). Research methods in social sciences. In K. et al. Ministry of Health and Welfare (Original work published 1952).
• Jackson, P. S., & Moyle, V. F. (2008). Inner awakening, outward journey: The intense gifted child in adolescence. S. Daniels and M. M. Piechowski (Ed.). Living with intensity: Understanding the sensitivity, excitability, and emotional development of gifted children, adolescents, and adults. Great Potential Press.
• Kaba, İ. (2019). Stres, ruh sağlığı ve stres yönetimi: Güncel bir gözden geçirme. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi (73), 63-81. https://dergipark.org.tr/tr/pub/abuhsbd/issue/47888/761264
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. (28. Baskı). Nobel.
• King, L. G. (2009). The importance of failing well: Exploring the relationship between resilience and academic achievement. [Thesis, Master of Education (MEd)]. The University of Waikato, Hamilton, New Zealand. https://hdl.handle.net/10289/2807
• Koç-Yıldırım, P., Yıldırım, E., Otrar, M., & Şirin, A. (2015). Ergenlerde psikolojik dayanıklılık ile benlik kurgusu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 42(42), 277- 29. https://doi.org/10.15285/ebd.58203
• Liebenberg, L., Ungar, M., & Van de Vijver, F.R.R. (2012). Validation of the child and youth resilience measure-28 (CYRM-28) among Canadian youth. Research on Social Work Practice 22(2), 219-226. https://doi.org/10.1177/1049731511428619
• Liebenberg, L., Ungar, M., & LeBlanc, J.C. (2013). The CYRM-12: A brief measure of resilience. Canadian Journal of Public Health, 104(2), 131- 135. https://doi.org/10.1007/BF03405676
• Lopez, V., & Sotilla, M. (2009). Giftedness and social adjustment: Evidence supporting the resilience approach in Spanish-speaking children and adolescents. High Ability Studies, 20(1), 39-53. https://doi.org/10.1080/13598130902860739
• Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227-238.
• Measure-28 (CYRM-28) Among Canadian youth with complex needs, (2012). Research on Social Work Practice, 22(2), 219-226. https://doi.org/10.1177/1049731511428619
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2013). Millî eğitim bakanlığı özel eğitim ve rehberlik hizmetleri genel müdürlüğü özel yetenekli bireyler strateji ve uygulama planı (2013- 2017).
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2019). Bilim ve sanat merkezleri yönergesi.
• Metin, N. (1999). Üstün yetenekli çocuklar (1. Baskı). Öz Aşama.
• Mohseni, M., Iranpour, A., Naghibzadeh-Tahami, A., Kazazi, L., & Borhaninejad, V. (2019). The relationship between meaning in life and resilience in older adults: a cross-sectional study. Health Psychology Report, 7(2), 133–138. https://doi.org/10.5114/hpr.2019.85659
• Neihart, M. (1999). The impact of giftedness on psychological well-being: What does the empirical literature. Roeper Review, 22(1), 10-17. https://doi.org/10.1080/02783199909553991
• Önder, A., & Gülay, H. (2007). Annelerin kabul ve red düzeyi ile çocuklarının empati becerisi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(22), 23-30. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauefd/issue/11121/133003
• Özer, E., & Deniz, M. E. (2014). An investigation of university students’ resilience level based on trait emotional eq. Elementary Education Online. 13(4), 1240-1248. https://doi.org/10.17051/io.2014.74855
• Özer, R., & Özden Yıldırım, M.S. (2023). Ergenlik döneminde algılanan ebeveyn kabul reddi, duygu dışavurum ve psikolojik sağlamlık arasındaki ilişki. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 372-386. https://doi.org/10.17336/igusbd.948172
• Özkebapçı, M. (2019). Üniversite öğrencilerinin algıladıkları duygusal istismar ile psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Doğu Akdeniz Üniversitesi.
• Özsoy, Y., Özyürek, M., & Eripek, S. (1998). Özel Eğitime Giriş (3. Baskı). Karatepe.
• Passow, A. H., & Rudnitski, R.A. (1993). State policies regarding the education of the gifted are reflected in legislation and regulation—University of Connecticut, National Research Center on the Gifted and Talented. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED379849.pdf
• Polatcı, S., & Tınaz, Z.D. (2021). Kişilik özelliklerinin psikolojik dayanıklılık üzerindeki etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 17(36), 2890-2917. https://doi.org/10.26466/opus.827411
• Saka, A., & Ceylan, Ş. (2018). Ergenlerin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin aile yapılarına göre incelenmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 5(1), 68-86.
• Şahin, Ö. Ş. (2022). Özel yetenekli öğrencilerin psikolojik sağlamlık ile benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.
• Tanrıkulu, T., Sülükoğlu, K., & Meşeli, B. (2015). Ergen psikolojik dayanıklılığının ebeveyn boşanması açısından incelenmesi. Psikolojik Danışma ve Eğitim Dergisi, 1(2), 66-73.
• Teker-Ataş, G. (2015). Şiddete maruz kalan kadınlarda psikolojik dayanıklılık ve başa çıkma yollarına yönelik nitel ve nicel değerlendirme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Tekin, H. (1996). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme (21. Baskı). Yargı.
• Toprak, H. (2014). Ergenlerde mutluluk ve yaşam doyumunun yordayıcısı olarak psikolojik sağlamlık ve psikolojik ihtiyaç doyumu [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Turgut, Ö. (2015). Ergenlerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin önemli yaşam olayları, algılanan sosyal destek ve okul bağlılığı açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2017). Sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırmaları. https://www.sanayi.gov.tr/merkez-birimi/b94224510b7b/sege.
• Uslu, Ş. S. (2019). Okul öncesi dönem çocukların yılmazlıkları ile sosyal değerleri kazanımları ve ailelerin yılmazlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Uzun, M. (2004). Üstün Yetenekli Çocuklar El Kitabı, I. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Yayın Dizisi 4, Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Wu, Y., Yu, W., Wu, X. et al (2020). Psychological resilience and positive coping styles among Chinese undergraduate students: A cross-sectional study. BMC Psychol 8(1). https://doi.org/10.1186/s40359-020-00444-y
• Yılmaz, H. (2021). Özel yetenekli ergenlerin algıladıkları helikopter ebeveyn tutumunun psikolojik sağlamlık düzeylerine etkileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karatay Üniversitesi.
• Yıldırım, İ. (1991). Stres ve stresle başa çıkmada gevşeme teknikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(6), 175-189.
• Yörük, İ. (2019). Özel yetenekli öğrencilerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin benlik saygısı, akran ilişkileri ve ebeveyn tutumları açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Zijlstra, F. R., Roe, R. A., Leonora, A. B., & Krediet, I. (1999). Temporal factors in mental work: Effects of interrupted activities. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 72(2), 163-185.